მარტიროს სარიანი

მარტიროს სარქისის ძე სარიანი (დ. 28 თებერვალი [ძვ. სტ. 16 თებერვალი], 1880, დონის ნახიჩევანი ახლანდელი დონის როსტოვის ფარგლებში — გ. 5 მაისი, 1972, ერევანი) — სომეხი მხატვარი. სსრკ სახალხო მხატვარი (1960), სსრკ სამხატვრო აკადემიკოსი (1947) და სომხეთის სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი (1956), სოციალისტური შრომის გმირი (1965). სომხეთის სსრ მხატვართა კავშირის თავმჯდომარე (1947-1951).

მარტიროს სარიანი
დაიბადა	16 (28) თებერვალი, 1880
დაბადების ადგილი	დონის ნახიჩევანი
გარდაიცვალა	5 მაისი, 1972(1972-05-05) (92 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	ერევანი
ჟანრი	პორტრეტი, პეიზაჟი, ნატურმორტი, გრაფიკა, ილუსტრაცია და სცენოგრაფია

მარტიროს სარიანი (მარჯვნივ) მის მეგობარ დრასტამატ კანაიანთან ერთად.

ბიოგრაფია

1897-1904 წლებში სწავლობდა მოსკოვის ფერწერის, ქანდაკებისა და ხუროთმოძღვრების სასწავლებელში, 1902-1904 წლებში მუშაობდა ვალენტინ სეროვისა და კონსტანტინე კოროვინის სახელოსნოებში. მონაწილეობდა გამოფენებში „გოლუბაია როზა“, „მირ ისკუსტვა“ და სხვა. 900-იან წლებში შესრულებულ ნატურმოტებსა და პორტრეტების კომპოზიციებსა თუ დეკორატიულ გადაწყვეტაში იგრძნობა ანრი მატისისა და პოლ გოგენის გავლენა. 1910-1915 წლებში იმოგზაურა თურქეთში, ეგვიპტესა და ირანში. 1921 წლიდან სომხეთში ცხოვრობდა.

სარიანის შემოქმედების მთავარი თემაა სომეხი ხალხის ცხოვრება. წარმატებით მუშაობდა პორტრეტის, ნატურმორტის, განსაკუთრებით პეიზაჟის ჟანრში. უმთავრესად იყენებდა ზეთის ფერწერის ტექნიკას. თავდაპირველად სარიანის კომპოზიციები ინარჩუნებდა დეკორატიულ სიბრტყობრიობას, შემდეგ კი მხატვრული ფერის დიდი ლაქების ნაცვლად ტონებს და ნახევარტონებს მიმართავდა. ბოლო ეტაპზე ნატურიდან დახატულმა სურათებმა ადგილი დაუთმო განზოგადებულ, მონუმენტალურ პეიზაჟებს (სურათების ციკლი „ჩემი სამშობლო“, 1952-1958, ლენინური პრემია, 1961, სომხეთის სურათბის გალერეა, ერევანი). სარიანმა შექმნა სომხეთის მშრომელების, მეცნიერების, მუსიკოსების, საბჭოთა არმიის მეომრების პორტრეტების მთელი გალერეა. სარიანი მუშაობდა მონუმენტური ფერწერის დარგში (პანო პარიზის მსოფლიო გამოფენაზე საბჭოთა პავილიონისათვის, 1937), იყო თეატრის მხატვარიც (ალექსანდრე სპენდიარიანის ოპერა „ალმასტი“, ერევნის სპენდირიანის სახელობის ოპერისა და ბალეტის თეატრი, 1938-1939, სსრკ სახელმწიფო პრემია, 1941). აღსანიშნავია მისი ილუსტრაციები სომხური ზღაპრების კრებულისათვის.

თანამედროვე სომხურ ფერწერაში სარიანმა შექმნა მთელი მიმართულება, რომელსაც მშობლიური ქვეყნის პოეტური აღქმა უდევს საფუძვლად. მისმა მოღვაწეობამ დიდად შეუწყო ხელი სომხური ეროვნული ხელოვნების წინსვლას.

სსრკ II-IV მოწვევების უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი. დაჯილდოებულია 3 ლენინის ორდენით, 2 სხვა ორდენით და მედლებით.

ლიტერატურა

• Дрампян Р., Сарьян, М., 1964;
• Михайлов А. И., Мартирос Сергеевич Сарьян, М., 1958

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 9, თბ., 1985. — გვ. 106.