დედა-სამშობლო გვეძახის!

დედა-სამშობლო გვეძახის! (რუს. Родина-мать зовёт!) — დიდი სამამულო ომის დროინდელი პლაკატი, რომელიც შექმნა ქართველმა გრაფიკოსმა ირაკლი თოიძემ 1941 წელს, სავარაუდოდ, ივნისის ბოლოს. შექმნის ზუსტი თარიღი უცნობია და დისკუსიის საგანს წარმოადგენს. პლაკატი მოიწონა იოსებ სტალინმა, რომელმაც ბრძანა მისი 5-მილიონიანი ტირაჟით გამოცემა და პარტიის ყველა ქალაქკომში, რაიკომსა და სამხედრო კომისარიატში დარიგება. გარკვეული როლი ითამაშა მეორე მსოფლიო ომის პერიოდში მებრძოლეების სულისკვეთების ასამაღლებლად და სიმბოლოდ იქცა.

„დედა-სამშობლო“ აშკარად არის დაკავშირებული დედა-რუსეთის იერთან, რომელიც პროპაგანდის მიზნით ფართოდ გამოიყენებოდა პირველი მსოფლიო ომისა და რუსეთის სამოქალაქო ომის დროს. თოიძის შვილის მოგონებით, მხატვარს უყვარდა ანდრეი ბელის შემოქმედება, რომელსაც აქვს სტრიქონი: „ნება მიბოძე, ო დედა-სამშობლოვ...“; შესაძლოა სწორედ ამან განაპირობა პლაკატის შინაარსის საფუძველი. „დედა-სამშობლოს“ იერსახე შემდგომში გახდა საბჭოთ პროპაგანდის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული იერი და აღიარებული იყო სსრკ-ში.

პლაკატზე გამოსახულია რუსი ქალი, რომელსაც მარჯვენა ხელში უკავია სამხედრო ფიცის ტექსტი, რომელშიც ნათქვამია საბჭოთა სახელმწიფოს მოღალატეთა უმოწყალო სასჯელზე, ხოლო მარცხენა ხელი ჰაერში აქვს აღმართული. პლაკატს თან ახლავს ი. თოიძის ხელმოწერა.

სახვით ხელოვნებაში, სკულპტურაში, სახალხო შემოქმედებასა და რეკლამაში ცნობილია ამ პლაკატის მრავალრიცხოვანი ინტერპრეტაციები და პაროდიები. პლაკატის სამხატვრო კომპოზიცია ენათესავება ისეთ შემოქმედებას, როგორიცაა დმიტრი მოორის საბჭოთა პლაკატი „ჩაეწერე მოხალისედ?“ (1920), ჯეიმზ ფლეგის ამერიკული პლაკატი „აშშ-ის ჯარისთვის მჭირდები“ (1917), აგრეთვე ეჟენ დელაკრუას ფრანგული სურათი „თავისუფლება, ხალხის წინამძღოლი“, სადაც ავტორმა განასახიერა საფრანგეთის ეროვნული სიმბოლო — მარიანა.

პლაკატის ხილვა შესაძლებელია მრავალ საბჭოთა მხატვრულ ფილმში, მაგალითად ფილმში „სახლი, რომელშიც ვცხოვრობ“ (1957).

პლაკატზე განთავსებულია შემდეგი შინაარსის სამხედრო ფიცი:

რუსულად:

„Я, гражданин Союза Советских Социалистических Республик, вступая в ряды Рабоче-Крестьянской Красной Арии, принимаю присягу и торжественно клянусь быть честным, храбрым, дисциплинированным, бдительным бойцом, строго хранить военную и государственную тайну, беспpeкоcловно выполнять все воинские уставы и приказы командиров и начальников. Я клянусь добросовестно изучать военное дело, всемерно беречь военное и народное имущество до последнего дыхания быть преданным своему Народу, своей Советской Родине и Рабоче-Крестьяискому Правительству. Я всегда готов по приказу Рабоче-Крестьянского Правительства выступить на защиту моей Родины — Союза Советских Социалистических Республик и, как воин Рабoчe-Крeстьянской Красной Армии, я клянусь защищать ее мужественно, умело, с достоинством и честью, не щадя своей крови и самой жизни для достижения полной победы над врагами. Если же по злому умыслу я нарушу эту мою торжественную присягу, то пусть меня постигнет суровая кара советского закона, всеобщая ненависть и презрение трудящихся».“

ქართულად:

„მე, საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის მოქალაქე, შევდივარ რა მუშურ-გლეხური წითელი არმიის რიგებში, ფიცსა ვდებ და საზეიმოდ აღთქმას ვიძლევი ვიყო პატიოსანი, მამაცი, დისციპლინიანი, ფხიზელი მებრძოლი, მტკიცედ შევინახო სამხედრო და სახელმწიფო საიდუმლოება, სიტყვაშეუბრუნებლად შევასრულო ყველა სამხედრო წესდება და მეთაურების, კომისრებისა და უფროსების ბრძანებანი. ვფიცავ კეთილსინდისიერად შევისწავლო სამხედრო საქმე, ყოველნაირად გავუფრთხილდე სამხედრო და სახალხო ქონებას და სიცოცხლის უკანასკნელ წუთამდე ვიყო ჩემი ხალხის, ჩემი საბჭოთა სამშობლოს და მუშურ-გლეხური მთავრობის ერთგული. მე ყოველთვის მზად ვარ მუშურ-გლეხური მთავრობის ბრძანებით გამოვიდე ჩემი სამშობლოს—საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის დასაცავად და, როგორც მუშურ-გლეხური წითელი არმიის მეომარი, ვფიცავ დავიცვა იგი ვაჟკაცურად, მოხერხებულად, ღირსეულად და სახელოვნად და არ დავიშურო ჩემი სისხლი და სიცოცხლეც კი მტრებზე სრული გამარჯვების მისაღწევად. თუ კი ბოროტი განზრახვით დავარღვევ ამ ჩემს საზეიმო ფიცს, დაე ჩემი ხვედრი იყოს საბჭოთა კანონის მკაცრი სასჯელი, მშრომელთა საყოველთაო სიძულვილი და ზიზღი.“