ლუიზა დე ლა ვალიერი

ლუიზა დე ლა ვალიერი (ფრანგ. Louise de La Vallière; დ. 6 აგვისტო, 1644 — გ. 7 ივნისი, 1710) — საფრანგეთის მეფე ლუი XIV-ის ცნობილი სამეფო საყვარელი 1661-67 წლებში. ლა ვალიერისა და ვოჟურის ჰერცოგინია. მეფესთან შეეძინა ორი შვილი: კონტის პრინცესა მარი ანა და ვერმანდუას გრაფი ლუი. საბოლოოდ, სხვა საყვარლების მსგავსად მეფეს ლუიზაც მოჰბეზრდა და იგი მადამ დე მონტესპანით ჩაანაცვლა, თავად ლუიზამ კი სამუდამოდ დატოვა სამეფო კარი და მონაზვნად აღიკვეცა.

ლუიზა დე ლა ვალიერი
დაბადების სახელი	ლუიზა ფრანსუაზ დე ლა ბომ ლე ბლან დე ლა ვალიერი
დაბადების თარიღი	6 აგვისტო, 1644 ტური, საფრანგეთი
გარდაცვალების თარიღი	7 ივნისი, 1710, (65 წლის) პარიზი, საფრანგეთი
ეროვნება	ფრანგები
წოდება	სამეფო საყვარელი
რელიგია	კათოლიციზმი
შვილ(ებ)ი	მარი ანა, კონტის პრინცესა ლუი, ვერმანდუას გრაფი
მშობლები	მამა: ლორენ დე ლა ვალიერი დედა: ფრანსუაზ ლე პროვოზი

ბიოგრაფია

ბავშვობა

შატო დე ლა ვალიერი, ადგილი, სადაც ლუიზამ ბავშვობა გაატარა

ლუიზა დაიბადა 1644 წლის 6 აგვისტოს, საფრანგეთის ქალაქ ტურში. მამამისი, ლორენი, იყო ლა ვალიერის მარკიზი და ოფიცერი სამეფო არმიაში, ხოლო დედამისი, ფრანსუაზ ლე პროვოზი, სანამ ლორენს გაჰყვებოდა ცოლად, იყო პარიზის პარლამენტის კონსულის მეუღლე. ლუიზამ თავისი ბავშვობა ამბუაზისა და ლა ვალიერის შატოებში გაატარა.

1651 წელს ლუიზას მამა გარდაიცვალა, 1655 წელს კი დედამისი მესამედ გათხოვდა სენ რემის მარკიზ ჟაკ დე კურტაველზე, რომელიც ლუი XIII-ის ვაჟის, ორლეანის ჰერცოგ გასტონ დე ბურბონის უახლოესი პირი იყო. სწორედ ასე დაუახლოვდა ლუიზა სამეფო ოჯახს. იგი გასტონის სამი ქალიშვილის მარგარიტა ლუიზას (შემდგომში ტოსკანის დიდი ჰერცოგინია), ელიზაბეტ მარგარიტასა (შემდგომში გიზის ჰერცოგინია) და ფრანსუაზ მადლენის (შემდგომში სავოიის ჰერცოგინია) უახლოესი მეგობარი გახდა. იგი ზუსტად მათი ასაკისა და აზროვნების გოგონა იყო და მათთან საერთო ენის გამონახვა არ გასჭირვებია. ცნობილია, რომ ლუიზა მათთან ერთად იღებდა საუკეთესო განათლებას.

გონიერი, მოკრძალებული, გასაოცარი სილამაზისა და რბილი ხასიათის ლუიზა, მარტივად ექცეოდა ყველას ყურადღების სფეროში. მას ქერა თმა, ქათქათა თეთრი კანი და ლურჯი თვალები ჰქონდა, ასევე შესანიშნავად გამოსდიოდა ცეკვა და ცხენზე ჯირითი.

1660 წელს, ორლეანის ჰერცოგ გასტონ დე ბურბონის გარდაცვალების შემდეგ, მისი ქვრივი, მარგარიტა ლოთარინგიელი, თავის ქალიშვილებთან ერთად ლუქსემბურგის სასახლეში გადასახლდა და ცნობილია, რომ თან თექვსმეტი წლის ლუიზაც წაიყვანა.

