ხელმწიფე

ხელმწიფე, ჴელმწიფე (ჴელი-უფლება და მწიფე-სრული) – ძველი ქართული იურიდიული ტერმინი, რომელიც თავდაპირველად აღნიშნავდა საზოგადოდ შემძლებელს, უფლების მქონეს, სრულუფლებიანს, აგრეთვე მმართველს, ხელისუფალს, ხოლო შემდეგში, XI-XII საუკუნეებში, მეფეს. საისტორიო წყაროებში იხსენიება ჴელ-წიფება - შეძლება, უფლება, გაბედვა. ჴელმწიფება - ძალაუფლება, ბატონობა. ჴელმწიფობა, მეფობა. ჴელმწიფეთა ჴელმწიფე - მეფეთ მეფე. საჴელმწიფო - სამეფო. მეფე „ჴორცის ჴელმწიფედ“ მიიჩნეოდა, კათალიკოსი კი „სულისა“.

წყარო

ჴელმწიფე მეფის მნიშვნელობით იხმარება ვახტანგ VI-ის სამართალში, ასევე ბერძნული და სომხური კანონების ქართულ ვერსიებში.

საინტერესო ფაქტები

• ძველ ქართულ სახელმწიფო სამართლებრივად უმნიშვნელოვანეს ძეგლს ეწოდება „გარიგება ჴელმწიფის კარისა“.

ლიტერატურა

• ჯავახიშვილი, ივანე, ქართული სამართლის ისტორის, წგნ., 1, ტფ. 1928
• სურგულაძე ი., ქსე, ტ. 3, გვ. 5, თბ., 1978

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 459-460.