ცხვირგრძელასებრნი
ცხვირგრძელასებრნი[1] (ლათ. Curculionidae) — ხოჭოების ოჯახი ნაირმჭამელი ხოჭოების ქვერიგისა. სახეობრივი შემადგენლობით ცხოველების ყველაზე დიდი ოჯახია. ცნობილია 80000-მდე სახეობა, საქართველოში გვხვდება 900-მდე.[2] მათი სხეულის სიგრძე 0,8–60 მმ-ს შეადგენს, აქვთ მრავალნაირი ფორმა და შეფერილობა, ხშირად დაფარული არიან ბეწვით ან ქერცლით.[3] ხასიათდებიან წაგრძელებული თავმილით, რომელიც ბოლოვდება მღრღნელი ტიპის პირის აპარატით.[2] ულვაშები მუხლიანი და გურზისებრია.[3] ფეხის თათები 5-სახსრიანია (მე-4 სახსარი დამალულია მე-3-ის ამონაჭერში).[4] ცხვირგრძელების მატლები, რომლებიც ნიადაგში ან მცენარის ქსოვილებში ვითარდებიან, თეთრი ფერისანი და C-სებურად მოღუნულები არიან, არ აქვთ ფეხები; ღიად მცხოვრები მატლები მუხლუხისნაირი და ჭრელი ფერისაა;[3] მცირე ნაწილი (Cossininae) ლპობად მერქანში ვითარდება.[2]
| ცხვირგრძელასებრნი | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.png) ბეღლის ცხვირგრძელა (Sitophilus granarius) | |||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||
| |||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||
| Curculionidae Latreille, 1802) | |||||||||||||
| |||||||||||||
გავრცელებული არიან ყველანაირ ბუნებრივ ზონაში, გარდა პოლარული უდაბნოებისა, განსაკუთრებით მრავლად არიან ტროპიკებში. ცხვირგრძელასებრთა უმრავლესობა მხოლოდ გარკვეული ოჯახების, გვარებისა და სახეობების მცენარეებზე ვითარდება.[3] დიდი უმრავლესობა მავნებელია, აზიანებს თითქმის ყველა სასოფლო-სამეურნეო კულტურას, ტყის მერქნიან მცენარეებს, ტექნიკურ მერქანს და მცენარეულ პროდუქტებს,[2] მაგ., ჭარხლის ცხვირგრძელები (Bothynoderes), მცელავი ხოჭოები (Otiorhynchus), მეფრაკენი (Lixus), ფოთლის ცხვირგრძელები (Hypera), ყვავილჭამიები (Anthonomus), ნაყოფცხოვრიები (Curculio), მეფისენი (Pissodes) და სხვ.[3] კვების ხასიათის მიხედვით უმრავლესობა ფიტოფაგია, მცირე ნაწილი — ფიტოსაპროფაგი;[2] მრავალი სახეობა — ოლიგოფაგი, თითქმის მონოფაგი, ანუ იკვებებიან განსაზღვრული სახეობის მცენარეებითა და მცენარეთა ნაწილებით.[4] ნიადაგში განვითარებული მატლები ჭამენ მცენარეთა ფესვებს.[2]
ცხვირგრძელასებრთა ოჯახი მორფოლოგიური, ბიოლოგიური თავისებურებებისა და ევოლუციური გზების მიხედვით იყოფა 2 ჯგუფად: გრძელხორთუმიანები (Phanerognatha), რომელთა თავმილი თავის ძირითად ნაწილს ბევრად აღემატება, და მოკლეხორთუმიანები (Adelognatha), რომელთა თავმილი ჩვეულებრივად არ აღემატება თავის ძირითად ნაწილს.[2]
გალერეა რედაქტირება
-
მუხის ანუ რკოს ცხვირგრძელა
(Curculio glandium) -
ბარდის კოჟრის ცხვირგრძელა (Sitona lineatus) -
ჭარხლის ცხვირგრძელა (Asproparthenis punctiventris) -
ვაშლის ანუ კოკრიჭამია ცხვირგრძელა (Anthonomus pomorum)
.png)
_(10730525876).png)
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Curculionidae — ინგლისურ-ქართული ბიოლოგიური ლექსიკონი.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 ჭოლოკავა ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 252.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 Савицкий В. Ю. Долгоносики // Большая российская энциклопедия. т. 9. — М., 2007. — стр. 205.
- ↑ 4.0 4.1 Гиляров М. С. Долгоносики // Большая советская энциклопедия. — 3-е изд., т. 8 — М., 1972.