ერაყის რესპუბლიკა არის სახლემწიფო ახლო აღმოსავლეთში.მოსახლეობა,2014წლის შეფასებით 36 მილიონზე მეტი ადამიანია,ტერიტორია 435,052 კმ.კვ.მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით მსოფლიოში ოცდამეცხრე ადგილზეა.
ერაყის დროშა
დედაქალაქი არის ბაღდადი.ოფიციალური ენები-არაბული და ქურთული.
ფედერალური სახელმწიფო,საპარლამენტო რესპუბლიკა.ბაჰრამ სალეჰი პრეზიდენტის პოსტს 2018 წლის 2 ოქტომბერს დაიკავა.
მდებარეობს მესოპოტამიის დაბლობზე,მდინარეების ტიგროსისა და ევფრატის ხეობაში.სამხრეთ-აღმოსავლეთით გარეცხილია სპარსეთის ყურის წყლებით.აქვს სახმელეთო საზღვარი სამხრეთ-აღმოსავლეთით ქუვეითთან,სამხრეთით საუდის არაბეთთან,დასავლეთით იორდანიასთან და სირიასთან,ჩრდილოეთით თურქეთთან და აღმოსავლეთით ირანთან.
ქვეყნის დამოუკიდებლობა დიდი ბრიტანეთისგან 1932წელს გამოცხადდა.1958წელს იორდანიის სამეფოსთან ერთად შეიქმნა არაბთა გაერთიანებული ფედერაცია.2003 წლის მარტში კოალიციური ძალების შეჭრამ დაასრულა სადამ ჰუსეინის მმართველობა და ქვეყანა სამოქალაქო ომები პერიოდში შევიდა.
მესოპოტამიის ნაყოფიერი რეგიონი ტიგროსისა და ევფრატის ხეობაში,გახდა კაცობრიობის ცივილიზაციის ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული სამშობლო.თავდაპირველად აქ გაჩნდა შუმერული ქალაქ-სახელმწიფოები (ური,ურუქი,ბაბილონი და ა.შ.),შემდეგ აქ გადმოსახლდნენ სემიტური ტომები,რომელთაგან ერთ-ერთის ლიდერმა სარგონმა ძველმა შექმნა აქადის იმპერია.ბაბილონი თანდათან გახდა ძველი მესოპოტამიის ცენტრი. I ათასწლეულში ძვ.წ ასურეთი წარმოიშვა მესოპოტამიის ტერიტორიაზე,ცენტრით ნინევია.იმ დროს დომინანტური ენა არამეული იყო.ასურეთის სიკვდილის შემდეგ ჰეგემონია ქალდეველებს გადაეცათ.სპარსეთის მეფე კიროს II დიდი იპყრობს ბაბილონს და თავის იმპერიაში აერთიანებს მესოპოტამიას,რომლის დასასრული ალექსანდრე მაკედონელის დაპყრობით დასრულდა.შემდეგ ამ მიწებზე ძალაუფლება გადადის სელევკიდების ელინისტურ სახელმწიფოზე. II საუკუნეში. ძვ.წ მესოპოტამიაში შემოიჭრნენ პართიელები,შემდეგ კი ტრაიანეს რომაელები,რის შედეგადაც რომის პროვინცია მესოპოტამია შეიქმნა.IIIსაუკუნეში სასანიდებმა გადაასახლეს რომაელები მესოპოტამიიდან.
