Panzer IV
Panzerkampfwagen IV (Pz.Kpfw. IV) — გერმანული საშუალო ტანკი, ცნობილია როგორც Panzer IV. ტანკი შექმნილია 1930-იანი წლებში და ინტენსიურად გამოიყენებოდა მეორე მსოფლიო ომში. ტანკი შექნილია ქვეითების დასახმარებლად და არ ევალებოდა ტანკების განადგურება. ტანკების გასანადგურებლად იყენებდნენ უფრო მსუბუქ Panzer III-ს, თუმცა T-34-ის გამოჩენისთანავე მალევე შეიცვალა Panzer IV-ის დანიშნულება და მას უკვე ტანკების გასანადგურებლადაც იყენებდნენ. ტანკი წარმოადგენს ყველაზე ფართოდ გამოშვებულ გერმანულ ტანკს მეორე მსოფლიო ომში, ტანკის ბაზაზე შექმნილია Sturmgeschütz IV, Jagdpanzer IV ტიპის ანტი-ტანკი, Wirbelwind თვითმავალი საზენიტო დანადგარი და Brummbär-ის ტიპის თვითმავალი საარტილერიო დანადგარი.
| Panzerkampfwagen IV | |
|---|---|
 Panzer IV Ausf G — უდაბნოს კამუფლიაჟში. | |
| მოდიფიკაცია | |
| საბრძოლო წონა, ტ | 25 |
| განლაგების სქემა | კლასიკური |
| ეკიპაჟი, კაცი | 5 ადამიანი |
| ისტორია | |
| გამოშვების წელი(წლები) | 1936-1945 |
| ექსპლუატაციის წელი(წლები) | 1936-1967 |
| გამოშვების რაოდენობა | 8,800 |
| ძირითადი ოპერატორები |
.svg){kind=small} ნაცისტური გერმანია |
| ზომები | |
| სიგრძე ქვემეხით, მმ | 7,02 |
| კორპუსის სიგანე, მმ | 2,88 |
| სიმაღლე, მმ | 2.68 |
| ჯავშანი | |
| ჯავშნის ტიპი | 10-88მმ |
| შეიარაღება | |
| ქვემეხის კალიბრი და მარკა | 7.5 cm KwK 40 L/48 |
| ტყვიამფრქვევები | 2 × 7.92 მმ Maschinengewehr 34 |
| მობილურობა | |
| ძრავის ტიპი | 12 ცილინდრიანი Maybach HL 120 TRM 300 |
| ძრავის სიმძლავრე, ც.ძ. | 296 |
| გადაადგილების სიჩქარე ტრასაზე, კმ/სთ | 42 |
| ტრასაზე გადაადგილების მარაგი, კმ | 200 |
1936 წლიდან 1945 წლამდე 8515 რაოდენობით იქნა გამოსული, მისი მოდერნიზაცია და მოდიფიკაციები გამოდიოდა მოწინააღმდეგის ტანკებისდა მიხედვით. Panzer IV ყველაზე დიდი რაოდენობით გავიდა ექსპორტზე, რაც კი ნაცისტურ გერმანიას უწარმოებია, 300 ტანკი მიყიდული იქნა ფინეთზე, ესპანეთზე, ბულგარეთზე და რუმინეთზე, გარდა ამისა ომის შემდეგ საფრანგეთმა და ესპანეთმა მიყიდა სირიას და გამოიყენებოდა ექვსდღიან ომში. 350 ამ ტიპის ტანკი გამოყენებული იქნა წითელ არმიას.