შეხვედრა ლუი XIV-თან

ლუიზა დე ლა ვალიერი ანგელოზებთან ერთად, შესრულებულია პიერ ლელის მიერ და ინახება რენის ხელოვნების მუზეუმში

1661 წელს ლუიზა ფონტენბლოს სასახლეში იმყოფებოდა, რა დროსაც იგი შეხვდა ლუი XIV-ის ძმის, ორლეანის ჰერცოგ ფილიპ I-ის მეუღლეს, ინგლისის, ირლანდიისა და შოტლანდიის მეფე ჩარლზ I-ის ასულ ჰენრიეტა ანა ინგლისელს, რომელიც უაღრესად მიმზიდველი და გონიერი ქალბატონი იყო. ჰენრიეტა და ლუიზა ძალიან მალე დამეგობრდნენ და მთელი ზაფხული ერთად გაატარეს. მათთან ერთად იმყოფებოდა თავად ლუი XIV-ც, რა დროსაც დიდი სკანდალი აგორდა, იმის შესახებ, რომ ლუისა და ჰენრიეტას რომანი ჰქონდათ.

მთელი ამ სკანდალისა და ჭორების შემდეგ, ლუიმ და ჰენრიეტამ გადაწყვიტეს დაეტოვებინათ ფონტენბლო და სადმე სხვაგან გადასულიყვნენ, სადაც ჰენრიეტამ თან სამი უახლოესი მეგობარი წაიყვანა, რომელთაგან ერთ-ერთიც ლუიზა იყო. ამ დროს, სამეფო კარის მემატიანე, ჩვიდმეტი წლის ლუიზაზე წერდა, რომ მას ჰქონდა დახვეწილი, სითბოთი და სიკეთით აღსავსე ლურჯი თვალები და ძალიან ლამაზი ღიმილი. ასევე იგი ძალიან მოკრძალებული და თავმდაბალი იყო, თუმცა ჩვენამდე მოღწეულია ცნობა, იმის შესახებ, რომ მას მარჯვენა ფეხი უფრო მოკლე ჰქონდა ვიდრე მარცხენა, რის გამოც იგი ყოველთვის სპეციალური ქუსლიანი ფეხსაცმლით გადაადგილდებოდა.

ფონტენბლოს დატოვებიდან სულ ორ თვეში ლუიმ რომანი ახლა უკვე ლუიზასთან გააბა. ცნობილია, რომ მეფე მალევე მოიხიბლა მისი როგორც გარეგნობით, ისე შინაგანი თვისებებით, თანაც ლუიზასთან რომანი მას წყალივით სჭირდებოდა, რათა როგორმე ის სკანდალი გადაეფარა, რომელიც მეფისა და მისი რძლის რომანით იყო გამოწვეული. ასევე ცნობილია ისიც, რომ როცა ლუიმ პირველად დაინახა ლუიზა, თქვა: "აჰ!, მე რომ მეფე არ ვიყო...". მეფეს მოსწონდა მისი ცხენოსნობისა და ნადირობის ნიჭი, მისი გემოვნება ხელოვნებასა და მუსიკაში, მისი საოცარი ცეკვის უნარი, ლიტერატურის უმაღლეს დონეზე ცოდნა, მისი თავმდაბლობა და გულწრფელობა. მეფე თვლიდა, რომ ხალხს იგი მხოლოდ მისი გვირგვინის გამო უყვარდა და არა თვისებების, თუმცა იგი ყოველთვის ამბობდა, რომ ლუიზას იგი ჯერ კიდევ მანამდე შეუყვარდა, სანამ გაიგებდა, რომ მეფე იყო.

სამეფო საყვარელი

აღზევება

ლუიზა დე ლა ვალიერი ახალგაზრდობაში, პორტრეტზე ნაჩვენებია ქალღმერთ დიანას როლში

ლუიზასთვის ეს იყო პირველი სერიოზული ურთიერთობა მამაკაცთან, რომელსაც იგი როგორც მოაზროვნე და ძალზედ რელიგიური გოგონა, საიდუმლოდ ინახავდა. იგი საერთოდ არ იყო ექსტრავაგანტური და ლუის წინამორბედი თუ შემდგომი საყვარლებისაგან განსხვავებით, იგი ფულით, წოდებებითა და ძალაუფლებით საერთოდ არ ყოფილა დაინტერესებული, მეფისაგან მას მხოლოდ სიყვარული სურდა.

