ვიკიპედია

უნგრელების შეჭრა ესპანეთში (942)

უნგრელების შეჭრა ესპანეთში — მოხდა 942 წლის ივლისში. ეს იყო ყველაზე შორეული დასავლეთი, რომელიც უნგრელებმა დაარბიეს ცენტრალურ ევროპაში მათი მიგრაციის პერიოდში; თუმცა, 924–25 წლების დიდი დარბევის დროს, უნგრელებმა დაარბიეს ნიმი და შესაძლოა პირენეებამდეც მიაღწიონ.[1]

ევროპაში უნგრელების შემოსევების რუკა

ერთადერთი თანამედროვე ცნობა უნგრელების მიერ პირენეების ესპანეთში შეჭრის შესახებ არის ალ-მასუდიში, რომელიც წერდა, რომ „მათი თავდასხმები ვრცელდება რომის მიწებზე და თითქმის ესპანეთამდე“.[2] 942 წლის დარბევის ერთადერთი დეტალური აღწერა შემოინახა იბნ ჰაიანმა თავის „Kitāb al-Muqtabis fī tarīkh al-Andalus“ (ის, ვინც ეძებს ცოდნას ალ-ანდალუსის ისტორიის შესახებ), რომელიც დასრულდა მის სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე, 1076 წელს. მისი მონათხრობი უნგრელების შესახებ ეყრდნობა დაკარგულ მეათე საუკუნის წყაროს.[3] იბნ ჰაიანის მიხედვით, უნგრელებმა გაიარეს ლომბარდების სამეფო (ჩრდილოეთ იტალია) და შემდეგ სამხრეთ საფრანგეთი, გზაზე შეტაკებებით. შემდეგ ისინი შეიჭრნენ თაგრ ალ-აქსას („მომავალი მარში“), კორდობის სახალიფოს ჩრდილო-დასავლეთის სასაზღვრო პროვინციაში. 942 წლის 7 ივლისს მთავარმა არმიამ დაიწყო ლეიდას (ლერიდა) ალყა. ქალაქებს ლეიდა, უესკა და ბარბასტრო, მართავდნენ ბანუ შავილის ოჯახის წევრები. პირველ ორს მართავდა მუსა იბნ მუჰამედი, ხოლო ბარბასტრო იყო მისი ძმის, იაჰია იბნ მუჰამედის, კონტროლის ქვეშ. ლეიდას ალყაში მოქცევისას უნგრეთის კავალერია შეიჭრა უესკასა და ბარბასტროსში, სადაც 9 ივლისს შეტაკების დროს დაატყვევეს იაჰია.

ვინც მოახსენა მათ საკითხები, თქვა, რომ მათი მიწა შორეულ აღმოსავლეთშია და, რომ პაჭანიკები მათ აღმოსავლეთით ემეზობლებიან, რომ რომის მიწა მათგან მექას მიმართულებით არის და, რომ კონსტანტინოპოლის მიწა - ცოტათი აღმოსავლეთით. მათ ჩრდილოეთით არის ქალაქი მორავია და სლავების სხვა ქალაქები. მათგან დასავლეთით არიან საქსები და ფრანკები. ანდალუსიის მიწამდე მისასვლელად მათ გაიარეს დიდი მანძილი [რომლის ნაწილიც] უდაბნოა ... მარშის დროს მათმა გზამ გადაკვეთა ლომბარდია, რომელიც მათ ესაზღვრება. მათ და ლომბარდიას შორის რვა დღის სავალია. მათი საცხოვრებელი ადგილები მდინარე დუნაიზეა და ისინი მომთაბარეები არიან, როგორც არაბები ქალაქებისა და სახლების გარეშე, რომლებიც ცხოვრობენ თექის კარვებში მიმოფანტულ ადგილებზე. ...[ა][ბ] გამოდიოდა ფრანკების ქვეყნიდან, დაამარცხა ვინც იპოვეს გავლისას, მიაღწიეს სიმაღლეს ლერიდამდე, მარტის ბოლოს, ხუთშაბათს. შავალის თვეში; მათი კავალერიის წინსვლამ ისინი დააყენა ენას ხეობაში, სერატანიას და ქალაქ უესკას ხეობის ვაკეზე; და შაბათს, მათი დაბანაკების მესამე დღეს, ტყვედ აიყვანეს იაჰია იბნ მუჰამად იბნ ათ-თავილი, ბარბასტროს მბრძანებელი.[გ]