შექმნა
რედაქტირებაPanzer IV-ის შექმნის იდეა პირველად გერმანელ სამხედრო თეორიტიკოსს და გენერალ ჰაინც გუდერიანს გაუჩნდა. ტანკი წარმოადგენდა ქვეითების დამხმარე მანქანას, რომელიც ეფექტურად იბრძოდა ტანკ საწინააღმდეგო ქვემეხების და ფორტიფიკაციული ნაგებობების წინააღმდეგ. იდეალურ 'პანზერ' დივიზიაში უნდა ყოფილიყო ორი Panzer III-ების ასეული და 1 მძიმე Panzer 4-ების. 1934 წლის 11 იანვარს წარადგინეს მონაცემები, რომელიც უნდა ჰქონოდა მომავალ ტანკს, რომლის მიზანი Panzer III-ების დახმარება იქნებოდა, ტანკს შეიარაღებაში 75 მმ-იანი ქვემეხი უნდა ჰქონოდა და 23 ტონამდე უნდა ყოფილიყო. ტანკის პროტოტიპები წარადგინა M.A.N-მა, კრუპმა და რეინმეტალმა, საბოლოოდ არჩევანი კრუპის ვერსიაზე შეჩერდა. ახალ შასს 6 ბორბალი ჰქონდა, ძრავა მდებარეობდა უკან, მძღოლი და რადიო მეკავშირე ისხდნენ წინ, მეთაური კოშკურაში, ახლოსვე სადაც არის ამოსასვლელი. კოშკურა მუშაობდა ელექტრული ძალით, ხოლო ტრანსმისია კი მძღოლის და რადიო ოპერატორის შორის იყო. ტანკის საწარმოო სახელი იყო Versuchskraftfahrzeug 622 (Vs.Kfz. 622), მისი წარმოება 1936 წელს დაიწყო კრუმ გრუსენვორქის ქარხანაში ქალაქ მაგდენბურგში.
Ausf. A to Ausf. F1
რედაქტირება
ტანკის პირველი წარმოება 1937 წელს დაიწყო Panzer IV-ის ვერსიით Ausführung A (ნიშნავს: ვარიანტი ა), თავდაპირველ ვერსიას ჰქონდა მაიბახის 250 ცხ.ძლ-იანი ძრავა და SGR 75 ტიპის ტრანსმისია, მისი მაქსიმალური სიჩქარე 32 კმ/სთ იყო, ძირითადი შეიარაღება დაბალი სწრაფსროლის მქონდა 75 მმ-იანი ქვემეხი იყო, რომელიც ძირითადად ისროდა კუმულაციურ ჭურვებს, ამ ჭურვებით 400 კმ-დან შეეძლო 43 მმ-იანი ჯავშნის გახვრეტა, მეორადი შეიარაღება 1 MG 34-ი იყო, ტანკის ჯავშანის სისქე იყო 14,5 მმ-იანი კორპუსზე და 20 მმ-იანი ჯავშანი კოშკურაზე, ეს კი უზრუნველყოფდა დაეცვა ეკიპაჟი მსუბუქი ტყვიამფრქვევებისგან, საარტილერიო ჭურვების ნამსხრევებიისგან.
1937 წელს დაიწყო მისი ახალი ვერსიის Ausf. B-ს წარმოება, ა მოდიფიკაციის წარმოება კი დასრულდა 35 მანქანით. ახალ ვერსიას ეყენა უფრო ძლიერი 300 ცხ.ძლ-იანი HL 120TR-ი, ასევე დაუყენდა ახალი ტრანსმისია SSG 75 6 წინ მამოძრავებელი და 1 უკან მამოძრავებელი გორგოლაჭით, ტანკის წინა 17,7 ტონამდე გაიზარდა, წინა ჯავშნის სისქე - 28 მმ, ხოლო მაქსიმალური სიჩქარე კი 42 კმ/სთ იყო. სულ 42 მსგავსი მოდიფიკაცია გამოვიდა. ამის მერე გამოვიდა კიდევ უფრო ახალი და გაუმჯობესებული Ausf. C-ე, კოშკურის ჯავშანი 30 მმ-მდე გაიზარდა, ხოლო წონამ კი უკვე 18 ტონას მიაღწია, გარდა ამისა გაუმჯობესდა ძრავა და დაუყენდა ახალი HL 120TRM. წარმოებული