გამასწორებელ კოლონიაში

გამასწორებელ კოლონიაში ან დამსჯელ კოლონიაში (გერმ. In der Strafkolonie) 一 ებრაული წარმოშობის ჩეხი ავტორის, ფრანც კაფკას მცირე მოთხრობა, რომელიც, თავდაპირველად, 1914 წელს დაიწერა, თუმცა სრული სახით მანამ არ გამოცემულა, სანამ ოთხწლიანი პაუზის შემდეგ, 1918 წელს იგი მთლიანად არ გადაკეთდა. კაფკასთვის დამახასიათებლად, ამ მოთხრობაშიც, ნარატორი, თითქოს, მოწყვეტილია იმ საშინელ რეალობას, რომელიც მის გარშემო ვითარდება. შიდა მინიშნებები და ადგილობრივი გარემოებანი კრიტიკოსებს აფიქრებთ, რომ ავტორი ნაწარმოებზე მუშაობისას ფრანგი მწერლის, ოქტავ მირბოს რომანით 一 წამების ბაღი (1899) 一 უნდა ყოფილიყო შთაგონებული. ნოველის მოქმედება უსახელო სასჯელაღსრულების კოლონიაში მიმდინარეობს და დეტალურად აღწერს სასიკვდილო იარაღის, ე.წ. „ფარცხი მოწყობილობის“ ბოლო გამოყენებას, რომელიც 12 საათის განმავლობაში, იმის ფონზე, რომ მსჯავრდებულის სხეულზე დანაშაულის მიზეზს ამოტვიფრავს, ნელ-ნელა კლავს სიკვდილმისჯილს. პირველი ექვსი საათის განმავლობაში ეს პროცესი სიკვდილმისჯილისთვის ნაკლებად მტკივნეულია, მთავარი და ყველაზე მტკივნეული მომენტი თორმეტსაათიანი შუალედის მეორე ნახევარში იწყება. სიუჟეტის განვითარებასთან ერთად, მკითხველი გაცილებით უფრო მეტს იგებს ამ სასიკვდილო მანქანის შესახებ, მათ შორის მის წყობასა და ორიგინალურ სტრუქტურაზე, რომლის შესახებაც მხოლოდ ოფიცერმა და კოლონიის ყოფილმა კომენდანტმა იცოდნენ.

„გამასწორებელ კოლონიაში“
In der Strafkolonie
პირველი გამოცემის თავფურცელი, 1919
ავტორი	ფრანც კაფკა
ქვეყანა	გერმანია
ენა	გერმანული
ჟანრი	ნოველა
გამომცემელი	Kurt Wolff Verlag
გამოცემის თარიღი	1919
მედია	ბეჭდური
გვერდი	48
ISBN	978-9941-24-854-2

წარმოშობა

მოთხრობა დაიწერა 1914 წლის ოქტომბერში, სამუშაო შვებულების დროს, მაშინ, როცა კაფკას რეალურად სურდა ემუშავა თავის რიგით პირველ რომანზე 一 პროცესი. 1916 წელს, კაფკამ, საკუთარ საჯარო ლექციაზე მიუნხენში, აწ უკვე დასრულებული მოთხრობა მსმენელთ გააცნო, რომელთა შორისაც ცნობილი ავსტრიელი პოეტი, რაინერ მარია რილკეც იმყოფებოდა. გადმოცემით, რეაქცია, მას შემდეგ, რაც პუბლიკა მოთხრობას გაეცნო, ძირითადად, ნეგატიური იყო 一 იწუნებდნენ მის სისასტიკით აღსავსე სიუჟეტს. მოთხრობამ ისე მოუხვეჭა სახელი ავტორს, რომ ერთ-ერთი გაზეთის რედაქტორმა კაფკას „საშინელებათა ლიბერტინი“ უწოდა.

ცნობილია, რომ ავტორი, თავდაპირველად, გეგმავდა, რომ გამასწორებელ კოლონიაში გამოექვეყნებინა სხვა, არანაკლებ ცნობილ ნაწარმოებებთან 一 პროცესი და მეტამორფოზა 一 ერთად და მათთვის ერთი ტრილოგიის სახე მიეცა, სახელწოდებით 一 სასჯელები (Strafen). თუმცა, მისმა გამომცემლობამ მსგავსი მანიპულაციების მოსურვე ავტორის წიგნების პოპულარიზაციის პერსპექტივა ვერ დაინახა, რამაც აიძულა კაფკა, კვლავ ცალ-ცალკე გამოექვეყნებინა თითოეული მათგანი. გამომცემლის სკეპტიციზმით აღსავსე დამოკიდებულების გამო, მოთხრობის გამოქვეყნება 1919 წლამდე ვერ მოხერხდა. 1918 წლის გამომცემლის ავტორისადმი მიწერილ წერილში კურტ ვულფი წერს: „...ამ ნაწარმოებს, მიუხედავად ჩემი მისდამი დიდი სიყვარულისა, რაღაც საშინელი, შემზარავი სიმძაფრე ახასიათებს...“.