იბნ ჰაიანი ასევე ასახელებს შვიდ უნგრელ „ლიდერს“ - სიტყვა ამირ არის მმართველის ან გუბერნატორის ზოგადი ტერმინი: „მათ გააჩნდათ შვიდი ბელადი. მათ შორის ყველაზე დიდს ჯილა ერქვა. ეკსერი მას გაჰყვა, მის შემდეგ ბულცუდი, შემდეგ ბაშმანი,[6], გლადი და ბოლოს ჰარჰადი.“[7] მაგრამ ბევრად უფრო სავარაუდოა, რომ იბნ ჰაიანმა მხოლოდ უნგრეთის ტომების შვიდი ბელადი ჩაიწერა. ის ალბათ ეყრდნობა ბიზანტიურ წყაროს.[8][3] მოგვიანებით, ალპარი და გლადი ახსენეს, როგორც უნგრელების დამარცხებული მტრები. გიორგი გიორფი ამტკიცებს, რომ 942 წლის შემდეგ „ძალაუფლების შეცვლამ“ გამოიწვია მათი გახსენება ამ გზით.[8]

უნგრეთის კამპანია იტალიაში, ბურგუნდიაში, სამხრეთ საფრანგეთსა და ესპანეთში 942 წელს

ინფორმაცია უნგრეთის მდებარეობის, მისი ლიდერების და დამპყრობელი ჯარის მარშრუტის შესახებ შეიძლება მომდინარეობდეს ხუთი დატყვევებული უნგრელისაგან, რომლებმაც, იბნ ჰაიანის თქმით, მიიღეს ისლამი. იაჰიამ დიდი გამოსასყიდი გადაიხადა და 27 ივლისს გაათავისუფლეს. შემდეგ ის გაემგზავრა კორდობაში ხალიფა აბდ არ-რაჰმან III ან-ნასირთან:

შემდეგ ისინი [ტყვეები] გახდნენ მუსლიმები და მან ისინი თავის სამსახურში ჩართო. შორიდან ტორტოზამ შეამჩნია მომდევნო წლიდან 331 წელს, მუჰარამის თვის პირველ დღეს[დ] [942 წლის 14 სექტემბერი] იაჰია იბნ მუჰამად იბნ ათ-თავილის გადარჩენის შესახებ თურქების ხელიდან დიდი თანხის მეშვეობით. რადგან მან გადაიხადა, ღმერთმა შეუმსუბუქა მისი მდგომარეობა ოთხშაბათს, დულ-ყადაჰის მეათე დღეს [942 წლის 27 ივლისს], [რის შემდეგაც] იგი გაემგზავრა დედაქალაქში ან-ნასირისადმი თაყვანისცემის განახლებისთვის.[ე]

საკვების მაღაზიების ნაკლებობისა და არასაკმარისი საკვების პოვნის გამო, უნგრელები უკან გაბრუნდნენ გადავიდნენ რამდენიმე დღის შემდეგ. იბნ ჰაიანის თანახმად, სწორედ ამ დარბევის შესახებ და მუსლიმებში გავრცელებულმა შიშმა შთააგონა ლეონის მეფე რამირო II-მ, გაეუქმებინა ის ხელშეკრულება, რომელიც მან დადო ხალიფასთან 941 წელს:[10]

როდესაც ღვთის მტერმა, რამირო ორდონესმა, შეიტყო ლერიდაში თურქების გამოჩენის შესახებ და ამ რეგიონის მუსლიმების შიშის შესახებ, მან სცადა სარგებელი მიეღო - დაარღვია დაპირებები, რომლებიც საზეიმოდ დადო ეპისკოპოსებისა და ბერების წინაშე, [ამგვარად] ზღუდავს საბაბებს, რომლებიც მას შეეძლო ჰქონოდა საკუთარი რელიგიის წარჩინებულების წინაშე - გაგზავნა კასტილიის მბრძანებელი [ქაშტლია] ფერნან გონსალესი [იბნ გუნდიშალბი] გაწვრთნილი ჯარით თავისი სიძის, გარსია სანჩესის (პამპლონის მბრძანებელი) მხარდასაჭერად, მუსლიმების წინააღმდეგ ომში.[ვ]

სინამდვილეში, გრაფი ფერნან გონსალესი, რომელიც მეთაურობდა კასტილიის სასაზღვრო რეგიონს, თანამშრომლობდა პამპლონის მეფე გარსია სანჩეს I-თან ამ უკანასკნელის ომში ხალიფასთან, ჯერ კიდევ აპრილში, უნგრელების ჩამოსვლამდე თვით ადრე. რამიროს ნამდვილი მოტივაცია იყო, ალბათ, თავიდან აეცილებინა ღირსების დაკარგვა, რადგან ის დაქორწინებული იყო ურრაკაზე, გარსიას დაზე.[10]