თავად ლუისაც ჰქონდა მიზეზები, რომელთა გამოც ლუიზასთან რომანის დამალვა აწყობდა, ვინაიდან მას თავის მეტად რელიგიურ დედასთან, დედოფალ ანა ავსტრიელთან კიდევ ერთი დაპირისპირების თავიდან აცილება სურდა. ანა ღრმადმორწმუნე კათოლიკე იყო და მისი მრუშობების გამო, გამუდმებით ღელავდა ლუის სულზე, რის გამოც იგი ყოველთვის მოუწოდებდა მას საყვარლების თავის დანებებისა და დედოფალ მარია ტერეზა ესპანელთან დაბრუნებაზე. მეფე ჯერ კიდევ ახალი დაქორწინებული იყო მარია ტერეზა ესპანელზე, როდესაც მისი ღალატი დაიწყო, რის გამოც დედოფალი მთელს წლებს ლუისა და მისი საყვარლების ჩრდილში ატარებდა. 1664 წლიდან ლუიმ ლუიზა სენ-ჟერმენის მიყრუებული შატოდან თავის ვერსალის სასახლეში ოფიციალურად გადაიყვანა, მიუხედავად ანა ავსტრიელის გააფთრებული წინააღმდეგობისა. მიუხედავად იმისა, რომ უკვე ყველამ იცოდა მათი ხანგრძლივი რომანის შესახებ, ჭორების თავიდან ასაცილებლად, მეფემ ლუიზას დეკორატორისა და ორგანიზატორის წოდება მისცა. მას დაევალა სამეფო ბანკეტებისა და სხვა ღონისძიებების ორგანიზება, ამასთან იმ დროს ჯერ კიდევ მშენებარე ვერსალის სასახლის დიზაინის მოფიქრება და მისი ბაღების მოწესრიგება.

ლუი XIV 1662 წელს

1662 წლის თებერვალში წყვილს შორის კონფლიქტი ჩამოვარდა. კონფლიქტის მიზეზი არაერთი იყო: სწორედ ამ დროს აღმოაჩინა ლუიზამ, რომ ლუის ჯერ კიდევ ჰქონდა რომანი თავის რძალ ჰენრიეტასთან, რამაც მისი განრისხება გამოიწვია. ამას დაერთო ისიც, რომ დედოფალი მარია ტერეზა თავისებურად ცდილობდა მეფის დაბრუნებას და მღვდლებს ქადაგებებს თავად უწერდათ, სადაც ისინი ყოველგვარად გმობდნენ მეფის მრუშობას, მის ღალატებსა და განსაკუთრებით ლუიზასთან ურთიერთობას, რაც ღრმადმორწმუნე ლუიზასათვის ნამდვილი დარტყმა იყო. დედოფლის მსახურმა სასულიერო პირებმა საბოლოოდ იმდენი მოახერხეს, რომ ლუიზა ძალიან შეაწუხა სინდისმა, მან დატოვა ვერსალი და შაილუას მონასტერში გაიქცა. მას იქ მალევე ჩააკითხა ლუიმ, რომელმაც იგი დაარწმუნა და უკან დააბრუნა სამეფო კარზე. როგორც აღმოჩნდა, მისი არ ყოფნისას ლუის ახლობელი ქალბატონები მის წინააღმდეგ გაერთიანებულიყვნენ. ამ ე.წ. გაერთიანებაში შედიოდნენ: დედოფალი მარია ტერეზა ესპანელი, დედა-დედოფალი ანა ავსტრიელი და კარდინალი მაზარინის დის შვილები — მარია და ოლიმპია მანჩინები, რომელთაც ლუი თავის დროზე ლუიზას გამო დასცილდა.

