რაინილაიარივონი
რაინილაიარივონი (დ. 30 იანვარი, 1828 — გ. 17 ივლისი, 1896) — მადაგასკარის პრემიერ-მინისტრი 1864–1895 წლებში, თანამდებობაზე შეცვალა მისი უფროსი ძმა, რაინივუნინაჰიტრინიუნი, რომელიც ამ პოსტს ცამეტი წლის განმავლობაში იკავებდა. მისი კარიერა მამის, რაინიჰაროს, ცნობილი სამხედრო მოღვაწის ცხოვრებას ირეკლავდა, რომელიც დედოფალ რანავალუნა I-ის მმართველობისას პრემიერ-მინისტრი გახდა. მიუხედავად ბავშვობისას მის ოჯახში აღნიშნული უბედურებისა, რაინილაიარივონმა, როგორც ახალგაზრდა კაცმა განიმტკიცა ავტორიტეტი და მოიპოვა ნდობა სამეფო კარისა, რომელსაც მამასა და ძმასთან ერთად ემსახურებოდა. მისთვის წარმატებული აღმოჩნდა სამხედრო კარიერა, სადაც დედოფალ რანავალუნას სიკვდილის შემდეგ (1861) არმიის მთავარსარდლობამდეც კი დააწინაურეს. 1864 წელს დაიკავა ძმის ადგილი პრემიერ-მინისტრის თანამდებობაზე და ძალაუფლების შენარჩუნება 31 წლის განმავლობაში შეძლო, რასაც ზედიზედ სამ დედოფალზე: რასუხერინაზე, რანავალუნა II-სა და რანავალუნა III-ზე ქორწინებით მიაღწია.
| რაინილაიარივონი | |
 | |
| მადაგასკარის პრემიერ-მინისტრი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 1864 – 1895 | |
| წინამორბედი | რაინივუნინაჰიტრინიუნი |
| მემკვიდრე | რაინიციმბაზაფი |
| დაბადებული | 30 იანვარი, 1828 ლაფი, მადაგასკარი |
| გარდაცვლილი | 17 ივლისი, 1896 (68 წლის) ალჟირი, ფრანგული ალჟირი |
| მეუღლე | რასოანალინა რასუხერინა რანავალუნა II რანავალუნა III |
როგორც პრემიერ-მინისტრი, რაინილაიარივონი აქტიურად ცდილობდა ქვეყნის ადმინისტრაციის მოდერნიზებას, რათა მადაგასკარს სათანადო წინააღმდეგობა გაეწია საფრანგეთისა და დიდი ბრიტანეთის კოლონიური იმპერიებისათვის. მოახდინა არმიის მოდერნიზება და პროფესიონალიზება. თანდათანობით ზღუდავდა ისეთ ტრადიციულ ნორმებს, როგორებიც იყო მონობა, მრავალცოლიანობა და ცოლების ცალმხრივი უარყოფა. დედოფალ რანავალუნა II-ის მმართველობისას კანონმდებლობით გააქრისტიანა სამეფო. დიპლომატიური ნიჭისა და სამხედრო გამჭრიახობის წყალობით წარმატებით ახერხებდა სამეფოს სუვერენიტეტის დაცვას ფრანგების მიერ 1895 წლის სექტემბერში სამეფო სასახლის აღებამდე. მიუხედავად მისდამი პატივისცემისა, ფრანგულმა კოლონიურმა მმართველობამ პრემიერ-მინისტრის თანამდებობიდან გადააყენა და ალჟირში გადაასახლა, სადაც წელიწადზე ნაკლებ დროში გარდაიცვალა კიდეც 1896 წლის 17 ივლისს.
ლიტერატურა
რედაქტირება
- Ade Ajayi, J.F. (1998). General history of Africa: Africa in the nineteenth century until the 1880s. Paris: UNESCO. ISBN 978-0-520-06701-1.
- Brown, M. (1995). A History of Madagascar. Cambridge, U.K.: Damien Tunnacliffe. ISBN 978-0-9506284-5-5.
- Campbell, Gwyn (2005). An economic history of Imperial Madagascar, 1750–1895: the rise and fall of an island empire. London: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83935-8.
- Chapus, G.S.; Mondain, G. (1953) Un homme d'etat malgache: Rainilaiarivony (ფრანგული). Paris: Editions Diloutremer.
- Cousins, William Edward (1895). Madagascar of to-day. London: The Religious Tract Society.
- Daughton, J.P. (2006). An Empire Divided: Religion, Republicanism, And the Making of French Colonialism, 1880–1914. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530530-2.
- Deschamps, H. (1994). From C. 1790 to C. 1870: Volume 5 of the Cambridge history of Africa. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-20701-0.
- Heseltine, N. (1971). Madagascar. New York: Praeger.
- Ministère de la marine et des colonies (1884). Revue maritime et coloniale, Volume 81 (ფრანგული). Paris: Gouvernement de la France.
- Montgomery-Massingberd, Hugh (1980). Burke's Royal Families of the World: Africa & the Middle East. London: Burke's Peerage.
- Nativel, D. (2005). Maisons royales, demeures des grands à Madagascar (French). Antananarivo, Madagascar: Karthala Editions. ISBN 978-2-84586-539-6.
- Nativel, D.; Rajaonah, F. (2009) Madagascar revisitée: en voyage avec Françoise Raison-Jourde (French). Paris: Karthala Editions. ISBN 978-2-8111-0174-9.
- Oliver, R.A.; Fage, J.D.; Sanderson, G.I. (1985) The Cambridge History of Africa: From c. 1870 to c. 1905. London: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-22803-9.
- Oliver, S.P. (1885) The true story of the French dispute in Madagascar. London: British Library.
- Oliver, S.P. (1886). Madagascar: An Historical and Descriptive Account of the Island and its Former Dependencies, Volume 1. New York: Macmillan and Co.
- Raison-Jourde, Françoise (1983). Les souverains de Madagascar (ფრანგული). Antananarivo: Karthala Editions. ISBN 978-2-86537-059-7.
- Randrianja, S. (2001) Société et luttes anticoloniales à Madagascar: de 1896 à 1946 (ფრანგული). Paris: Karthala Editions. ISBN 978-2-84586-136-7.
- Randrianja, S.; Ellis, S. (2009) Madagascar: A Short History. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-70418-0.
- Stratton, A. (1964) The Great Red Island. New York: Scribner.
- Thompson, V.; Adloff, R. (1965) The Malagasy Republic: Madagascar today. San Francisco, California: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0279-9.