ქალები შრი-ლანკაში
ქალები შრი-ლანკაში — შეადგენენ მოსახლეობის 52,09%-მდე 2012 წლის შრი-ლანკის აღწერის მიხედვით.[1] მათ დიდი წვლილი შეიტანეს ქვეყნის განვითარებაში მრავალ სფეროში. ქალებმა ხმის მიცემის უფლება მიიღეს 1931 წელს.[2] მიუხედავად იმისა, რომ შრი-ლანკამ უზარმაზარი ნაბიჯები გადადგა უფრო დიდი გენდერული თანასწორობის მისაღწევად, ქალებს მაინც აქვთ დაბალი სტატუსი მამაკაცებთან შედარებით.[3]
2017 წელს, კვლევითმა ჯგუფმა New World Wealthy დაასახელა შრი-ლანკა მე-11 ყველაზე უსაფრთხო ქვეყნად მსოფლიოში ქალებისთვის.[4]
ისტორია
რედაქტირებაორ ათასწლეულზე მეტი ხნის წინ, სინჰალელი ქალები, ძირითადად სამეფო და კეთილშობილური რანგის, სარგებლობდნენ გარკვეული ინდივიდუალური თავისუფლებებითა და სოციალური შესაძლებლობებით, რაც უახლოვდებოდა მამაკაცებთან თანასწორობას. სინჰალელი ქალები, მამაკაცებთან ერთად, მონაწილეობდნენ მრავალ საზოგადოებრივ საქმეში, სარგებლობდნენ ქალებისა და დედების დამოუკიდებელი სტატუსით, ითამაშეს მნიშვნელოვანი როლი კერძო და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში და თავისუფალნი იყვნენ ცხოვრების წესის არჩევაში. ბუდიზმში მოსვლის შემდეგ, შემდეგი პროგრესული ნაბიჯი იყო ამქვეყნიური ცხოვრების უარყოფა და ინიციაციის სურვილი. მნიშვნელოვანი წინსვლა, რომლებსაც მიაღწიეს პატარა კუნძულზე მცხოვრებმა ქალებმა სოციალურად, კულტურულად და პოლიტიკურად, დაახლოებით ძვ.წ. ჩვენს ერამდე 300 წლიდან, უპირველეს ყოვლისა, შეიძლება მიეკუთვნოს ჰუმანისტურ ბუდისტურ პრინციპებს და ბუდისტურ ეთოსს. ისტორიული ჩანაწერები მიუთითებენ, რომ წარსულში კუნძულს მართავდა ექვსი დედოფალი, მათ შორის დედოფალი ანულა (ძვ. წ. 47 — ძვ. წ. 42), კუსუმასანა დევი (1581), დედოფალი ლილავატი (1197-1212).[5]
ქალის როლი შრი-ლანკის საზოგადოებაში არის თემა, რომელიც განიხილება რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში. ბრიტანეთის კოლონიური პერიოდის განმავლობაში, ნაციონალისტური ანტიკოლონიური აგიტაციის დიდი ნაწილი ფოკუსირებული იყო ცეილონის ქალების როლსა და სტატუსზე, როგორც სახლში, ისე მის გარეთ. კოლონიური მმართველობის შემდეგ გარდამავალ წლებში შრი-ლანკის ხელისუფლებამ შემოიღო სოციალური პოლიტიკის პაკეტი, უფასო ჯანდაცვისა და განათლების ჩათვლით, ასევე სუბსიდირებული კვება, რამაც მკვეთრად გააუმჯობესა ქალების ცხოვრების ხარისხი.[6] დანარჩენ სამხრეთ აზიასთან შედარებით, შრი-ლანკელი ქალები მდიდრები არიან, მაღალი სიცოცხლის ხანგრძლივობით (80 წელი), თითქმის უნივერსალური წიგნიერებითა და ეკონომიკური შესაძლებლობების ხელმისაწვდომობით, რაც თითქმის შეუდარებელია დანარჩენ ქვეკონტინენტებთან.[7]
ეკონომიკური განვითარება
რედაქტირებაშრი-ლანკაში მამაკაცები ორჯერ უფრო ხშირად საქმდებიან, ვიდრე ქალები. ქვეყნის ქალთა სამუშაო ძალის მონაწილეობის მაჩვენებელი უფრო დაბალია, ვიდრე მისი რეგიონალურ მეზობელ ქვეყნებში, როგორიცაა ნეპალი, ჩინეთი და ბანგლადეში. კვლევის თანახმად, შრი-ლანკას შეუძლია 2025 წლისთვის წლიურ მშპ-ს 14% (20 მილიარდი დოლარი) დაამატოს ქალთა სამუშაო ძალის მონაწილეობისა და ქალთა ანაზღაურებადი სამუშაო საათების გაზრდით და ქალების მაღალი პროდუქტიულობის სექტორებში მოზიდვით. ინდოეთის შემდეგ, ეს არის ყველაზე დიდი შედარებითი ზრდა, რომელიც პროგნოზირებულია აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონისთვის. 2017 წელს, 15 წლის და მეტი ასაკის 8,5 მილიონი ქალიდან მხოლოდ 3,1 მილიონი ქალი იყო სამუშაო ძალაში (მუშაობდა ან ეძებდა სამუშაოს), მხოლოდ 2,9 მილიონი იყო დასაქმებული და მათგან დაახლოებით 1,5 მილიონი მუშაობდა არაფორმალურ სექტორში.[8]
ქალთა მოძრაობა
რედაქტირებაქალთა მოძრაობა შრი-ლანკაში დაიწყო 1904 წელს ცეილონის ქალთა კავშირის მიერ, ხოლო 1925 წლიდან Mallika Kulangana Samitiya და შემდეგ კი Women’s Franchise Union, წარმატებით იბრძოდნენ ქალთა საარჩევნო უფლების დანერგვისთვის, მიზანი მიღწეულია 1931 წელს.[9]
გაუპატიურება და სექსუალური ძალადობა
რედაქტირებაოჯახური ძალადობა