სიუჟეტი

პერსონაჟები

სიუჟეტის მანძილზე ოთხ ძირითად პერსონაჟს ვეცნობით, ესენი არიან: მსჯავრდებული, რომელსაც უზენაესი სასამართლოს მიერ დადგენილი ბრძანებით სიკვდილით მიესაჯა, ჯარისკაცი, რომელიც მსჯავრდებულის თვალთვალზეა პასუხისმგებელი, ოფიცერი, რომელიც ხელმძღვანელობს ე.წ. „ფარცხ მანქანას“ და მოგზაური, რომელიც უცნობი ევროპული ქვეყნიდან ჩამოსული, არისტოკრატული წარმომავლობის მქონე, სტუმარია.

სინოფსისი

სიუჟეტი ფოკუსირებულია მოგზაურზე, რომელიც ახლახანს ჩამოვიდა კუნძულის სასჯელაღსრულების კოლონიაში და პირველად გაიგებს სასტიკი დასასჯელი მექანიზმის შესახებ, ამის შესახებ კი მას, დეტალიზებულად, თავად ოფიცერი უყვება. მათ ბაასს „ფარცხი მანქანის“ შესახებ ჯარისკაცი და მსჯავრდებული უსმენენ, მაშინ, როცა ამ უკანასკნელმა ისიც კი არ იცის, რომ გასამართლებულია. მსჯავრდებულის შეპყრობის მიზეზი ის იყო, რომ, ღამით გუშაგობისას, ის საათში ერთხელ უნდა მისალმებოდა საკუთარ უფროსს, ეს რეჟიმი კი მან დაარღვია. მანქანასთან დაკავშირებული წესდებისდა მიხედვით, ბრალდებული ყოველთვის დამნაშავეა და მას არათუ ადვოკატის დაქირავება, არამედ თავის მართლების უფლებაც კი არ აქვს. სასჯელის სახით, ის კანონდარღვევა, რომელიც სიკვდილმისჯილმა ჩაიდინა, მის სხეულზე, მომდევნო 12 საათის განმავლობაში, ბასრი კბილანების დახმარებით ამოიტვიფრება, მიღებული ჭრილობით კი ის თანდათანობით კვდება. ფარცხში ყოფნის ბოლო ექვსი საათის განმავლობაში, ბრალდებული დუმდება და, როგორც ჩანს, რელიგიურ ექსტაზს განიცდის. ეს სასიკვდილო მანქანა შეიქმნა წინამორბედი კომენდანტის მიერ, რომლის ერთგული მხარდამჭერიც თავად ოფიცერია. ის, ამ უკანასკნელთან ერთად, ერთადერთი ადამიანია, რომელიც „ფარცხის“ მოდელს ცნობს და არავის აძლევს საშუალებას, რაიმე მიზნით ხელი შეახონ მას.

აღმოჩნდება, რომ მოწყობილობამ პოპულარობა წინა კომენდანტის გარდაცვალების შემდეგ დაკარგა. ოფიცერს ნოსტალგია აწუხებს იმ მოვლენებთან დაკავშირებით, რომლებიც ამ სადამსჯელო მოწყობილობას დიდებას სძენდა 一 ის იხსენებს გაცილებით დიდ, აურაცხელი რაოდენობის ხალხს, რომლებიც ძველად სიკვდილით დასჯის პროცესიებს ესწრებოდნენ. ამჟამად, სწორედ იგია მანქანის „მომსახურების“ ერთადერთი მომხრე, ამაში მას თვით მოგზაურიც კი ეწინააღმდეგება, თუმცა, მიუხედავად ამისა, მას ღრმად სწამს, რომ ყოველი მისი ქმედება სამართლიანობის აღდგენას ემსახურება.

ოფიცერი ევედრება მოგზაურს, რომ საბჭოს წინაშე, ახალი კომენდანტის თანხლებით, ისაუბროს აპარატის მუდმივ ხმარებაში შესვლასთან დაკავშირებით, თუმცა მოგზაური უარზეა 一 ის პირობას დებს, რომ ე.წ. „ფარცხი მოწყობილობის“ შესახებ არა საჯაროდ, არამედ პირადად კომენდანტის პირისპირ ისაუბრებს და გამოხატავს საკუთარ აზრს, რომლის შემდეგაც ის უკან, სამშობლოში გაემგზავრება. სასოწარკვეთილი ოფიცერი, როცა გააანალიზებს, რომ მოგზაური მისმა ვედრებამ ვერ შეიტყუა, გადაწყვეტს, რომ მსჯავრდებული გაათავისუფლოს და თავად მოირგოს მსჯავრდებულის როლი, წარწერით „იყავი სამართლიანი“. თუმცა, უწინ მომხდარი ავარიული დაზიანების გამო, მანქანა კვლავ გაუმართავ მდგომარეობაშია და ჩვეული, 12-საათიანი ოპერაციის ნაცვლად, ის სწრაფად იმსხვერპლებს ოფიცერს, ყველანაირი წამებისთვის განკუთვნილი პროცესების გარეშე.