იქნა მხოლოდ 140 მანქანა, მათი წარმოება ჩანაცვლდა Ausf. D-ი, სულ გამოშვებული იქნა 222-მდე მსგავი მანქანა, ახალ ვერსიაზე გაუმჯობესდა შასი, გვერდებზე გაუძლიერდა ჯავშანი 20 მმ-მდე. პოლონეთის კამპანიის დასასრულს გადაწყდა გაეზარდათ მათი წარმოება, თუმცა საფრანგეთში ბრძოლებისას გერმანულ ტანკებს უჭირდათ ბრიტანული Matilda-ის და Matilda II-ს გახვრეტა, ამის შემდეგ გადაწყდა, რომ დაეყენებინათ ახალი 50 მმ-იანი ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხი 5 cm Pak 38 Panzer IV Ausf. D-ზე. 1940 წელს Ausf. E გამოვიდა, გაძლიერებული ჯავშნით 50 მმ-მდე,კოშკურიდან ამოსასვლელმა გადაინაცვლა უკნიდან წინ, ტანკი იწარმოებოდა 1939 წლის ზამთრიდან 1941 წლამდე, ამავე წელს Panzer IV Ausf. F-ს წარმოება დაიწყო, რომელსაც შასზე და კოშკურაზე 50 მმ-იანი ჯავშანი ჰქონდა და ასევე დაყენებული დამატებითი ჯავშანი, Ausf. E-ზე კი გვერდებზე 30 მმ-მდე გაუზარდეს ჯავშანი, ტანკის წონა კი 24 ტონა გახდა.
Ausf. F2 to Ausf. J
რედაქტირება
1941 წლის 26 მაისს ოპერაცია ბარბაროსადან რამდენიმე კვირა იყო გასული, როდესაც უკვე მოითხოვეს Panzer IV-ზე ქვემეხის გაძლიერება, კრუპმა ისევ 50 მმ-იანი Pak 38-ები დაუყენეს, თუმცა მას შემდეგ, რაც გამოჩნდნენ T-34 და KV ნათელი იყო, რომ ბევრად ძლიერი შეიარაღება იყო საჭირო, ამიტომაც 1941 წლის დეკემბერში კრუპის 50 მმ-იანი ქვემეხი მოუხსნენს და ახალი 75 მმ-იანი რაინმეტალის 7.5 cm Pak 40 ტიპის ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხი დაუყენეს, ქვემეხს ძლიერი უკუცემა ჰქონდა, რის გამოც მისი დამოკლება მოუწიათ და მიიღეს სატანკო ქვემეხი KwK 40, ჯავშანმხვრეტავი ჭურვის გასროლისას ჭურვი 430-დან 900 მეტრს გადიოდა წამში, ხოლო 1800 მეტრში შეეძლო 89 მმ-იანი ჯავშნის გახვრეტა.
Ausf. F-ს გაუკეთეს დაგრძელებული KwK 40 ტიპის ქვემეხი, წონა კი 23 ტონა გახდა. სულ 170 მსგავსი მოდიფიკაცია იქნა გამოსული.
1942 წელს დაიწყო Panzer IV Ausf. G-ის წარმოება 1943 წლამდე, ამ დროს კი ის მოდერნიზაციებს განიცდიდა, უპირველეს ყოვლისა მთლიანად მოიხსნა ჯავშანი და ახლიდან შეჯავშნეს, წინიდან 80 მმ-იანი ჯავშნით, ხოლო გვერდებიდან 30 მმ-იანით, ამავე წელს ადოლფ ჰიტლერმა გადაწყვიტა, რომ Panzer IV-ს უნდა გაძლიერებულიყო ჯავშანი 80 მმ-მდე, ასევე გაუმჯობესდა ძრავის გამაგრილებელი სისტემა, ასევე შეიცვალა გამაცხელებელი, რათა ძრავა არ გაყინულიყო, 1943 წელს პირველად გერმანულ ტანკებზე დაყენდა დამატებითი ეკრანები, Ausf. G-ზე დამატებით ჯავშანი გაიზარდა კოშკურაზე და უფრო დაუგრძელეს ქვემეხი და გააუმჯობესეს ქვემეხის პირი უკუცემის შესამცირებლად.
