იენს იაკობ ბერცელიუსი
იენს იაკობ ბერცელიუსი (შვედ. Jöns Jakob Berzelius; დ. 20 აგვისტო 1779, ვევერსუნდა — გ. 7 აგვისტო 1848, სტოკჰოლმი) — შვედი ქიმიკოსი და მინერალოგი. სტოკჰოლმის მეცნიერებათა აკადემიის წევრი (1808), მისი პრეზიდენტი (1810) და მუდმივი მდივანი (1818); პეტერბურგის აკადემიის საპატიო უცხოელი წევრი (1820).
| იენს იაკობ ბერცელიუსი | |
|---|---|
| შვედ. Jöns Jacob Berzelius | |
 | |
| დაბ. თარიღი | 20 აგვისტო, 1779[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] |
| დაბ. ადგილი | Väfversunda[2] |
| გარდ. თარიღი | 7 აგვისტო, 1848[1] [2] [3] [4] [12] [5] [6] [7] [8] [10] [11] [13] (68 წლის) |
| გარდ. ადგილი | ადოლფ-ფრედრიკი[13] |
| დასაფლავებულია | სოლნის სასაფლაო[14] [15] |
| მოქალაქეობა |
 შვედეთი[13] |
| საქმიანობა | ქიმიკოსი, არამხატვრული მწერალი, უნივერსიტეტის პროფესორი, ექიმი და ფარმაცევტი |
| მუშაობის ადგილი | შვედეთის სამეფო ინსტიტუტი და უფსალის უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი | უფსალის უნივერსიტეტი და Katedralskolan |
| განთქმული მოსწავლეები | ლარს ფრედერიკ სვანბერგი და James Finlay Weir Johnston[16] |
| მეუღლე | Elisabeth Berzelius |
| ჯილდოები | კოპლის მედალი[17] , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, ედინბურგის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი, ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი, სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[18] , წმინდა სტანისლავის 1-ლი ხარისხის ორდენი, პოლარული ვარსკვლავის ორდენის რაინდი და Commander of the Order of Vasa |
დიდია ბერცელიუსის ღვაწლი ატომისტიკის ცდას დასაბუთების საქმეში. ჟანგეულების ანალიზის საფუძველზე (1810-1816) მან დაადასტურა ჯერად ფარდობათა კანონი; საკუთარი მონაცემების მიხედვით (1814 წ.) გამოაქვეყნა 41 ელემენტის ატომური მასის ტაბულა, შეისწავლა ორი ათასამდე ნაერთის პროცენტული შედგენილობა და შემოიღო ელემენტების ატომების აღნიშვნა მათი ბერძნული და ლათინური სახელწოდების საწყისი ასოებით.
ვ. გიზინგერთან ერთად აღმოაჩინა ცერიუმი (1803), სელენი (1817), თორიუმი (1828). პირველმა მიიღო თავისუფალი სახით სილიციუმი, ტიტანი, ტანტალი და ცირკონიუმი. შექმნა ელექტროქიმიური თეორია (1812-1819).
1811 წელს დაიწყო ორგანული ნივთიერებათა ელემენტური შედგენილობის სისტემატიური შესწავლა და დადგინა (1824), რომ მათი შედგენილობა ემორჩილება ჯერად ფარდობათა კანონს. ბერცელიუსმა პირველმა შეადგინა ზოგიერთი ორგანული მჟავის ფორმულა (1815). როდესაც აღმოაჩინეს ერთნაირი შედგენილობის, მაგრამ განსხვავებული თვისებების ორგანული ნაერთები, ბერცელიუსმა ამ მოვლენას იზომერია უწოდა (1830 წ.).
თხზულებები
რედაქტირება- Afhandliger i fysik, kemi och mineralogi, bd 1—6, Stockh., 1806—18;
- Lehrbuch der Chemie, 5 Aufl., Bdl—5, Lpz., 1847—56.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 335.
- Соловьев Ю. И., Куринной В. И., Якоб Берцелиус, М., 1961;
- Söderbaum Н. G., Jacob Berzelius, Bd I— 3, Uppsala, 1923—39;
- Hoimberg A., Bibliographi över J.J. Berzelius, dl 1—2, Stockh., 1933—36;
- suppi. 1—2, Stockh., 1936—53.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 2.0 2.1 2.2 Jöns Jacob Berzelius — 1917.
- ↑ 3.0 3.1 Melhado E. M. Encyclopædia Britannica
- ↑ 4.0 4.1 SNAC — 2010.
- ↑ 5.0 5.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ 6.0 6.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 7.0 7.1 www.accademiadellescienze.it
- ↑ 8.0 8.1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
- ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
- ↑ 10.0 10.1 Académie nationale de médecine
- ↑ 11.0 11.1 Base biographique — BIU Santé.
- ↑ KNAW Past Members
- ↑ 13.0 13.1 13.2 Sveriges dödbok 1830–2020 — 8 — Sveriges Släktforskarförbund, 2021.
- ↑ Jöns Jacob Berzelius
- ↑ Jacob Berzelius
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
- ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 33.