ზაქათალის ოკრუგი
ზაქათალის ოკრუგი (რუს. Закатальский округ) — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული რუსეთის იმპერიაში (1860-1917).
ზაქათალის ოკრუგი კავკასიის მთიელთა სამმართველოს მეთაურის დაქვემდებარებაში იყო 1870-1874 წლებში.[1]
ზაქათალის ოკრუგი რუსეთის იმპერიის ამიერკავკასიის მხარეში გუბერნიებისაგან დამოუკიდებელი ოკრუგის სახით არსებობდა 1860-1917 წლებში.[2][3][4][5][6][7][8]
შეიქმნა 1860 წელს. ექვემდებარებოდა სამხედრო ადმინისტრაციას და იყოფოდა 4 ნაწილად: ალიაბადის, ჭარ-მუხახის, ბელაქნის, და კაკის უბნებად.
ისტორია
რედაქტირება
1801 წელს ქართლ-კახეთის სამეფოს რუსეთთან მიერთების შემდეგ, ჭარ-ბელაქნელი ლეკები კვლავინდებურად აგრძელებდნენ ახლა უკვე საქართველოს გუბერნიის დარბევას. რუსეთის იმპერიის მიერ რეგიონის დამორჩილება პირველად 1803 წლის 9-12 მარტს იქნა შესაძლებელი, რომლის დროსაც გენერალ გულიაკოვის მიერ აღებულ იქნა ბელაქნის ციხე, ხოლო ჭარელმა ლეკებმა მორჩილების ნიშნად დადეს ერთგულების ფიცი.[9][10] იმპერიისადმი ურჩობისა და მტაცებლობის გამო, ფიცის გამეორება მოუწიათ 1807 წელსაც.[11] რეგიონის საბოლოოდ დამორჩილება მხოლოდ 1830 წელს ბრძოლით იქნა შესაძლებელი.
- ჭარ-ბელაქნის ოლქი (რუს. Джаро-Белоканская область; 1830-1841) — რუსეთის იმპერიის დამოუკიდებელი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული.
- ბელაქნის მაზრა (რუს. Белоканский уезд; 1841-1842) — რუსეთის იმპერიის ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული საქართველო-იმერეთის გუბერნიაში. წარმოიქმნა ჭარ-ბელაქნის ოლქისა და ელისუს სასულთნოს გაერთიანების შედეგად[12].
- ბელაქნის ოკრუგი (რუს. Белоканский округ; 1842-1844) — 1842 წელს მოხდა ბელაქნის მაზრის რეფორმაცია და შეიქმნა ახალი ერთეული. 1843 წლის 15 ნოემბრიდან მოყოლებული ჭარ-ბელაქნის სამხედრო ოკრუგი შედიოდა საქართველო-იმერეთის გუბერნიაში[13][14].
- ჭარ-ბელაქნის ოკრუგი (რუს. Джаро-Белоканский округ; 1844-1860) — 1844 წელს ოკრუგის სამოაქალაქო მმართველობა ჩამოცილდა საქართველო-იმერეთის გუბერნიას და უშუალოდ დაექვემდებარა ჭარ-ბელაქნის ოკრუგის სამხედრო მეთაურს[15]. 1848-1849 წლებში ჭარ-ბელაქნის სამხედრო ოკრუგი დამოუკიდებელი ერთეულია[16][17]. 1850 წლიდან 1859 წლის 1 ნოემბრამდე ტფილისის გუბერნიაშია[18][19][20][21][22].
