ნანა დედოფალი

ნანა დედოფალი (დაახლოებით დ. 285 — გ. 335, მცხეთა) — ქართლის (იბერია) დედოფალი, მეფე მირიან III-ის მეუღლე. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდანი, ხსენება ძვ. სტილით 1 ოქტომბერს, ახ. სტილით 14 ოქტომბერს (მეფე მირიანთან ერთად).

ქართლის (იბერია) პირველი ქრისტიანი მეფე მირიან III და მისი მეუღლე (სამთავისის ტაძარი).

ნანა დედოფლის და მირიან მეფის საფლავები სამთავროს მონასტერში.

„ცხოვრება ქართუელთა მეფეთას“ თანახმად, ნანა იყო „საბერძნეთით, პონტოით, ასული ოლიღოტოსისი“, ხოლო „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“-ს თანახმად, მას დედა სპარსი ჰყოლია. ამ თხზულებაში ნახსენებია ნანას დედის ძმა, „მოგჳ მთავარი სპარსი ხუარა“, რომელიც წმინდა ნინომ განკურნა მცხეთაში: „და იყო მთავარი იგი დედის ძმაჲ ნანაჲსი, დედოფლისაჲ“.

ქართული საისტორიო ტრადიცია გვამცნობს, რომ ნანამ სამეფო ოჯახიდან პირველმა აღიარა ქრისტიანული სარწმუნოება მას შემდეგ, რაც წმინდა ნინომ იგი უკურნებელი სენისგან განკურნა. ეს მომხდარა ნინოს ქართლში მოსვლიდან მეექვსე წელს (322 წ.).

ნანა დედოფალი იმყოფებოდა ბოდში და შესწრებია წმინდა ნინოს გარდაცვალებას (დაახლოებით 332 წ.). მირიან მეფის ანდერძის თანახმად, ნანას ქართლის განმანათლებლის საფლავზე ზრუნვა დაევალა: „ხოლო შენ, ნანა, უკუეთუ გეცეს მოცალებაჲ ცხორებისაჲ შემდგომად ჩემსა, განყავ სამეუფოჲ ჩემი ორად და მიიღე სამარხვოსა წმიდისა ნინოჲსსა ჟამთა შეცვალებისათჳს, რაჲთა არა შეირყიოს უკუნისამდე ადგილი იგი, რამეთუ არა მეფეთა საჯდომი არს, მწირ არს ადგილი იგი“.

ნანა დადოფლის განკურნების სასწაულს დიდი შთაბეჭდილება მოუხდენია მეფესა და ხალხზე და წყაროთა ცნობით, სხვა სასწაულებთან ერთად ხელი შეუწყვია მთელი ქართლის გაქრისტიანებისათვის.

ნანა დედოფალი გარდაიცვალა მირიან მეფის გარდაცვალებიდან მეორე წელს (დაახლოებით 334 წ.), დაკრძალულია მცხეთაში, სამთავროს ტაძარში („და წარვიდა მირეან მეფჱ და ყოველი ერი, რამეთუ იქმოდეს ზემოსა ეკლესიასა ქვითა. და განიშორეს მეოთხესა წელსა. და მოკუდა მირეან მეფჱ და დაეფლა საშუვალსა სუეტსა სამხრითსა ჩრდილოჲთ კერძო. და მას სუეტსა შინა არს ნაწილი სუეტისა მის ცხოველისაჲ. და მეორესა წელსა მოკუდა ცოლი მისი ნანა და დაეფლა დასავალით კერძო მას-ვე სუეტსა, სადა მირეან მეფჱ დამარხულ იყო“).

წყაროები

• მოქცევაჲ ქართლისაჲ, ახლადაღმოჩენილი სინური რედაქციები, ზ. ალექსიძის გამოცემა, თბ., 2007;
• ლეონტი მროველი, ცხოვრება ქართუელთა მეფეთა, წგნ.: ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის გამოცემა, ტ.1, თ., 1955;
• შატბერდის კრებული X საუკუნისა, ბ. გიგინეიშვილისა და ელ. გიუნაშვილის გამოც., თბ., 1979;
• ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები, ილ. აბულაძის რედ., წგნ. 1, თბ., 1963.

ლიტერატურა

• ბოგვერაძე ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 311.