ჯარისკაცისა და მსჯავრდებულის თანხლებით, მოგზაური მიდის ჩაის სახლისკენ, სადაც მას აჩვენებენ ყოფილი კომენდანტის საფლავს, რომლის სასაფლაოზე განსვენების ნებაც არ გაიცა. მის საფლავის ქვაზე ამოტვიფრულია წარწერა, რომელშიც ნათქვამია მისი უსახელო მიმდევრების რწმენის შესახებ იმასთან დაკავშირებით, რომ ის კვლავ აღდგება და ხელახლა დაიბრუნებს კონტროლს კოლონიაზე. მოგზაური მაშინვე მიდის ნავსადგურში და ეძებს ვინმეს, ვინც მას ორთქლმავალი გემით შინ გაიყოლებს, ჯარისკაცსა და მსჯავრდებულს კი ის უკან ჩამოიტოვებს.

სხვა ნაწარმოებებში

• თანამედროვე იაპონელი მწერლის, ჰარუკი მურაკამის ნაწარმოებში 一 კაფკა პლაჟზე 一 პროტაგონისტის, კაფკა თამურას საყვარელ ნაწარმოებს ფრანც კაფკას შემოქმედებიდან სწორედ "გამასწორებელ კოლონიაში" წარმოადგენს.

იხილეთ აგრეთვე

• ფრანც კაფკა
• პროცესი
• გარდასახვა

რესურსები ინტერნეტში

• An English translation of the story დაარქივებული 2013-01-16 საიტზე Wayback Machine.
• „In the Penal Colony (2006)“ — კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა (ინგლისური)
• In the Penal Colony დაარქივებული 2016-04-15 საიტზე Wayback Machine. study guide, themes, quotes, multimedia, teacher resources
• Filmmaker Narges Kalhor
• Stoica, Daniela (Fall 2009). „Kafka and the Fate of the Body in a Surveillance Society: A Foucauldian Reading of Franz Kafka's In The Penal Colony“ (PDF). Newsletter of the Institute of Slavic, East European, and Eurasian Studies. University of California, Berkeley. 26 (3): 19–24. ISSN 1536-4003. დაარქივებულია (PDF) ორიგინალიდან — 2010-06-10.
• Benjamin Bauer, Julia Seeberger: Repräsentationsfrömmigkeit und imitatio christi. Christlicher Ausdruck des Körpergedächtnisses bei Kafkas In der Strafkolonie und Döblins Die Tänzerin und ihr Leib. In: Andrea Bartl, Nils Ebert (Hrsg.): Der andere Blick der Literatur. Perspektiven auf die literarische Wahrnehmung der Wirklichkeit. Königshausen und Neumann, Würzburg 2014, ISBN 978-3-8260-5582-9, S. 141–158.
• Peter-André Alt: Franz Kafka. Der ewige Sohn. Eine Biographie. C.H. Beck, München 2005, ISBN 3-406-53441-4.
• Bernd Auerochs: In der Strafkolonie. In: Bernd Auerochs, Manfred Engel (Hrsg.): Kafka-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung. Metzler, Stuttgart 2010, ISBN 978-3-476-02167-0, S. 207–217.
• Manfred Engel: Kafka und die moderne Welt. In: Manfred Engel, Bernd Auerochs (Hrsg.): Kafka-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung. Metzler, Stuttgart 2010, ISBN 978-3-476-02167-0, S. 498–515, bes. 504 f.
• Ralf Sudau: Franz Kafka: Kurze Prosa & Erzählungen. 16 Interpretationen. Klett, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-12-922637-7.
• Cerstin Urban: Franz Kafka: Erzählungen II. Bange, Hollfeld 2004, ISBN 3-8044-1756-6 (Reihe: Königs Erläuterungen und Materialien, Bd. 344).
• Reiner Stach: Kafka. Die Jahre der Entscheidungen. S. Fischer, Frankfurt 2004, ISBN 3-596-16187-8.
• Wiebrecht Ries: Kafka zur Einführung. Junius, Hamburg 1993, ISBN 3-88506-886-9.
• Hans Dieter Zimmermann: Kafka für Fortgeschrittene. C.H. Beck, München 2004, ISBN 3-406-51083-3.
• Bettina von Jagow, Oliver Jahraus: Kafka-Handbuch. Leben, Werk, Wirkung. Vandenhoeck & Ruprecht, 2008, ISBN 978-3-525-20852-6 (Beitrag Alexander Honold).
• Astrid Lange-Kirchheim: Franz Kafka: „In der Strafkolonie“ & Alfred Weber: „Der Beamte“.In: Germanisch-Romanische Monatsschrift. 27, 1977, S. 202–221 (ähnliche Beurteilung von Bürokratie in Prosa und Wissenschaft).
• ähnlich in: Eberhard Demm (Hrsg.): Alfred Weber als Politiker und Gelehrter. Die Referate des 1. Alfred Weber-Kongresses in Heidelberg, 28. – 29. Oktober 1983. Franz Steiner, Stuttgart 1986, S. 113–149.