თავისი პირველი ორსულობის დროს, ლუიზამ ორლეანის ჰერცოგინია ჰენრიეტა ინგლისელთან ერთად დატოვა ვერსალი და პარიზში, როიალ პალასში გადავიდა, სადაც მან 1663 წლის 19 დეკემბერს თავისი პირველი შვილი გააჩინა, რომელსაც შარლი დაარქვეს. პარიზში ახალი "ბასტარდის" დაბადების ამბავი მალე გავრცელდა და კეთილი დედოფლის ერთგულმა ფრანგებმა ლუიზაზე შურისძიება გადაწყვიტეს და 24 დეკემბერს როიალ პალასის ეზოში შეიჭრნენ და სასახლეში შესვლაც მოახერხეს ფანჯრების ჩამტვრევით, თუმცა ლუიზამ და ჰენრიეტამ ძლივს მოასწრეს მიწისქვეშა გვირაბით გაპარვა, რომელიც ერთ ეკლესიასთან მიდიოდა.

1666 წელს დედა-დედოფალ ანა ავსტრიელის გარდაცვალების შემდეგ, ლუიმ ლუიზა ოფიციალურად გამოაცხადა თავის სამეფო საყვარლად, რამაც ხალხში დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია. 1666 წლის 20 იანვარს, ანას დაკრძალვაზე გამართულ მესაზე მეფე და დედოფალი ტრადიციისამებრ ერთად ისხდნენ, სადაც ლუიზამ გაბედა და დედოფალს დიდი კრძალვითა და მოწიწებით პატიება სთხოვა, თავმდაბალმა დედოფალმა კი ღირსეულად "მიუტევა". ამის შემდეგ, შესაძლოა ითქვას, რომ ლუის უკვე ძველებურად აღარ უყვარდა ლუიზა. სწორედ ამ პერიოდში, ვერსალში გამოჩნდა თავისი სილამაზით სახელგანთქმული ფრანსუაზ ათენა, მარკიზა დე მონტესპანი.

დაცემა

ლუიზა 1667 წელს

მონტესპანის გამოჩენას ის ამბავიც დაერთო, რომ ესპანეთის მეფე მარია ტერეზას ექვსი ძლის ძმა, კარლ II გახდა, რომელიც დედამისის რეგენტობის ქვეშ მართავდა. კარლი ძალიან ავადმყოფი ბავშვი იყო (რაც მისი მშობლების ინცესტური ქორწინების შედეგი იყო) და ლუის სურდა, რომ მარია ტერეზასთან უფრო მეტი შვილები ჰყოლოდა, რომლებიც შემდგომში დედის ხაზით შესძლებდნენ ესპანეთში გამეფებას. ამ მიზეზმა და მონტესპანის გამოჩენამ, ლუიზასა და მეფეს შორის დიდი უფსკრული გააჩინა, რადგან ლუის მისთვის უკვე აღარ ეცალა.

1667 წელს, ფლანდრიაში გალაშქრებამდე ცოტა ხნით ადრე, ლუიმ მისი და ლუიზას ასული მარი ანა კანონიერ შვილად სცნო და მას მადმუაზელ დე ბლუას წოდება უბოძა. ამასთან ლუიზას უბოძა ლა ვალიერის ჰერცოგინიის წოდება და ყოველთვიური პენსიაც დაუნიშნა, რაც იმის მანიშნებელი იყო, რომ იგი უკვე აღარ იყო სამეფო საყვარელი. როგორც ჰერცოგინიას, ლუიზას უკვე შეეძლო დედოფლის თანდასწრებით უზურგო სკამზე დაჯდომა (ვინაიდან მაღალზურგიან და ერთნაირ სკამებზე დასხდომა მხოლოდ მეფესა და დედოფალს შეეძლოთ), რაც იმ პერიოდისათვის უდიდესი პრივილეგია იყო. საბოლოოდ ისე გამოვიდა, რომ ლუიზას მხოლოდ ეს დარჩა მისი და ლუის ექვსწლიანი სასიყვარულო ურთიერთობისგან.