შემდეგი იყო Ausf. H, ამ მოდიფიკაციას გაუუმჯობესდა 80 მმ-იანი ჯავშანი, დაემატა ციმერიტის წასმა, რომელიც საშუალებას არ აძლევდა მაგნიტურ ნაღმებს მიკრობისა, ამ ტიპის ნაღმებს ხშირად იყენებდნენ მოკავშირეები, გარდა ამისა კოშკურაზე 5 და 6 მმ-იანი ჯავშანი დაემატა, კოშკურაზე დაემატა საკვამლე ყუმბარები, გარდა ამისა შეიცვალა მამოძრავებელი გორგოლაჭები. ამ ყველაფრის შემდეგ ტანკის წონა 27 ტონამდე გაიზარდა და დაკარგა მანევრულობა, ტანკის სიმარდის გასზრდელად Panzer III-ს ექვს სიჩქარიანი SSG 77 ტიპის ტრანსმისია დაუყენდა, თუმცა მაინც ვერ უშველა.
ბოლოს მოდიფიკაცია იყო Panzer IV Ausf. J, ტანკი მაქსიმალურად მარტივ დასამზადებლად გააკეთეს, მოეხსნა ელექტრული დეტალები რის გამოც კოშკურა ჩვეულებრივ მოძრაობდა, დაემატა 200 ლიტრიანი ავზები რის შემდეგადაც 320 კმ-მდე გაუმჯობესდა რადიუსი, ასევე შეიცვალა მაყუჩი და ის ორად გაყვეს, ასევე მოუხსნენ ციმერიტის ფენა.
გარდა ამისა შეთავაზეს დაეყენებინათ პანტერის ქვემეხი, თუმცა კორპუსი უბრალოდ მას ვერ წაიღებდა, ამიტომ პროექტი ჩავარდა.
წარმოება
რედაქტირება| წელი | რაოდენობა | ვარიანტი (Ausführung ან Ausf.) |
|---|---|---|
| 1937–1939 | 262 | A – D |
| 1940 | 278-386 | |
| 1941 | 467-769 | E, F1, F2, G, F |
| 1942 | დაახ. 1680 | G |
| 1943 | 3839 | G, H |
| 1944-45 | 1758 | J |
| სულ | 8515 | A - J |
Panzer IV-ი თავდაპირველად მხოლოდ კრუპის ქარხანაში იწარმოებოდა, პოლონეთის ოკუპაციამდე სულ გამოსული იყო 262 ტანკი, მათ შორის 35 Ausf. A; 42 Ausf. B; 140 Ausf. C; და 45 Ausf. D. ოკუპაციის შემდეგ წარმოება გაგრძელდა ავსტრიაში, სადაც 223 Ausf. E მოდიფიკაცია დამზადდა, მესამე ქარხანა მდებარეობდა ჩეხეთში, იქ 1941 წლისთვის ყოველთვიურად 38 ტანკს აგებდნენ, 83 1942, 252 1943, ხოლო 1944 წელს კი 300. 1943 წელს კრუპის ქარხანა Sturmgeschütz IV-ის გამოშვებაზე გადაერთო, ხოლო ჩეხეთში კი 1944 წლიდან დაიწყო Jagdpanzer IV-ის წარმოება. 1944 წელს ავსტრიის ქარხნის დაბომბვისას ძლიერ დაზიანდა და 1945 წელს ქარხანამ მხოლოდ 83 ტანკის წარმოება შეძლო.
