სელენე
სელენე (ძვ. ბერძნ. Σελήνη < ძვ. ბერძნ. σελήνη — „მთვარე“) — მთვარის ქალღმერთი ბერძნულ მითოლოგიაში, ტიტან ჰიპერიონის და თეას სევდიანი ასული, ჰელიოსის და ეოსის (მზის და განთიადის) და, იმავე ჰელიოსის ცოლი, ხშირად ეძახდნენ ფებეს, რადგან აპოლონ ფებოსის დად ითვლებოდა. ჰყავს მთვარის ეტლი, რომელსაც სამოთხისკენ მიაბრუნებს. მის შესახებ მითებში მოხსენიებულია მისი რამდენიმე საყვარელი, მათ შორის ზევსი, პანი და მოკვდავი ენდიმიონი. კლასიკურ დროში სელენს ხშირად აკავშირებდნენ არტემიდასთან, ისევე, როგორც მისი ძმა, ჰელიოსი, აპოლონთან იყო დაკავშირებული. [4] სელენი და არტემიდაც ასოცირებულნი იყვნენ ჰეკატთან და ერთად სამივე მთვარის ქალღმერთებად ითვლებოდნენ, მაგრამ მხოლოდ სელენი განიხილებოდა როგორც თავად მთვარე. მისი რომაული ეკვივალენტია ლუნა. [5]
| სელენე | |
|---|---|
 | |
| მითოლოგია: | ძველი საბერძნეთის რელიგია |
| სხვა კულტურებში: | Luna, დიანა და Moon |
| სქესი: | მდედრობითი |
| გავლენის სფერო: | მთვარე |
| მამა: | ჰიპერიონი[1] [2] |
| დედა: | თეია[1] [3] და Basileia |
| და-ძმა: | ეოსი და ჰელიოსი |
| შვილები: | ერსა, ნემეის ლომი, Nemea, პანდიე, ნარცისი და Menae |
| გამოსახულებები | |
მითოლოგია
რედაქტირებაჰომეროსი თავის პოემებში ჯერ არ თვლის ქალღმერთად, მაგრამ ერთ ჰიმნში მას მარად სხივოსან, ბრძენ, „თეთრკულულებიან ქალღმერთს“ უწოდებს, გრძელი ფრთებითა და ოქროს შარავანდედით დამშვენებულს. თავისი ძმის, ჰელიოსისგან განსხვავებით, რომელიც ეტლით დაფრინავს ცაში და ყველას თვალს სჭრის თავისი ნათებით, სელენე ბევრად უფრო წყნარია. მისი ეტლი, რომელშიც არის შებმული ორი ცხენი, ჯორი ან ხარი (ამ უკანასკნელის რქები ნახევარმთვარის სიმბოლოა), სიბნელეში მშვიდად მოძრაობს და მკრთალი შუქით ახარებს ადამიანებს.
ჰომეროსისვე ცნობით, სელენე ზევსმა შეიყვარა და მალევე მასთან პანდეია ეყოლა. ათენელთა ზევსის დღესასწაულებზე პანდეიაც შედიოდა. სელენეს შეუყვარდა ახალგაზრდა მოკვდავი ენდიმიონი და ზევსს მისთვის უკვდავება სთხოვა, მაგრამ დაავიწყდა მარადიული სიჭაბუკეც ეთხოვა, ამიტომ ენდიმიონი დაბერდა და გამოქვაბულში წავიდა, სადაც სელენე ღამით ეტლს შეაჩერებს, ჩადის და დასქცერის მწუხარებით. სწორედ ესაა მისი სევდის მიზეზი. ყველაფრის მიუხედავად ენდიმიონთან ეყოლა 50 ასული, რომელიც ოლიმპოს კალენდრის 50 თვეს შეესაბამება.
ხელოვნება
რედაქტირებასელენეს სიმბოლიზმის გამომხატველი უამრავი ხელოვნების ნიმუში არსებობს ბერძნულ ხელოვნებაში: ქანდაკებები, პოეზიის ნიმუშები, ვაზის მოხატულობები, მონეტები და ძვირფასი ქვები. [6]საბერძნეთში მისი კულტის არსებობა სადავოა, რომში კი ლუნას ნამდვილად ჰქონდა ტაძარი ავენტინის გორაკზე, კაპიტოლიუმში და პალატინზე.
ძირითადად სელენე ეტლში ზის, ან ცხენზე. გარეგნულად ჰგავს არტემიდეს. მისი მთავარი ატრიბუტი მთვარის ნამგალია. ძვ.წ. V საუკუნიდან ლარნაკებზე ხშირად ვხედავთ სელენეს გამოსახულებას, ასევე შენობების წინა მხარეს.
ჰეკატესთან სელენეს მაგიურ უნარებს ხაზს უსვამდა და ამბობდა, რომ თაყვანს სცემდნენ, როგორც ჯადოქარს (თესალიური ვაზა). საერთოდ, სხვადასხვა დროს შერეული იყო ჰეკატე, არტემიდას, პერსეფონეს, ელენეს სახეებთან. ხშირია სიახლოვე დიანასთან.
ლიტერატურა
რედაქტირება- გელოვანი ა., „მითოლოგიური ლექსიკონი“, თბილისი, 1983, გვ. 444
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Любкер Ф. Σελήνη // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1223.
- ↑ 2.0 2.1 Любкер Ф. Hyperion // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 649–650.
- ↑ 3.0 3.1 Любкер Ф. Θεία // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1370.
- ↑ Hard, p. 46; Hammond, "SELENE", pp. 970–971; Morford, pp. 64, 219–220; Smith, "Selene".
- ↑ Smith, "Selene"; Kerenyi, pp. 196–197; Hammond, "SELENE" pp. 970–971; Hard, p. 46; Morford, pp. 64, 219–221.
- ↑ For an example of Selene depicted on a coin see British Museum, R.7248[მკვდარი ბმული]; for an example of a gem see the British Museum 1923,0401.199[მკვდარი ბმული].