ამ პერიოდში, ლუიზა თავის ცხოვრებაში უკანასკნელად იყო ორსულად. მეფეზე ეჭვიანობით გატანჯულმა ლუიზამ მალევე დატოვა სამეფო კარი, რამაც მეფის განრისხება და მისი ძალით უკან დაბრუნება გამოიწვია. ცნობილია, რომ შემდეგ, როდესაც ლუი ფლანდრიაში საბრძოლველად წავიდა, მას მონტესპანმა სიურპრიზი გაუკეთა და პირდაპირ ბრძოლის ველზე ჩააკითხა. თუმცა, მონტესპანისა და მეფის ურთიერთობა გაცილებით უარესი იყო, რადგან ლუიზასგან განსხვავებით, მონტესპანს უკვე ჰყავდა მეუღლე, რის გამოც ეკლესია ახლა უკვე ყოველგვარი ქადაგებისა და მინიშნების გარეშე მოსთხოვდა ლუის მასთან დაშორებას, თუმცა იგი რომანს მაინც არ წყვეტდა.

ხუთი თვის შემდეგ, 1667 წლის 2 ოქტომბერს ლუიზამ თავისი მეხუთე და უკანასკნელი შვილი გააჩინა, რომელსაც თავისი სიყვარულის პატივსაცემად ლუი დაარქვა. ამის შემდეგ დაიწყო კონკურენციის დიდი ეპოქა, რომელიც ლუის ორ საყვარელს — ლუიზა დე ლა ვალიერსა და ფრანსუაზ ათენა დე მონტესპანს შორის მიმდინარეობდა. თუმცა მონტესპანთან და ლუიზასთან რომანებსა და ცოლიანობას, ლუისათვის არ შეუშლია ხელი, რომ კიდევ ერთი რომანი წამოეწყო მადამ დე ლადრესთან. წლების მანძილზე, ლუიზას უამრავი დამცირების ატანა უწევდა, იმ იმედით, რომ ოდესმე კვლავ დაიბრუნებდა მეფის სიყვარულს, მაგალითად: მადამ დე მონტესპანი არაერთხელ "იშველიებდა" მას ტუალეტში გასვლისას, ან მაშინ, როდესაც მეფე დიდ მოგზაურობაში წავიდა დედოფალთან და მონტესპანთან ერთად, ლუიზა კი ვერსალში დატოვა. თუმცა, ლუი მას არც იმის ნებას აძლევდა, რომ სასახლე დაეტოვებინა და მშვიდად ეცხოვრა.

1699 წელს ლუიმ მისი და ლუიზას ვაჟი, ლუი კანონიერ ვაჟად სცნო და მას ვერმანდუას გრაფობა უბოძა. მომავალში იგი საოცარი მებრძოლი და სარდალი გახდა.

წლების მანძილზე არსებულმა დაძაბულობამ, ლუიზა სასოწარკვეთაში ჩააგდო. გარკვეული დროის შემდეგ მან წონაშიც მოიმატა და თავისი სილამაზე დაკარგა, რითაც მეფის დაბრუნების ბოლო შანსიც მოესპო. 1670 წელს ლუიზა მძიმედ დაავადდა და ექიმებმა ძლივს შესძლეს მისი გადარჩენა. ამის შემდეგ, როგორც თავად ამბობდა "გამოსწორდა" და მართლაც, მთელი დარჩენილი დრო, რაც მან სასახლეში გაატარა, რელიგიურ ცხოვრებასა და სხვებისთვის სწორ გზაზე დადგომის მაგალითის მიცემას შეალია. მიუხედავად ამისა, მას ჯერ კიდევ უყვარდა მეფე და თავადვე აცხადებდა, რომ მას ჯერ კიდევ ჰქონდა ვნებები ლუისადმი, რასაც ვერაფერს უხერხებდა.

მონაზონი

მონაზვნად აღკვეცილი ლუიზა დე ლა ვალიერი

ლუიზას ასეთი დაკნინების შემხედვარე სამეფო კარის მოძღვარმა, მამა ლუი ბურდალუმ მას ურჩია, რომ დაეტოვებინა ცოდვებით სავსე სამეფო კარი და მისთვის გაცილებით უფრო მყუდრო წმინდა ჟაკის სახელობის მონასტერში გადასულიყო, პარიზში. თუმცა, სასახლის დასატოვებლად, ლუიზას თვით მეფის ნებართვა სჭირდებოდა, ვინაიდან ოფიციალურად იგი სასახლის დეკორატორი იყო. 1671 წლიდან მოყოლებული, ლუიზა მას გამუდმებით ევედრებოდა წასვლის ნებართვას, თუმცა ამაოდ. სინდისის ქენჯნით დამძიმებული ლუიზა მთელ დროს ლოცვასა და თვითგვემაში ატარებდა. ერთხელ, თვით დედოფალმა მარია ტერეზამაც კი შეაწია სიტყვა მეფესთან, თუმცა ლუი XIV მკაცრ უარზე იყო.