ექსპორტი
რედაქტირებაPanzer IV ექსპორტზე ყველაზე ფართოდ გავიდა გერმანიის მიერ, 1942 წელს 11 ტანკი მიიღო რუმინეთმა ხოლო უნგრეთმა კი 32, რომლის უმეტესობა 1942 წლის ბოლოს და 1943 წლის დასაწყისში განადგურდა აღმოსავლეთ ფრონტზე, რუმინეთმა ომის განმავლობაში 120-მდე სხვადასხვა მოდიფიკაციის პანზერ 4 მიიღო, გარდა ამისა გერმანია ამარაგებდა ბულგარეთს (42 ან 91), ასევე 12 ცალი შესთავაზეს იტალიას, ესპანეთი კი თხოვდა მიეცათ 100-მდე Panzer IV მარტისთვის, თუმცა გერმანელებმა მხოლო 10 მისცეს. 1943 წლის დეკემბრისთვის, ფინეთმაც 30 Panzer IV შეუკვეთა, მაგრამ მხოლოდ 15 მიიღო 1944 წელს, ხოლო ამავე წელს უნგრეთმა დამატებით ტანკები მიიღო ბრძოლაში განადგურებული ტანკების ასანაზღაურებლად. სულ ექსპორტზე 297 Panzer IV-ის სხვადასხვა მოდიფიკაცია გავიდა.
საბრძოლო ისტორია
რედაქტირებაPanzer IV ერთადერთი გერმანული ტანკია, რომელიც მეორე მსოფლიო ომშიც იბრძოდა და თან ექსპორტზეც გადიოდა, ეს ტანკი ვერმახტის სატანკო ჯარების 30 %-ს წარმოადგენდა მაშინ, როდესაც მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისამდე გერმანიის ჯარები უმეტესად მსუბუქი Panzer I და Panzer II-თ შედგებოდა, ესპანეთის სამოქალაქო ომში კი Panzer I ჩამოუვარდებოდა საბჭოთა T-26-ს.
დასავლეთ ფრონტი და ჩრდილოეთ აფრიკა
რედაქტირება
პოლონეთის ოკუპაციის შემდეგ გერმანიის სატანკო დივიზიები შედგებოდნენ: 1445 Panzer I, 1223 Panzer II, 98 Panzer III და 211 Panzer IV-სგან, ეს იმას ნიშნავდა, რომ თანამედროვე ტანკები მხოლოდ 10 % იყო, ყველაზე დაბალანსებული იყო პირველი სატანკო დივიზიონი, რომლის შეიარაღებაში შედიოდა: 17 Panzer I, 18 Panzer II, 28 Panzer III, და 14 Panzer IV, დანარჩენები კი დაახლოებით ესე იყვნენ: 34 Panzer I, 33 Panzer II, 5 Panzer III, და 6 Panzer IV, პოლონეთის ოკუპაციისას კი უკვე პრობლემები ნათლად გამოჩნდა, კერძოდ 200-მდე ტანკი დაზიანდა ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხებისგან. საფრანგეთის ოკუპაციისას კი უკვე გაზრდილი იყო თანამედროვე ტანკების რაოდენობა, თუმცა ჯერ მაინც უფრო მეტი იყო მსუბუქი ტანკი, ჰაინც გუდერიანის თქმით ომში გამოიყენებოდა 523 Panzer I, 955 Panzer II, 349 Panzer III, 278 Panzer IV, 106 Panzer 35(t) და 228 Panzer 38(t), გერმანულ Panzer IV-ებს ძალიან გაუჭირდათ თავიანთი 75 მმ-იანი ქვემეხებით ფრანგული Somua S35 და Char B1-ების განადგურება, სუმოას ჯავშანი 55 მმ-იანი იყო, მაშინ როდესაც პანზერი 45 მმ-იან ჯავშანს ხვრიტავდა, ხოლო Matilda Mk II-ს კი 78 მმ-იანი ჯავშანი ჰქონდა წინიდან, ხოლო გვერდებში კი 65 მმ-იანი.