939-943 წლებში ერმენგოლი, ბარსელონას გრაფის, სუნიერის უფროსი ვაჟი, „მოკვდა ბრძოლაში ბალტარგაში უშვილო“ (apud Baltargam bello interfectus sine filio) XVI საუკუნის Gesta Comitum Barchinonensium-ის (ბარსელონელების საქმეთა თვლა) მიხედვით. ისტორიკოსი ალბერტ ბენეტ ი კლარა ვარაუდობს, რომ ეს ბრძოლა, რომელიც სხვაგვარად უცნობია, უნდა ყოფილიყო უნგრელების წინააღმდეგ.[12]

ლიტერატურა რედაქტირება

  • Anderle, Ádám (1992). Kalandozók és zarándokok: magyar témák a középkori spanyol történelemben, historiográfiai vázlat. Szeged: JATE. 
  • Bakay, Kornél. „Hungary“. 3: 536–552. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  • Benet i Clará, Albert (1982a). „La incursió d'hongaresos a Catalunya l'any 942“. Quaderns d'Estudis Medievals. 3 (9): 568–74.
  • Benet i Clará, Albert (1982b). „La batalla de Balltarga: Epíleg de la incursió d'hongaresos a Catalunya l'any 942“. Quaderns d'Estudis Medievals. 3 (10): 639–40.
  • Chalmeta, Pedro (1975). „Treinta años de historia hispana: El tomo V del ‘Muqtabas’ de Ibn Ḥayyān“. Hispania. 25: 665–76.
  • Chalmeta, Pedro (1976). „La méditerranée occidentale et al-Andalus de 934 à 941: les donées d'Ibn Hayyan“. Rivista degli studi orientali. 50: 337–51.
  • (1979) Al-Muqtabis V. Madrid: Instituto Hispano-Árabe de Cultura. 
  • Czeglédy, Károly (1979). „Új arab forrás a magyarok 942. évi spanyolországi kalandozásáról“ [New Arabic Source on the Raid of the Magyars in Spain in 942]. Magyar Nyelv. 75: 273–85.
  • Czeglédy, Károly (1981). „Még egyszer a magyarok 942. évi spanyolországi kalandozásáról“ [Once Again on the Raid of the Magyars in Spain in 942]. Magyar Nyelv. 77: 419–23.
  • Elter, István (1996). „A magyar kalandozáskor arab forrásai“, A honfoglaláskor írott forrásai. Budapest, გვ. 174–79. 
  • Elter, István (1981). „Néhány megjegyzés Ibn Ḥayyānnak a magyarok 942. évi spanyolországi kalandozásáról“ [Some Remarks of Ibn Hayyan on the Raid of the Magyars in Spain in 942]. Magyar Nyelv. 77: 413–19.
  • Elter, István (1982–83). „Notas a propósito del relato de Ibn Hayyan sobre la incursión húngara por la Marca Septentrional en 924“. Awraq: Estudios sobre el mundo árabe e islámico contemporáneo. 5–6: 141–48.
  • Györffy, György (1994). „Dual Kingship and the Seven Chieftains of the Hungarians in the Era of the Conquest and the Raids“. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. 47 (1): 87–104.
  • (1995) A honfoglalás korának írott forrásai. Szeged. 
  • Martínez Díez, Gonzalo (2005). El condado de Castilla, 711–1038: la historia frente a la leyenda. Marcial Pons Historia. 
  • Millàs Vallicrosa, Josep (1962). „Sobre las incursiones húngaras en la Cataluña condal“, Homenaje a Johannes Vincke para el 11 de Mayo 1962 [Festschrift für Johannes Vincke zum 11. Mai 1962], vol. 1. Madrid, გვ. 73–80. 
  • Róna-Tas, András (1999). Hungarians and Europe in the Early Middle Ages: An Introduction to Early Hungarian History. Budapest: Central European University Press. 
  • Schamiloglu, Uli (1984). „The Name of the Pechenegs in Ibn Ḥayyān's al-Muqtabas“ (PDF). Journal of Turkish Studies / Türklük bilgisi araştırmaları. 8: 215–22.
  • Szántó, Richard (1996). „Spanyolországi források a kalandozó magyarok 942. évi hadjáratáról“ [Spanish Sources on the Campaign of the Raiding Magyars in 942]. Acta Universitas Szegediensis de Attila József Nominatae. Acta Historica. 103: 43–48.
  • Ubieto Arteta, Antonio (1989). Orígenes de Aragón. Zaragoza: Anubar. 
  • Vallvé, Joaquín (1992). El Califato de Córdoba. Mapfre. 
  • (1981) Crónica del califa ʿAbdarrahmán III al-Nasir entre los años 912 y 942. Zaragoza: Anubar. 
  • Viguera Molins, María Jesús (1997). „La percepción de Europa desde el ámbito araboislámico“, Europa: Proyecciones y percepciones históricas. Ediciones Universidad Salamanca, გვ. 49–70. 
  • Zimonyi, István (2004). „A New Muslim Source on the Hungarians in the Second Half of the Tenth Century“. Chronica. 4: 22–31.
  • Zimonyi, István (2016). Muslim Sources on the Magyars in the Second Half of the 9th Century: The Magyar Chapter of the Jayhānī Tradition. Leiden: Brill. 