- ზაქათალის ოკრუგი (რუს. Закатальский округ; 1860-1917) — რუსეთის იმპერიის დამოუკიდებელი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული. 1860 წლის 20 აპრილს ჭარ-ბელაქნის ოკრუგი გარდაიქმნა ზაქათალის ოკრუგად და დაექვემდებარა ზემო დაღესტნის მეთაურს[23], ხოლო 18 ივლისიდან კი სამოქალაქო ნაწილში კავკასიის მეფისნაცვალს დაექვემდებარა, სამხედროში — კვლავ დაღესტნის მეთაურს. ოკრუგის მთიანი მაღალები გადაეცა სამხრეთ დაღესტანის სამურის ოკრუგს[24]. 1874 წლის 29 იანვრის დადგენილებით ზაქათალის ოკრუგის მართა-გამგეობა ჩაბარდა უშალოდ ზაქათალის ოკრუგის მმართველს, რომელიც თავის მხრივ დაექვემდებარა კავკასიის მთის მეთაურს[25].
მოსახლეობა 1886 წლის აღწერით 74 449 ადამიანს შეადგენდა. მის მხოლოდ ოთხ სოფელში ცხოვრობდნენ ქრისტიანი ქართველები, დანარჩენი სოფლების მოსახლეობა კი ქართველი მუსლიმებისგან შედგებოდა. მოსახლეობის ეთნიკური შემადგენლობა 1886 წელს ასეთი იყო: 40225 ლეკი, 21090 მუღალი, 12430 ქართველი.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- პაპუაშვილი თ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 3, თბ., 2014. — გვ. 318-319.
- ცინცაძე ზ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 4, თბ., 1979. — გვ. 488.
- საქართველოს სახელმწიფო საზღვრის ისტორია / მეტრეველი რ., თბ.: ქართული უნივერსიტეტი, 2015. — გვ. 125-156, ISBN 978-9941-9450-0-7.
- პაპუაშვილი თ., რანთა და კახთა სამეფო (VIII-IX სს.), თბ., 1982
- პაპუაშვილი თ., ჭარ-ბელაქანი, თბ., 1972
- პაპუაშვილი თ., ჰერეთის ისტორიის საკითხები, თბ., 1970
- ბერძენიშვილი ნ., აღმოსავლეთ კახეთის წარსულიდან // საქართველოს ისტორიის საკითხები, ტ. 3., თბ., 1966
- დუმბაძე მ., „საარქივო საბუთები ჭარ-ბელაქნის შესახებ“ // საისტორიო მოამბე : ტომი 4, თბ., 1948, გვ. 481-559
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ «Кавказский календарь на 1871», Тифлис, 1870
- ↑ 1870
- ↑ 1875
- ↑ «Кавказский календарь на 1882», Тифлис, 1881
- ↑ «Кавказский календарь на 1891», Тифлис, 1890
- ↑ «Кавказский календарь на 1901», Тифлис, 1900
- ↑ «Кавказский календарь на 1911», Тифлис, 1910
- ↑ «Кавказский календарь на 1917», Тифлис, 1916
- ↑ Акты, собранные Кавказской археографической комиссией: Том II, ст. 685-687
- ↑ Кавказский календарь на 1849 год, Тифлис, 1848, ст. 185
- ↑ Акты, собранные Кавказской археографической комиссией: Том III. ст. 323-324
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XV, указ 13368, ст. 237
- ↑ Кавказский календарь на 1846 год, Тифлис, 1845, ст. 173
- ↑ Кавказский календарь на 1847 год, Тифлис, 1846, ст. 191
- ↑ «Сборник материалов для описания Тифлисской губернии», Тифлис, 1870, сс. 49-50
- ↑ Кавказский календарь на 1849 год, Тифлис, 1848, ст. 307
- ↑ Кавказский календарь на 1850 год, Тифлис, 1849, ст. 293
- ↑ Кавказский календарь на 1851 год, Тифлис, 1850, ст. 383
- ↑ Кавказский календарь на 1852 год, Тифлис, 1851, ст. 619
- ↑ Кавказский календарь на 1855 год, Тифлис, 1854, ст. 630
- ↑ Кавказский календарь на 1859 год, Тифлис, 1858, ст. 453
- ↑ Кавказский календарь на 1860 год, Тифлис, 1859, ст. 387
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XXXV, указ 35710, ст. 431
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XXXV, указ 36026, ст. 917
- ↑ Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое (1825-1881), т. XLIX, указ 53097, ст. 116-119