გერმანულ ტანკებს ბრიტანულ Matilda Mk II-ებთან შეხვედრა აფრიკაშიც მოუწია და კვლავ ძალიან გაუჭირდათ მათთან ბრძოლა, ამიტომაც დაუყენეს L/43 ტიპის ახალი ქვემეხები და უკვე 1500 მეტრიდან შეეძლოთ ნებისმიერი ტანკის განადგურება, თუმცა ბრიტანულ Matilda Mk II-ებსაც გამოყავდათ მწყობრიდან გერმანული ანალოგები, გარდა ამისა Panzer IV ბევრად აღემატებოდა სიმარდეში ბრიტანულ Matilda Mk II-ს, რომელსაც ძალიან აკლდა ეს თვისება.
აღმოსავლეთ ფრონტი
რედაქტირება
ოპერაცია ბარბაროსას დაწყებისას საბჭოთა KV-ს და T-34-ის მოულოდნელმა გამოჩენამ, გერმანელებს აიძულა თავიანთი ტანკები გაეძლიერებინათ, ახალი 75 მმ-იანი გრძელი ქვემეხით შეეძლოთ 1200 მეტრიდან გაენადგურებინა T-34 ნებისმიერ კუთხით მოხვედრისას, პირველად ახალი ქვემეხებით 1942 წლის გაზაფხულზე გამოჩნდნენ (Ausf. F2) და მონაწილეობა მიიღეს თავდაცვაში, კერძოდ გეგმა:ბლუ-ში, ხოლო ამავე წლიდან Panzer IV-ი ძირითად ტანკად გადაიქცა, იმ დროისთვის ჯერ კიდევ არ იყო ფართოდ გავრცელებული თაიგერი და თანაც ბევრი ტექნიკური პრობლემა ჰქონდა, 1942 წელს Panzer IV ერთადერთი ტანკი იყო, რომელსაც შეეძლო T-34 და KV-1-ის დამარცხება. 1942 წელს სულ დაკარგეს 502 Panzer IV.
კურსკის ბრძოლაში Panzer IV-ს დიდი წვრილი მიუძღვოდა, რადგან ჯერ კიდევ არ იყო ფართოდ გავრცელებული პანტეა ან თუ იყო მასაც, როგორც ტიგერ ბევრი ტექნიკური პრობლემა ჰქონდა, ამ ბრძოლაში განადგურდა 841 Panzer IV, 1943 წელს სულ დაკარგეს 2352 ტანკი აღმოსავლეთ ფრონტზე, 1944 წელს კი 2643, რომლის აღდეგენა და წარმოება ძალიან რთული იყო. 1945 წელს კი 287, საბჭოთა ცნობებით მთლიან მეორე მსაფლიო ომში განადგურდა 6152 Panzer IV ანუ დაახლოებით 70 %.
დასავლეთ ფრონტი
რედაქტირება
მეორე ფრონტის გახსნისას დასავლეთ ფრონტზე ტანკების ნახევარი სწორედ Panzer IV-ებისგან შედგებოდნენ, სულ 11 სატანკო დივიზია იყო, ეს დივიზიები უმეტესად დაკომპლეკტებულნი იყვნენ Panzer IV-ებით და ახალი პანტერებით, სულ 160 ტანკამდე, გარდა ამისა დასავლეთ ფრონტზე გარდა ვერმახტის ჯარისა იყო ვაფენ სს-ი, რომელიც უკეთესად აღჭურვილნი და მომზადებულები იყვნენ, თუმცა მოკავშირეებმა ჰაერში კონტროლი მალევე დააწესეს და საშინელი ზარალი მიაყენეს გერმანიის სატანკო ჯარებს, მათ უბრალოდ შეტევაც კი არ შეეძლოთ, რადგან მათ მალევე ანადგურებდნენ ტანკსაწინააღმდეგო შეიარაღებით, ანდაც საერთოდ ბომბდამშენებით, გარდა ამისა მოწინააღმდეგეს დიდი რაოდენობით ჰქონდა ტანკსაწინააღმდეგო PIAT-ები, რომლებითაც ბორტებზე მოხვედრისას ადვილად ხვრიტავდა მოწინააღმდეგის ტანკებს, სწორედ ამის გამო ტანკებს დაუმონტაჟეს დამატებითი ეკრანები მათგან თავდასაცავად.