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ Bakay 2000.
  2. ↑ Zimonyi 2016.
  3. ↑ 3.0 3.1 Róna-Tas 1999.
  4. ↑ Ubieto Arteta 1989, p. 131.
  5. ↑ Anderle 1992, p. 45.
  6. ↑ Czeglédy 1979.
  7. ↑ Györffy 1994, pp. 95–100.
  8. ↑ 8.0 8.1 Györffy 1994.
  9. ↑ Viguera Molins & Corriente 1981, p. 363.
  10. ↑ 10.0 10.1 Martínez Díez 2005.
  11. ↑ Martínez Díez 2005, p. 373.
  12. ↑ Benet i Clará 1982b.

შენიშვნები რედაქტირება

  1. ↑ Zimonyi 2004, p. 29: „მათ, ვინც იციან საქმეები, ამბობენ, რომ მათი ქვეყანა შორეულ აღმოსავლეთშია. პაჭანიკები ცხოვრობენ მათ აღმოსავლეთით და არიან მათი მეზობლები. რომის მიწები მათგან სამხრეთითაა. კონსტანტინეპოლი მათგან სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარეობს, მორავია და სხვა სლავური ქვეყნები მათგან ჩრდილოეთით არიან. საქსონები და ფრანკები მათგან დასავლეთით ცხოვრობენ. მათ დიდი გზა გაიარეს ანდალუსიამდე; ... გზაზე გამოიარეს ლომბარდია, რომელიც მათ ემეზობლება. მათ და ლომბარდიას შორის 8 დღიანი დაშორებაა. ისინი ცხოვრობენ დუნაიზე და არიან მომთაბარეები, როგორც არაბები, სახლებისა და ქალაქების გარეშე ცხოვრობენ ფართოდ გაფანტულ კარვებში.“
  2. ↑ Schamiloglu 1984, p. 216: „მან, ვინც თქვა თიავიანთი საქმე, ამბობს, რომ მათი მიწა შორეული აღმოსავლეთითაა, პაჭანიკები მათ აღმოსავლეთით ემეზობლებიან, რუმა მათგან მექას მიმართულებითაა, ხოლო კონსტანტინოპოლი ცოტათიაღმოსავლეთით. მათ ჩრდილოეთით არის მორავია და სხვა სლავური ქალაქები. მათგან დასავლეთით არიან საქსონები და ფრანკები. ანდალუსიაში მოსასვლელად მათ დიდი გზა განვლეს ...“
  3. ↑ ... procedentes del país franco, tras derrotar a quienes hallaron a su paso, haciendo alto frente a Lérida, extremo de la Marca, el jueves, quedando 10 noches de sawwal (7 de julio de 942); las avanzas de su caballería se metieron por el llano hasta Wadina, Cerretanía y la ciudad de Huesca; y el sábado, tercer día de su acampada, hicieron cautivo a Yaḥyā ibn Muḥammad ibn aṭ-Ṭawīl, señor de Barbastro.[4][5]
  4. ↑ აქ მოცემული წელია ჰიჯრა.
  5. ↑ Posteriormente se hicieron musulmanes y los incluyó en su servidumbre. De la extrema Tortosa llegaron noticias a primeros de muḥarram del siguiente año 331 (14 septiembre 942) del rescate de Yaḥyā ibn Muḥammad ibn aṭ-Ṭawīl de manos de estos turcos (ათ-თურქი) mediante una suma que se les pagó, con lo que Dios alivió su situación, el miércoles, 10 de ḏū l-qaʿdah (27 julio 942), dirigiéndose a la capital, a renovar su homenaje an-Nasir.[9]
  6. ↑ Cuando el enemigo de Dios, Ramiro hijo de Ordoño, conoció la aparición de los turcos en la marca de Lérida y el pavor de los musulmanes de aquella zona, pretendió aprovecharse, violando las promesas a que se había comprometido solemnemente ante obispos y monjes, limitando los pretextos que podría tener ante los dignatarios de su religión, al enviar al señor de Castilla Fernán González con un nutrido ejército en apoyo de su yerno, García hijo de Sancho, señor de Pamplona en la guerra contra los musulmanes.[11]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=უნგრელების_შეჭრა_ესპანეთში_(942)&oldid=4397649“-დან