არაბებმა ერაყის ტერიტორიაზე შეღწევა გვიანი ანტიკურობის პერიოდში დაიწყეს.636 წელს ხალიფა უმარმა საბოლოოდ დაიპყრო მესოპოტამია და აქ ისლამი მოიყვანა.ერაყის პირველი არაბული ცენტრები იყო ქალაქები ალ-კუფა და ბასრა.ხალიფა ალის დროს ერაყის სამოქალაქო ომის სცენა გახდა,ხოლო ელ-კუფა ხალიფას რეზიდენცია გახდა.ხალიფა ალის სახლეს უკავშირდება შიიტების გაჩენა,რომლებიც ახლა შეადგენენ ერაყის რელიგიურ უმრავლესობას.762 წელს ხალიფა ალ-მანსური ააშენებს ბაღდადს და მას არაბთა ხალიფატის დედაქალაქად აქცევს.ბაღდადის ხალიფატმა უდიდეს აყვავებას მიაღწია ჰარუნ არ-რაშიდის მეფობის დროს,რომლის გამოსახულება იდეალიზებული იქნა ზღაპარში.946 წელს ერაყში ძალაუფლება ირანელ ბუიდებს გადაეცა,რომელთა დასასრული სელჩუკმა თოგრულ-ბეკმა დაუდო. ხალიფატის დაცემა მოჰყვა მონღოლთა შემოსევას 1258 წელს,როდესაც ბაღდადი განადგურდა და ხალიფა მოკლეს.
მონღოლთა შემოსევის შემდეგ ერაყი შევიდა ჰულაგუიდების სახელმწიფოში,რომელშიც თანდათან ძლეირდებოდა თურქული ელემენტი.1340 წელს ჯალაირიდებმა დაიწყეს ერაყის მმართველობა,რომლის დასასრული 1393 წელს თემურლენგის ლაშქრობით დასრულდა.შემდეგ აქ ძალაუფლებას ყოფენ სხვადასხვა თურქული ჯგუფები ყარა-კოიუნლუ,აკ-კოიუნლუ და სეფავიდები.1534 წელს მესოპოტამიის ტერიტორია დაპყრეს თურქ-ოსმალებმა და შედიოდა ოსმალეთის იმპერის შემადგენლობაში.1914 წელს ბრიტანეთის ჯარები შეიჭრნენ სამხრეთ ერაყში.1918 წლისთვის მათ აიღეს კონტროლი თითქმის მთელ ერაყზე.
1921 წელს გამოცხადდა ერაყის სამეფო.დიდი ბრიტანეთის მიერ გაცემული ერთა ლიგის მანდატი მესოპოტამიის ტერიტორიაზე მოქმედებდა 1932 წლამდე.
ერაყის სამეფოს დროშა1932 წელს ერაყის დამოუკუდებლობა გამოცხადდა,მაგრამ რეალური ძალა მრავალი თვალსაზრისით დარჩა დიდ ბრიტანეთს,ნავთობის საბადოები იყო თურქული ნავთობის კონსორციუმის დათმობაზე.1948 წელს ბრიტანეთის მთავრობამ ერაყს დაუწესა პორტსმუთის ხელშეკრულება,რომელიც დიდი ბრიტანეთს აძლევდა ქვეყნის ოკუპაციის უფლებას სამხედრო საფრთხის შემთხვევაში.
სამეფოს არსებობის მანძილზე ახლო აღმოსავლეთში დიდი ბრიტანეთის დახმარებითა და გავლენით შექმნილ რეგიონალურ სამხედრო-პოლიტიკურ პაქტებში:1937 წელს ახლო აღმოსავლეთის ანტანტა,რომელიც ოფიციალურად არსებობდა 1948 წლამდე,ხოლო 1955 წელს ერაყმა ხელი მოაწერა ბაღდადის პაქტს.
1958 წელს იორდანიის სამეფოსთან ერთად შეიქმნა არაბთა გაერთიანებული ფედერაცია.
1958 წლის 14 ივლისს ოფიცერთა შეთქმულების და რევოლუციის შედეგად მოკლეს ქვეყნის მეფე,რეგენტი და პრემიერ მინისტრი,დაინგრა მონარქია, ერაყი გამოცხადდა რესპუბლიკად.ახალი რეჟიმის მეთაური ერაყის არმიის ბრიგადის მეთაური აბდელ ქერიმ ქასემი გახდა.არაბთა ფედერაცია იშლება.1961 წელს ერაყი გამოდის ბაღდადის პაქტიდან,ქვეყანაში ბრიტანეთის სამხედრო ბაზები დაიხურა.გენერალ კასემის მმართველობა დიქტატურაში გადაიზრდება და პოლიტიკურად უახლოვდება კომუნისტებს.
