ვიკიპედია

კორფუს სრუტის ინციდენტი

კორფუს სრუტის ინციდენტი

კორფუს სრუტის ინციდენტი (Corfu Channel incident)
თარიღი 15 მაისი,1946 წელი
მდებარეობა ალბანეთი, კორფუს სრუტე
შედეგი იხილეთ შედეგები ქვემოთ
მხარეები
გაერთიანებული სამეფო ალბანეთის სახალხო რესპუბლიკა
კორფუს სრუტის ინციდენტი ვიკისაწყობში

კორფუს სრუტის ინციდენტი - შედგება სამი ცალკეული მოვლენისგან, რომლებიც მოიცავს სამეფო საზღვაო გემების ოპერაციებს კორფუს სრუტეში, რომელიც მოხდა 1946 წელს. კორფუს სრუტის ინციდენტი ცივი ომის ადრეულ ეპიზოდად ითვლება.[1][2][3][4][5] პირველი ინციდენტის დროს სამეფო საზღვაო გემებმა ცეცხლი წაიღეს ალბანეთის ციხესიმაგრეებიდან.[2] მეორე ინციდენტის დროს სამეფო საზღვაო ძალების გემებს თავს დაესხნენ მაღაროებში და მესამე ინციდენტი მოხდა, როდესაც სამეფო საზღვაო ძალებმა ჩაატარეს მაღაროების გასუფთავების ღონისძიებები კორფუს სრუტეზე, ალბანეთის საზღვაო ტერიტორიაზე. ამის გამო ალბანეთმა პრეტენზია გამოთქვა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან.

ინციდენტების ამ სერიამ კორფუს სრუტის საქმე გახსნა, სადაც გაერთიანებული სამეფო ალბანეთის სახალხო რესპუბლიკის წინააღმდეგ გამოდიოდა იუსტიციის საერთაშორისო სასამართლოში.[6] სასამართლომ მიიღო გადაწყვეტილება, რომლის თანახმად, ალბანეთს გაერთიანებული სამეფოსთვის 844 000 £ უნდა გადაეხადა.[4][7] ეს თანხა 2015 წლის პირობებში უდრის 30 მილიონ ფუნტს.[8] ინციდენტების გამო, ბრიტანეთმა, 1946 წელს, შეწყვიტა მოლაპარაკებები ალბანეთთან, რომელიც მიზნად ისახავდა ორ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარებას. დიპლომატიური ურთიერთობები მხოლოდ 1991 წელს აღადგინეს.[9]

ისტორია რედაქტირება

ინციდენტები დაიწყო 1946 წლის 15 მაისს, როდესაც სამეფო საზღვაო ძალების ორმა ხომალდმა (HMS Orion და HMS Superb), გადაკვეთეს კორფუს სრუტე, სანაპიროს წინასწარი შემოწმებისა და გასუფთავების შემდეგ.[2] გადაკვეთის დროს ისინი ალბანეთის სანაპიროზე მდებარე ციხე-სიმაგრეებისგან წამოსული ცეცხლის ქვეშ მოიქცნენ.[3] მიუხედავად იმისა, რომ გემებს მატერიალური ზიანი არ მისდგომიათ და ამ ყველაფერს მსხვერპლი არ მოჰყოლია, ბრიტანეთმა გამოაცხადა ოფიციალური მოთხოვნა, რომ ალბანეთის მთავრობას საჯაროდ მოეხადა ბოდიში მათთვის. თუმცა, ალბანეთის მთავრობას ბოდიში არ მოუხდია. მათ განაცხადეს, რომ ბრიტანული გემები უკანონოდ შეიჭრნენ ალბანეთის საზღვაო ტერიტორიაზე.[10]

მეორე ინციდენტი უფრო სერიოზული იყო. 1946 წლის 22 ოქტომბერს სამეფო ფლოტის შემადგენლობაში შედიოდა კრეისერები HMS Mauritius და HMS Leander და გამანადგურებლები HMS Saumarez და HMS Volage, რომელთაც ნაბრძანები ჰქონდათ კორფუს არხის ჩრდილოეთით გავლა და ალბანელთა რეაქციის შემოწმება.[11][12] ეკიპაჟს დაევალა, რომ მოსალოდნელ შეტევაზე რეაგირება მოეხდინა.[1]

 
HMS Leander
 
HMS Orion

მათ ალბანეთის სანაპიროს ახლოს ჩაუარეს, რადგან მიიჩნევდნენ, რომ იქ იყო მაღაროების თავისუფალი ზონა, რომელსაც მავრიკი ხელმძღვანელობდა. HMS saumarez-იც მჭიდროდ მიჰყვებოდა. სარანდას ყურის მახლობლად, სამ საათამდე, გამანადგურებელი საუმარესი გაიჭედა მაღაროში და მძიმედ დაზიანდა.[13] HMS volage-ს დაევალა, რომ წაეყვანა საუმარესი ბუქსირით, სამხრეთით, კორფუს პორტისკენ.