რედაქტირებასამთავრობო კვლევის თანახმად, შრი-ლანკაში ხუთი ქალიდან ორი განიცდის პარტნიორის მხრიდან ძალადობას მთელი ცხოვრების განმავლობაში.[10] პარტნიორის მხრიდან ფსიქოლოგიური ძალადობა, რომელიც მოიცავს ემოციურ ძალადობას ან ქალის ქცევაზე კონტროლს, დაფიქსირდა ოჯახების 27,9%-ში, რაც ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია ძალადობის ყველა ფორმას შორის ბოლო ათწლეულის განმავლობაში. ანგარიშის მიხედვით, ფიზიკური ძალადობა, რომელსაც ძირითადად ნასვამი პარტნიორები ახორციელებდნენ, მამულში მცხოვრებ ქალებში იყო გავრცელებული. მოხსენების თანახმად, ყველაზე მეტად ძალადობის მსხვერპლი კოშმარები განიცადეს დედებმა და 4,5%-მა მიატოვა სკოლა. 15-დან 34 წლამდე ქალები უფრო დაუცველები იყვნენ ძალადობის ყველა ფორმის მიმართ.[11] 2012 წლიდან 2020 წლამდე ქვეყანაში ბავშვზე ძალადობის 5891 შემთხვევა დაფიქსირდა. გაეროს მონაცემებით, შრი-ლანკაში ქალების 90%-მა განიცადა სექსუალური შევიწროება საზოგადოებრივ ტრანსპორტში.[12]
გაუპატიურება
რედაქტირებაშრი-ლანკაში ქორწინების თანხმობის ასაკი 16 წელია, უმცროსი ბავშვები არ ითვლებიან თანხმობის უნარის მქონედ, ამიტომ პირი, რომელსაც აქვს სქესობრივი კავშირი 16 წლამდე ასაკის პირთან, არის კანონიერად დამნაშავე გაუპატიურებაში.[13] შრი-ლანკის პოლიციის მუშაობის ანგარიშის თანახმად, კანონით დადგენილი გაუპატიურების შემთხვევები „ქალის თანხმობით“ გაიზარდა 2021 წელს 2020 წელთან შედარებით. 2020 წელს დაფიქსირდა 1016 შემთხვევა, ხოლო 2021 წელს დაფიქსირებული ინციდენტების რაოდენობა გაიზარდა 1377-მდე.[14]
ბავშვთა ქორწინება
რედაქტირებაშრი-ლანკა და ნეპალი ერთადერთი ქვეყნებია სამხრეთ აზიაში, რომლებმაც 18 წელი დააწესეს ქორწინების მინიმალურ ასაკად, როგორც მამაკაცებისთვის, ასევე ქალებისთვის, გლობალური სტანდარტების შესაბამისად. შრი-ლანკაში ბავშვთა ქორწინება იშვიათია და 2%-ს შეადგენს. ეს 2% გაჭიანურებული სამოქალაქო ომისა და არასაკმარისი კანონების შედეგია.[15]
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Gender Statistics. Department of Census and Statistics (2012). ციტირების თარიღი: 2023-11-22
- ↑ BeyondWomensDay: The Long Road To Gender Equality | History of Ceylon Tea. ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ Women PM Caucus consider Bill for Gender Equality (2022-09-07). ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ Pash. The 10 safest countries in the world for women. ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ Queen Anula - Unknown | Anuradhapura - (BC 47 - BC 42) - Sri Lankan History - Kings - Governors - Presidents - Ministers. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
- ↑ Life expectancy at birth, female. The World Bank Group. ციტირების თარიღი: 2022-04-30
- ↑ Family Health Bureau - Statistics. ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ Advancing gender equality in Sri Lanka: A crucial balancing act | McKinsey. ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ Neloufer De Mel Women & the Nation’s Narrative: Gender and Nationalism in Twentieth Century დაარქივებული 2023-06-01 საიტზე Wayback Machine.
- ↑ Gender-Based Violence (2016-07-12). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-10-03. ციტირების თარიღი: 2022-10-03
- ↑ {{{title}}}. დაარქივებული სექტემბერი 29, 2022 საიტზე Wayback Machine
- ↑ Brief. (2017-03-04) 90% of women have been subjected to sexual harassment on buses and trains in Sri Lanka. • Sri Lanka Brief. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
- ↑ Sri Lanka Age of Consent & Statutory Rape Laws. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
- ↑ ameresekere. (2022-06-26) Statutory rape cases climb. ციტირების თარიღი: 2022-10-04
- ↑ Marriage in Sri Lanka en-US. ციტირების თარიღი: 2022-10-04