ტერორისტული ორგანიზაციის ,,ისლამური სახემწიფოს" გაფართოების შედეგად ერაყში სამოქალაქო ომი დაიწყო.2016 წლის 5 ივნისს სამთავრობო ძალებმა გაათავისუფლეს სახლემწიფოს ტერიტორიის დიდი ნაწილი.კონფლიქტის დროს ერაყის ქურთისტანის შეიარაღებულმა ძალებმა გაათავისუფლეს შეიარაღებული ბანდიტური ფორმირებებიდან და დროებით დაიკავეს რამდენიმე დასახლება სინჯარში,მათ შორის ნავთობის შემცველი კირკუკი.2017 წლის 9 დეკემბერს ერაყმა გამოაცხადა ომის დახრულება ისლამურ სახელმწიფოსთან.
ერაყის ტერიტორია 435052 კმ2-ია.მდებარეობს არაბეთის ნახევარკუნძულის ჩრდილოეთით და გარეცხილია სპარსეთის ყურის წყლებით.ერაყის უმეტესი ნაწილი მდებარეობს მესოპოტამიის დაბლობში,რომელიც ჰყოფს პრეკამბრიული არაბეთის პლატფორმას და ალპურ-ჰიმალაის მოძრავი სარტყლის ახალგაზრდა მაღალმთიანებს.
მესოპოტამიის დაბლობის ჩრდილოეთი ნაწილი დენუდაციურ-აკუმულაციური დაბლობია 200-500მ სიმაღლით,გართულებულია ცალკეული ნარჩენი მასივებით 1460 მ სიმაღლემდე,მესოპოტამიის სამხრეთი არის ჭაობიანი ალუვიური დაბლობი სიმაღლით.სამხრეთ-დასავლეთით არაუმეტეს 100 მ,მდებარეობს სირიულ-არაბული სტრატალური პლატოზე 900მ სიმაღლეზე,ოკუპირებულია სირიის უდაბნოები და ალ-ჰეჯარის უდაბნოებით.
ერაყის კლიმატი კონტინენტურია,მშრალი და უკიდურესად ცხელი ზაფხულით და შედარებით წვიმიანი გრილი ზამთრით,ჩრდილოეთით სუბტროპიკული,სამხრეთით ტროპიკული.იანვრის საშუალო ტემპერატურა ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ იზრდება 7-დან 12 C-მდე,ივლისის საშუალო ტემპერატურა ყველგან 34C.ნალექების წლიური რაოდენობა ვაკეზე 50-150 მმ-მდეა,მთაში 1500მმ-მდე.ზაფხულში სამხრეთით ხშირია მტვრის ქარიშხალი.
ერაყის ფაუნა,ჰაბიტატის დეგრადაციისა და სამხედრო ოპერაციების შედეგად,ძალიან გაღარიბებულია და დაცულ ტერიტორიებს ქვეყნის ტერიტორიის მხოლოდ 0,001% უკავია.დიდი ძუძუმწოვრებიდან შემორჩა მგელი,ჰიენა,სპარსული ანტილოპი,გაზელი,კარაკალი,ტურა.ბევრი მღრღნელი,ქვეწარმავალი და საშიში ართროპოდი.ჭაობის ნიანგები ცხოვრობენ მდინარეების ტიგროსისა და ევფრატის დელტებში,აგრეთვე ჭაობებში მათი დინებით და ტარტაროსის ტბაში.ქვეყანაში ბუდობს 170 სახეობის ფრინველი და ზამთარში 230 სახეობის ფრინველი.ფრინველთა დაცვის საერთაშორისო კავშირი სთავაზობს ერაყის დაცულ ტერიტორიებში 3,5 მილიონი ჰექტარი საერთაშორისო მნიშვნელობის ორნიტოლოგიური ტერიტორიების შეყვანას.