დაახლოებით 4:16 სთ-ზე, ბუქსირების დროს, გამანადგურებელი ვოლაჟიც(volage) გაიჭედა მაღაროში და დიდი დაზიანება მიიღო. ორივე გემის წინა კორპუსი მთლიანად ააფეთქეს. არახალსაყრელი ამინდის პირობებში, ვიწრო სრუტიდან ორივე გემის გამოყვანა მეტისმეტად რთული აღმოჩნდა, მაგრამ თორმეტი საათის შემდეგ, ორივე გემმა მოახერხა კორფუს ნავსადგურამდე მიღწევა. ინციდენტის დროს 50 კაცი დაიღუპა და 42 კი დაშავდა.

დაღუპულთაგან უმეტესობა საუმარესის ეკიპაჟს ეკუთვნოდა.[14] ალბანეთის სანაპირო ბატარეებმა ამ ინციდენტის დროს არ გაისროლეს. საზღვაო ხომალდი მიუახლოვდა ადგილს, რომელზეც ფრიალებდა ალბანეთის დროშა და თეთრი დროშა. ვინაიდან ალბანეთს იმ დროისთვის შესაბამისი გემები არ ჰყავდა, მაღაროებს 1946 წლის 20 ოქტომბერიდან, Mljet და Meljine მაღაროელები უძღვებოდნენ ალბანეთის თხოვნით.[15]

ბრიტანეთის პენსიების მინისტრმა ინციდენტის დროს დაშავებულ ინვალიდებსა და დაღუპულთა ქვრივებს დაუნიშნა სრული სამხედრო პენსია.[16]

მესამე და უკანასკნელი ინციდენტი მოხდა 1946 წლის 12–13 ნოემბერს, როდესაც სამეფო საზღვაო ძალებმა ჩაატარეს მაღაროების დამატებითი ოპერაცია კორფუს სრუტეში, სახელწოდებით საცალო ვაჭრობა.[17] მოკავშირეთა მეთაურის ხელმძღვანელობით, ოპერაციები ჩატარდა ალბანეთის საზღვაო ტერიტორიებზე, მაგრამ ალბანეთის მთავრობის ნებართვის გარეშე.

ასევე იქ იმყოფებოდა ფრანგი საზღვაო ოფიცერი, რომელიც ხმელთაშუა ზღვის ზონის გამგეობის მოწვევით მოქმედებდა როგორც დამკვირვებელი. თვითმფრინავის გადამზიდავი (HMS Ocean), კრეისერი და სხვა ხომალდები უზრუნველყოფდნენ დაფარვას. ოცდაორი მაღარო აღმოაჩინეს და გამოჭრეს წყალქვეშა გემსაბმელებით.ამოჭრილი მაღაროებიდან ორი გაიგზავნა მალტაში შემდგომი შემოწმებისთვის.

შემდეგ გაირკვა, რომ მაღაროები გერმანული წარმოშობისა იყო, მაგრამ ისინი თავისუფალი არ იყო ჟანგისა და საზღვაო წარმონაქმნებისგან. ისინი ახლად შეღებილი იყვნენ და მათი წყალქვეშა გემსაბმელი კაბელები იყო სრულიად ახალი შეზეთილი. დაასკვნეს, რომ მაღაროები საუმარესისა(Saumarez) და ვოლჟის(Volage) შემოჭრამდე ცოტა ხნით ადრე იქნა დაფარული. Volage- დან მაღაროების ფრაგმენტის ანალიზებით დადასტურდა, რომ ეს მაღაროები იყო მალტას მაღაროების მსგავსი.[1]