მოწინააღმდეგის მხარეს ყველაზე გავრცელებული იყო M4 Sherman, ტანკს ძალიან 50-63 მმ ჯავშანი და 75 -76,2 მმ შეიარაღება ჰქონდა, ემ-4 შერმანის 76,2 მმ ქვემეხს იგივე მახასიათებელი ჰქონდა, რაც გერმანულ 75 მმ გრძელლულიან ქვემეხს.
ბრიტანელებმა ტანკი გააძლიერეს ახალი 76,2 მმ ქვემეხით QF 17 pounder და მიიღეს ახალი ტანკი M4 ფაირფლაი, ეს ერთადერთი ტანკი იყო დასავლეთ ფრონტზე, რომელსაც შეეძლო პანტერბსა და ტიგერის ჯავშნის გახვრეტა წინიდან, გარდა ფაირფლაისა მსგავსი ქვემეხი ეყენა Cruiser Mk VIII Challenger-ს, მაგრამ ტანკს ბრძოლებში მონაწილეობა არ მიუღია.
Panzer IV დიდი რაოდენობით გამოიყენებოდა არდენის დაცვაში, თუმცა ამ ბრძოლაშიც უამრავი Panzer IV განადგურდა.
დასავლეთით გერმანიამ 2200 Panzer IV დაკარგა.
სხვა
რედაქტირება
1944 წელს ფინელებმა 15 ახალი Panzer IV Ausf J იყიდეს, თითოში 5 000 000 ფინური მარკა გადაიხადეს, თუმცა ტანკებმა თითქმის ვერ მოასწრეს ბრძოლებში ჩართვა. ომის შემდგომ მას საწვრთნელი ფუნქცია ჰქონდა, გარდა ამისა მონაწილეობდა ფილმ უცნობი ჯარისკაცი-ში, სადაც გადაკეთებული იყო საბჭოთა კვ-დ.
1945 წლის შემდეგ ბულგარეთმა თავიანთი პანცერ-4-ები საცეცხლე წერტილებად გადააქცია თურქეთთან საზღვარზე.
რუმინეთმა ომის შემდეგ წითელი არმიისგან მიიღო 50 Panzer IV, თუმცა ტანკები ცუდ მდგომარეობაში იყო, უმეტესობას ნაწილები აკლდა. ტანკები 1950 წლამდე დარჩა შეიარაღებაში, ხოლო შემდეგ კი დაჭრეს და ჩაანაცვლეს საბჭოთა შეიარაღებით.
სირიამ ტანკები საფრანგეთისგან და ესპანეთისგან მიიღო, გამოიყენებოდა გოლანის მაღლობებზე და მდინარე იორდანზე.
ვარიანტები
რედაქტირება- Jagdpanzer IV - ანტიტანკი შექმნილი იყო Panzer IV-ს შასზე, შეიარაღებული იყო L/48 ტიპის ქვემეხით ან 103 მმ ჰაუბიცით.
- 'Sturmgeschütz IV - ანტიტანკი შექმნილი პანზერ 4-ის შასზე, შეიარაღებული იყო 75 მმ-იანი 7.5 cm Pak 42 L/70 ტიპის ქვემეხით.
- Sturmpanzer IV Brummbär - თვითმავალი საარტილერიო დანადგარი, შეიარაღებული 150 მმ-იანი ჰაუბიცით.
- Wirbelwind - თვითმავალი საზენიტო დანადგარი შეიარაღბულიფ 4 х 2 cm Flakvierling 38 ქვემეხით.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- The Restoration of a panzer IV in running condition to the Tank Museum of SAUMUR "FRANCE" დაარქივებული 2010-12-07 საიტზე Wayback Machine.