კონკურენტის თავიდან მოცილების მიზნით, ლუი XIV-ს მადამ დე მონტესპანმაც სთხოვა ლუიზასათვის მისი "ცოდვების გამოსყიდვის" ნება დაერთო, თუმცა მას შემდეგ რაც ლუიმ მისი და ლუიზას ქალიშვილი კანონიერად სცნო, იმედი ჰქონდა, რომ მონტესპანთან და ლავალიერთან ორმაგ რომანს კვლავ განაგრძობდა, რის გამოც ცოცხალი თავით არ უშვებდა მას სამეფო კარიდან. მალევე მონტესპანი მიხვდა, რომ მეფე მას მხოლოდ მაშინ გაუშვებდა, თუ სხვა ვინმეთი ჩაანაცვლებდა. მარკიზამ ლუის ჯერ მადამ დე ბლუა შესთავაზა, შემდეგ კი მათი შვილის აღმზრდელი ფრანსუაზ დ'ობინე, იგივე მადამ სკარონი. მართალია მეფე სკარონით დაინტერესდა, თუმცა ლუიზას გაშვებაზე კვლავ უარს აცხადებდა. საბოლოოდ, ლუიზა პირდაპირ, შიშველი ფეხით "შევარდა" სამეფო პალატებში და მუხლებზე დამხობილმა უთხრა: "მე ვიცი, რომ მონასტერში დავიტანჯები, თუმცა სწორედ ეს ტკივილი გამაძლებინებს და მომცემს ჩემი დანაშაულის გამოსყიდვის საშუალებას". მისმა ამ მცდელობამაც ფუჭად ჩაიარა და საბოლოოდ მხოლოდ მადამ სკარონმა შესძლო მეფის დარწმუნება მის გაშვებასთან დაკავშირებით. 1674 წელს ლუიზამ სამუდამოდ დატოვა ვერსალის სამეფო კარი და წმინდა ჟაკის მონასტერში დასახლდა. ცნობილია, რომ ლუიზა წასვლის წინ დედოფალს მუხლებში ჩაუვარდა და უთხრა: "ჩემი დანაშაულები სახალხო იყო, ჩემი მონანიებაც აუცილებლად სახალხო იქნება".

ერთი წლის შემდეგ, 1675 წლის 3 ივნისს ლუიზა სასახლეში მიიწვიეს საზეიმო ცერემონიალზე, სადაც იგი მონაზვნის ფორმაში გამოცხადდა და განაცხადა, რომ იქ მან სულიერი თავისუფლება ჰპოვა. გულმოწყალე და კეთილშობილმა დედოფალმა მიუტევა მისი ძველი ცოდვები, თბილად მიიღო, ეხუმრა, გადაკოცნა და გულშიც კი ჩაიკრა.

სამეფო კარზე დროებით ჩასულ ლუიზას ორლეანის ჰერცოგინია ჰენრიეტა ინგლისელი გარდაცვლილი დახვდა, მის ქმარს, ჰერცოგ ფილიპს კი ახალი ცოლი შეერთო — ელიზაბეთ შარლოტა კურპფალცელი, რომელიც დედოფლის ახლო მეგობარიც კი გამხდარიყო და ლუიზასაც მალევე დაუახლოვდა. ლუი XIV-მ ლუიზა თავისი და ლუიზას ერთადერთ გადარჩენილ ვაჟ ლუი დე ბურბონის აღმზრდელად დანიშნა, რომელიც თავის ჰომოსექსუალ ბიძა ფილიპთან და მის მამაკაც საყვარელ შევალიერ დე ლორენთან ერთად გაეხვა სკანდალში. 1683 წელს ლუიზას ვაჟი, ლუი გარდაიცვალა, რამაც მის მოსიყვარულე დედაზე კატასტროფულად იმოქმედა, თუმცა ლუი XIV-ს ამაზე არანაირი რეაქცია არ ჰქონია. ლუიზა, რომელიც ჯერ კიდევ თავისი ძველი რომანის ცოდვის სიმძიმითა და თვითგვემით იყო შეპყრობილი, როდესაც ვაჟის გარდაცვალების ამბავი შეიტყო განაცხადა: "მე მისი დაბადებისას უფრო მეტი ვიტირე, ვიდრე გარდაცვალებისას".