მესამე ინციდენტის შემდეგ, ალბანეთის პრემიერ მინისტრმა ენვერ ჰოჯამ, გააგზავნა ტელეგრამა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში, სადაც ის გამოთქვამდა პრეტენზიას სამეფო საზღვაო ძალების მიერ ალბანეთის სანაპირო ზოლში შემოჭრის შესახებ.[18]

შედეგები რედაქტირება

1946 წლის 9 დეკემბერს ბრიტანეთმა წერილი გაუგზავნა ალბანეთის მთავრობას, რომელშიც ადანაშაულებდა ალბანეთს მაღაროების განთავსებაში და მოითხოვდა ანაზღაურებას მაისისა და ოქტომბრის ინციდენტების გამო. ბრიტანეთმა მოითხოვა პასუხი თოთხმეტი დღის განმავლობაში და ასევე აღნიშნა, რომ ალბანეთის უარყოფითი პასუხის შემთხვევაში, ეს საკითხი გაეროს უშიშროების საბჭოს გადაეცემოდა. ალბანეთის მთავრობამ თავის პასუხში, რომელიც ბრიტანელებმა მიიღეს 1946 წლის 21 დეკემბერს, უარყო ბრიტანეთის ბრალდებები და აღნიშნა, რომ მთელი ეს საკითხი ეხებოდა ყველა იმ ქვეყანას, რომელთაც არ სურდათ ალბანეთსა და ბრიტანეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზება. ფაქტობრივად, საბერძნეთიდან და სხვა ქვეყნებიდან წამოსულმა გემებმა ჩაიდინეს დანაშაული იმ მიდამოებში, სადაც მოგვიანებით მაღაროები აღმოაჩინეს.

ბრიტანეთის მთავრობა ამ პასუხით არ დაკმაყოფილებულა და საბოლოოდ საქმე იუსტიციის საერთაშორისო სასამართლომდე მიიყვანა, რადგან ვერ შეძლო უსაფრთხოების საბჭოს ჩარევა ამ საკითხში.[19] ეს იყო პირველი სამართალწარმოება, რომელიც განიხილა საერთაშორისო სასამართლომ,[20] 1949 წლის დეკემბერში სასამართლომ ბრიტანელებს მიანიჭა 843,947 ფუნტი ან 2,009,437 აშშ დოლარი. მას შემდეგ, რაც მაღაროები ახლოს იყო ალბანელების სანაპიროებთან, ვერ მოახერხდა ბრიტანელების ინფორმირება საფრთხის შესახებ.[21][22] სასამართლომ ასევე უარყო გაერთიანებული სამეფოს მიერ შემუშავებული არგუმენტები და დაადგინა, რომ ბრიტანეთის მიერ განხორციელებული მაღაროების გაწმენდის ოპერაციები საცალო ვაჭრობის დროს, ალბანეთის წინასწარი თანხმობის არარსებობის შემთხვევაში, უკანონო იყო.[11][23]

ალბანეთის მთავრობამ უარი თქვა სასამართლოს მიერ დაკისრებული ანაზღაურების გადახდაზე. ამის სანაცვლოდ კი ბრიტანელებმა ალბანეთის კუთვნილი 1574 კილოგრამი ოქრო მიისაკუთრეს. გაძარცვული ოქრო მეორე მსოფლიო ომის დროს, ინახებოდა ინგლისის ბანკის სარდაფებში.

ცივი ომის დასრულებისთანავე, 1992 წელს ალბანეთის სახალხო სოციალისტურმა რესპუბლიკამ შეწყვიტა არსებობა. დიპლომატიური ურთიერთობები დამყარდა 1991 წელს 29 მაისს. მალევე, 1992 წლის 8 მაისს, ბრიტანეთმა და ალბანეთმა განაცხადეს, რომ მიაღწიეს შეთანხმებას კორფუს არხის საქმესთან დაკავშირებით, ერთობლივად განაცხადეს, რომ "ორივე მხარე გამოთქვამდა სინანულს კორფუს არხის ინციდენტის შესახებ 1946 წლის 22 ოქტომბერს". მხოლოდ 1996 წელს ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ, ოქრო საბოლოოდ დაუბრუნდა ალბანეთს მას შემდეგ, რაც შეთანხმდნენ, რომ გადაიდო 2,000,000 აშშ დოლარი დაგვიანებული ანაზღაურებისთვის.