ზოგიერთი წყაროს მიხედვით,ერაყში შიიტები წარმოადგენენ მოსახლეობის 65%-ს,სუნიტები-35%-ს.სხვა წყაროების მიხედვით ქვეყანაში,პირიქით,სუნიტების 66% და შიიტების 34% ცხოვრობს.სამხრეთში შიიტები ცხოვრობენ,ჩრდილოეთით ქურთები,ქრისტიანები დაფანტულები.
სადამ ჰუსეინის დროს შიიტები ნაკლებად იყვნენ წარმოდგენილი მთავრობაში და აშშ მათი მხარდაჭერის იმედი ჰქონდა შეჭრამდე.თუმცა მიუხედავა შიიტური სამღვდელოების უმრავლეოსობის მოწოდებისა საოკუპაციო ძალასთან მიმართებაში ნეიტრალიტეტის შესახებ,შიიტურმა მოსახლეობამ თანდათან დაიწყო პოლიტიზირება და დაიწყო ჯიჰადი ამერიკელებისა და კალაბორატორების წინააღმდეგ.შიიტური წინააღმდეგობის კრისტალიზაციის ცენტრი იყო ეგრეთ წოდებული მაჰდის არმია,რომელსაც ოფიციალურად ხელმძღვანელობდა შიიტური ლიდერი მუქტადა ალ-სადრი.
ერაყში 850 ათასი ასურელი ცხოვრობს.2003 წელს სადამ ჰუსეინის რეჟიმის დაცემის შემდეგ ასურელები გაიტაცეს და მოკლეს,მათ ტაძრებს კი ცეცხლი წაუკიდეს.
ძირითადი მოსახლეობა -არაბები-საუბრობენ არაბული ენის ერაყულ დიალექტზე.ყველაზე დიდი ეროვნული უმცირესოვა ქურთები არიან,რომლებიც ძირითადად ქურთის ავტონომიურ რეგიონში ცხოვრობენ,საუბრობენ ქურთულ დიალექტებზე,ძირითადად ცენტრალურ ქურთულზე და ჩრდილოეთ ქურთულზე.კონსტიტუციის თანახმად,ოფიციალური ენებია არაბული და ქურთული.სხვა ენები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ეროვნული უმცირესობების კომპაქტური საცხოვებელი ადგილის ადგილებში.
საკვებში დომინირებს ფინიკი,ქერი და ხორბლის ნამცხვარი,ბრინჯი,მაწინო,ბოსტნეული.ფინიკს მიირთმევენ ნამცხვრებთან და ჩაისთან ერთად,იყენებ მაკარონის,შაქრის,ჰალვას,ტკბილი სასმელების და არაყის დასამზადებლად.ბრინჯით ამზადებენ ციცაბო ფაფას,რომელსაც ჩვეულებრივ მიირთმევენ მჟავე რძესთან ერთად,ზოგჯერ თევზის კერძებს იყენებენ,მაგრამ თევზი,კერძოდ ბაღდადში,ხორცზე გაცილებით ძვირია.არდადეგებზე,პილაფი,პოპულარულია შემწვარი ბურთულები,ბადრიჯანი და ხორცით ჩაყრილი პომიდორი და სხვა.
საყვარელი სასმელებია ჩაი,ყავა,ხილის სორბეტები, ლიმონათი -ჰამუდი,მარილით განზავებული მაწონი.2016წლის ოქტომბრიდან ქვეყნის მასშტაბით აკრძალულია ალკოჰოლური სასმელების წარმოება,იმპორტი და რეალიზაცია.
ერაყული ხალხური მუსიკა,რომელიც ცნობილია როგორც მესოპოტამიის მუსიკა,ეკუთვნის არაბული სამყაროს მუსიკას,მაგრამ ამავე დროს შეიცავს თურქული,სპარსული და ინდური მუსკალური კულტურის ელემენტებს.
.svg)