ლუიზას სულიერად ანუგეშებდა დედოფალი და სხვა სამეფო კარის ქალბატონები, რომლებიც ხშირად სტუმრობდნენ მას მონასტერში. დედოფალ მარია ტერეზა ესპანელის გარდა, მასთან ჩადიოდნენ ხოლმე მადამ დე სევინე, ორლეანის ჰერცოგინია და მარკიზა დე ბოსეტი. მოგვიანებით, როდესაც მეფემ თვით მონტესპანიც მიატოვა, მარკიზა ასევე ლუიზას გზას გაუყვა და მასთან აღიკვეცა მონაზვნად.

1710 წლის 6 ივნისს, 36 წლიანი მონანიებისა და მონაზვნობის შემდეგ ლუიზა დე ლა ვალიერი გარდაიცვალა, 65 წლის ასაკში. მისი ტიტული, ლა ვალიერის ჰერცოგინიობა მის ასულ მარი ანას ერგო მემკვიდრეობით.

ლუიზა და მისი შვილები

შვილები

1. შარლი (დ. 19 დეკემბერი, 1663 — გ. 15 ივლისი, 1665), გარდაიცვალა მცირეწლოვანი;
2. ფილიპი (დ. 7 იანვარი, 1665 — გ. 1666), გარდაიცვალა მცირეწლოვანი;
3. ლუი (დ. 27 დეკემბერი, 1665 — გ. 1666), გარდაიცვალა მცირეწლოვანი;
4. მარი ანა (დ. 2 ოქტომბერი, 1666 — გ. 3 მაისი, 1739), ცოლად გაჰყვა კონტის პრინც ლუი არმან I-ს, რომელთანაც სამი გოგონა შეეძინა;
5. ლუი (დ. 2 ოქტომბერი, 1667 — გ. 18 ნოემბერი, 1683), ვერმანდუას გრაფი, გარდაიცვალა დაუქორწინებელი და უშვილო.

ლიტერატურა

• Breton, Guy (1991). Histoires d'amour de l'histoire de France IV: Les favorites de Louis XIV. Presses de la Cité.
• Eleanor Herman (17 March 2009). Sex with Kings. HarperCollins. ISBN 978-0-06-175155-4.
• Antonia Fraser (25 June 2010). Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King. Doubleday Canada. ISBN 978-0-385-67251-1.
• Wikisource Chisholm, Hugh, ed. (1911). "La Vallière, Louise Françoise de". Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
• Fabrice Mauclair; Brigitte Maillard (25 June 2010). La Justice seigneuriale du duché-prairie de La Vallière (1667-1790) - Thèse doctorante (in French). Université François-Rabelais, Tours.
• John J. Conley (2002). Mademoiselle de la Vallière: The Logic of Mercy in: The Suspicion of virtue : Women Philosophers in Neoclassical France. Ithaca, Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4020-5.
• Catherine Valogne (1964). Louis XIV et Louise de la Vallière à Versailles (in French). Payot, Lausanne.
• Jean-Christian Petitfils (2002). Louise de La Vallière (in French). Perrin, Paris.
• Jean-Christian Petitfils (2002). Louis XIV (in French). Perrin, Paris.
• Historia magazine n°o 459, March 1985 ISSN 1270-0835
• Monique de Huertas (1998). Louise de la Vallière, De Versailles au Carmel (in French). Pygmalion.
• Jules Lair (1881). Louise de La Vallière et la Jeunesse de Louis XIV (in French). Plon.
• Claude Puzin (2007). Louis de Bourbon ou le Soleil maudit (in French). T. G.
• Simone Bertière (1998). Les Femmes du Roi-Soleil (in French). éditions de Fallois.