ენვერ ჰოჯა, თავის მოგონებებში იოსებ სტალინთან პირველი შეხვედრის შესახებ, წერს, რომ მთელი საქმე ბრიტანელებმა გაიტაცეს, როგორც საბაბი, ქალაქ ჩარტაში სამხედრო ჩარევისთვის. მან ასევე თქვა, რომ იონიის ზღვაში არასდროს უნახავს მაღაროები. გერმანელებმა ააფეთქეს მაღაროები ომის დროს. მან გააკრიტიკა სამეფო საზღვაო ძალების განლაგება და თქვა, რომ არ ყოფილა მიზეზი იმისა, რომ ეს გემები გადიოდნენ თავიანთი ნაპირის გასწვრივ, მათ არ მოუწოდებიათ ასეთი მოძრაობის შესახებ.[24] ჰოჯამ ასევე აღწერა მოვლენები, როგორც ”უპრეცედენტო პროვოკაცია ჩვენს ქვეყანაში ”.[4]

 
იოსებ სტალინი

2009 წლის 2 ნოემბერს, ამერიკელი და ალბანელი მკვლევარების ჯგუფმა გამოაცხადა, რომ მათ აღმოაჩინეს ის, რაც მათი აზრით, არის HMS volage-ს წინა კორპუსის სეგმენტები კორფუს არხში, დაახლოებით ორმოცდაათი მეტრის წყლის ქვეშ.[25] 2013 წლის მაისში, არქეოლოგიური ჟურნალის სპეციალური გამოცემა სახელწოდებით "გემების გზავნილები" გაეცნო ახალ აღმოჩენებს. ალბანეთის საზღვაო კვლევების ცენტრის დირექტორმა, აერონ ტარმა მოიძია კადრები კალიფორნიის გაერთიანებული სამეფოს ეროვნული არქივიდან ინციდენტის შესახებ, სადაც ნაჩვენებია HMS volage, რომელიც ძალიან ახლოს იყო სანაპიროსთან, როდესაც ინციდენტი მოხდა. ეს აზრი კიდევ უფრო გაამყარა ოკეანისა და ატმოსფერული ადმინისტრაციის (NOAA) საზღვაო მემკვიდრეობის დირექტორმა ჯეიმზ დელგადომ. მან კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ ნგრევა მოხდა HMS Volage–ის გამო.

საერთაშორისო სამართალი რედაქტირება

კურფუს სრუტის საქმეზე იუსტიციის საერთაშორისო სასამართლომ განაჩენი გამოიტანა. აღნიშნა, თუ რატომ არის გამართლებული ჩარევა ტერიტორიული სუვერენიტეტის დარღვევაში. გაერთიანებული სამეფოს განცხადებით, ეს გამართლებულია 1946 წლის 12 და 13 ნოემბერს ალბანეთის საზღვაო ტერიტორიაზე შესვლასთან დაკავშირებით.

სსჯ-მ უპასუხა, რომ სასამართლო ვერ მიიღებს თავდაცვის ამგვარ ზომებს. დამოუკიდებელ სახელმწიფოებს შორის ტერიტორიული სუვერენიტეტის პატივისცემა საერთაშორისო ურთიერთობების აუცილებელი საფუძველია. საერთაშორისო სამართლის უზრუნველსაყოფად, სასამართლომ უნდა განაცხადოს, რომ ბრიტანეთის საზღვაო ძალების მოქმედება წარმოადგენდა ალბანეთის ტერიტორიული სუვერენიტეტის დარღვევას.[26]

ლიტერატურა რედაქტირება

  • Cook, Bernard A., ed. (2001). "Corfu Channel Incident". Europe Since 1945: An Encyclopedia. 1. Taylor & Francis. p. 224. ISBN 978-0-8153-1336-6 . Retrieved 23 April 2015.
  • Digest of International Cases on the Law of the Sea By Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea, United Nations Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea, United Nations Office of Legal Affairs Published by United Nations Publications, 2007 ISBN 978-92-1-133759-4 272 pages
  • The Law and Organisation of International Commodity Agreements By Kabir-ur-Rahman Khan Published by BRILL, 1982 ISBN 978-90-247-2554-0, 416 pages
  • Straits Used for International Navigation: A Spanish Perspective By José Antonio de Yturriaga Published by Martinus Nijhoff Publishers, 1991 ISBN 978-0-7923-1141-6, 372 pages
  • Fjalori Enciklopedik Shqiptar. (1985); page 399.

რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 http://www.austlii.edu.au/au/journals/AJLH/2005/3.html
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Cook, Bernard A., ed. (2001). "Corfu Channel Incident". Europe Since 1945: An Encyclopedia. 1. Taylor & Francis. p. 224. ISBN 978-0-8153-1336-6 . Retrieved 23 April 2015.
  3. ↑ 3.0 3.1 http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/obituaries/article721285.ece Obituary: Lieutenant-Commander Hugh Knollys Navigator who won a DSC on D-Day and survived when his destroyer hit a mine in the postwar Corfu Channel incident.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 https://books.google.com/books?id=Iv-iW3WGDvIC&pg=PA136&hl=en&ei=JsgCTKfuBcT7lwebv6miCA&sa=X&ved=0CDoQ6wEwBA#v=onepage
  5. ↑ Waibel, Michael, (2012) ‘Corfu Channel Case’ in Rüdiger Wolfrum (ed), Max Planck Encyclopedia of Public International Law, vol III (Oxford University Press 2012), https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1919599
  6. ↑ https://www.jstor.org/pss/2193642 The Corfu Channel Case Quincy Wright The American Journal of International Law, Vol. 43, No. 3 (July 1949), pp. 491–494 (article consists of 4 pages) Published by: American Society of International Law Retrieved 31-07-08
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20131203021840/http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=3&k=cd&case=1&code=cc&p3=90
  8. ↑ https://measuringworth.com/ukearncpi/
  9. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-09-26. ციტირების თარიღი: 2020-05-18.
  10. ↑ Digest of International Cases on the Law of the Sea By Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea, United Nations Division for Ocean Affairs and the Law of the Sea, United Nations Office of Legal Affairs Published by United Nations Publications, 2007 ISBN 978-92-1-133759-4 272 pages
  11. ↑ 11.0 11.1 http://www.historyandtheheadlines.abc-clio.com/ContentPages/ContentPage.aspx?entryId=1162021&currentSection=1130228&productid=4
  12. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-12-29. ციტირების თარიღი: 2020-05-18.
  13. ↑ http://www.bbc.co.uk/ww2peopleswar/stories/91/a7951791.shtml
  14. ↑ http://www.battleships-cruisers.co.uk/s+t_class.htm
  15. ↑ https://books.google.com/books?id=D4wx7kQp4bgC&pg=PA154&dq=corfu+incident+1946+Kapo&hl=en&ei=NHThS_uRI4LH-Qaq_tngDg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDgQ6AEwAA#v=onepage&q=corfu%20incident%201946%20Kapo&f=false
  16. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2016-03-03. ციტირების თარიღი: 2020-05-18.
  17. ↑ The Law and Organisation of International Commodity Agreements By Kabir-ur-Rahman Khan Published by BRILL, 1982 ISBN 978-90-247-2554-0, 416 pages
  18. ↑ Straits Used for International Navigation: A Spanish Perspective By José Antonio de Yturriaga Published by Martinus Nijhoff Publishers, 1991 ISBN 978-0-7923-1141-6, 372 pages
  19. ↑ https://www.nytimes.com/1987/07/05/world/albania-planning-west-german-ties.html
  20. ↑ http://www.nationsencyclopedia.com/United-Nations/The-International-Court-of-Justice-SOME-CASE-HISTORIES-OF-DISPUTES-SUBMITTED-TO-THE-COURT.html
  21. ↑ https://web.archive.org/web/20090514190533/http://www.navy.gov.au/Publication:Semaphore_-_Issue_7%2C_2004
  22. ↑ Fjalori Enciklopedik Shqiptar. (1985); page 399.
  23. ↑ The Law and Organisation of International Commodity Agreements By Kabir-ur-Rahman Khan Published by BRILL, 1982 ISBN 978-90-247-2554-0 . 416 pages
  24. ↑ http://eprints.cddc.vt.edu/marxists//reference/archive/hoxha/works/stalin/meet1.htm[მკვდარი ბმული]
  25. ↑ http://seattletimes.nwsource.com/html/nationworld/2010186568_apeualbaniabritainwarship.html
  26. ↑ https://web.archive.org/web/20160122144003/http://www.icj-cij.org/docket/files/1/1645.pdf
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კორფუს_სრუტის_ინციდენტი&oldid=4544699“-დან