ნაჭივჭავები
ნაჭივჭავები — XI–XVI საუკუნეების ნასოფლარი მდინარე ჭივჭავის მარჯვენა ნაპირას, თეთრიწყაროს მუნიციპალური ცენტრის დასავლეთით 3 კმ-ზე, არქეოლოგიური ძიება და გათხრები ჩატარდა 1949–1954 (ხელმძღვანელი ნ. ბერძენიშვილი, ი. გრძელიშვილი). ნასოფლარი მოიცავს ეზოს ირგვლივ განლაგებულ საცხოვრებელ და სამეურნეო ნაგებობათა კომპლექსებს. ერთსართულიანი, ნახევრად მიწური სახლები ნაგებია ქვის მშრალი წყობით, გადახურვა ბანური იყო. თითოეულ სახლს ჰქონდა ეზო და სხვადასხვა დანიშნულების რამდენიმე სათავსი: დარბაზი (ცენტრალურ ნაწილში შემორჩენილია კერიანად), საკუჭნაო (კერით, თონეებითა და სათბურებით), თავლა, სათონე, საბძელი და სხვა. ზოგ ნასახლარზე მარანიცაა. დარბაზების წინ ღია დერეფანს აწყობდნენ, რომლის ბანი ხის ბოძებს ეყრდნობოდა. ბოძები ხის ბალიშებზე იდგა. განათხარი მასალის მიხედვით, ნაჭივჭავების მოსახლეობის საქმიანობა მიწათმოქმედება და მეცხოველეობა იყო. ნაპოვნია თიხის საოჯახო ჭურჭელი (ერთფერი და მრავალფერი ჭიქურით მოჭიქული, ანგობიანი და უანგობო, მოუჭიქავი), რკინისა და ძვლის სამეურნეო იარაღი, მინის სამკაული. იქვე დადასტურებულია სასაფლაო და ერთნავიანი ეკლესია (XIII ს.). დადგენილია, რომ ნაჭივჭავები შუა საუკუნეების ქვემო ქართლის ტიპური ქართული სოფელია. აღმოჩენილი მასალა იმავე დროის სხვა ნაქალაქარებზე ნაპოვნი მასალის მსგავსია.
ლიტერატურა
რედაქტირება- გრძელიშვილი, ი., არქეოლოგიური გათხრა ნაჭივჭავებში : თეთრი წყაროს რაიონი. 1954 წელს // საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე, 1956, ტ. 17, № 1, გვ. 89–96.
- ჭილაშვილი ლ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 346.