კრისტიან ჰენდრიკ პერსონი
კრისტიან ჰენდრიკ პერსონი (ნიდერლ. Christiaan Hendrik Persoon; დ. 1 თებერვალი, 1761, კეთილი იმედის კონცხი, სამხრეთი აფრიკა — გ. 16 ნოემბერი, 1836, პარიზი, საფრანგეთი) — გერმანელი მიკოლოგი და ბოტანიკოსი, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ „სისტემატიკური მიკოლოგიის მამად“.[4]
| კრისტიან ჰენდრიკ პერსონი | |
|---|---|
 | |
| დაბ. თარიღი | 1 თებერვალი, 1761[1] [2] |
| დაბ. ადგილი | კაპის კოლონია[3] |
| გარდ. თარიღი | 16 ნოემბერი, 1836[1] [2] (75 წლის) |
| გარდ. ადგილი | პარიზი[3] |
| დასაფლავებულია | Grave of Persoon |
| მოქალაქეობა | საფრანგეთი |
| საქმიანობა | ბოტანიკოსი, მიკოლოგი და ბიოლოგი |
| ალმა-მატერი | ჰალე-ვიტენბერგის უნივერსიტეტი |
| სამეცნიერო ხარისხი | დოქტორის ხარისხი[1] |
პერსონმა შეადგინა სოკოების პირველი სამეცნიერო სისტემა და დააწესა უამრავი გვარი და სახეობა, აგრეთვე საკუთარი ნაშრომებით მნიშვნელოვნად შეავსო კარლ ლინეს სოკოების ტაქსონომია.
შვედეთის, ბავარიის, ტურინის, გეტინგენის მეცნიერებათა აკადემიებისა და ლინეს საზოგადოების წევრი. მისი სტანდარტული საავტორო ბოტანიკური შემოკლებაა Pers.[5]
ბიოგრაფია
რედაქტირებადაიბადა სამხრეთ აფრიკაში, კეთილი იმედის კონცხზე. მამა პომერანელი ემიგრანტი იყო, დედა — ჰოლანდიელი,[6] რომელიც გარდაიცვალა 1763 წელს.[7] 13 წლის იყო პერსონი, როდესაც მამამ სასწავლებლად ევროპაში გაგზავნა. წასვლიდან ერთი წლის შემდეგ გარდაეცვალა მამა.
თავდაპირველად თეოლოგიას ეუფლებოდა ჰალეს უნივერსიტეტში, თუმცა 1784 წლიდან შეუდგა მედიცინისა და ბოტანიკის შესწავლას ლეიდენის უნივერსიტეტში.[4] 1799 წელს დაიცვა დოქტორის ხარისხი ლეოპოლდინას მეცნიერებათა აკადემიაში (გერმ. Kaiserlich-Leopoldinisch-Carolinische Deutsche Akademie der Naturforscher).[8]
1802 წელს გეტინგენიდან პარიზში გადავიდა, სადაც ცხოვრობდა ერთ-ერთ ღარიბ რაიონში. 1825 წელს სიღარიბის ზღვარზე მყოფი პერსონი იძულებული შეიქმნა საკუთარი ჰერბარიუმი (გამშრალ მცენარეთა კოლექცია), მოკრძალებული პენსიის სანაცვლოდ გადაეცა ნიდერლანდების მთავრობისთვის.[9] 1834 წელს, პერსონმა, ნიდერლანდების მეფეს, 800 ფლორინის სანაცვლოდ მიჰყიდა საკუთარი ბიბლიოთეკა, არქივი და მცენარეთა ახალი კოლექცია. პერსონის გარდაცვალების შემდეგ, 1836 წელს მისი ბიბლიოთეკა, ხელნაწერები და მცენარეები შევიდა ნიდერლანდების ეროვნული ჰერბარიუმის კოლექციაში.[4]
სამეცნიერო მოღვაწეობა
რედაქტირებაპერსონის ყველაზე ადრეული ბოტანიკური ნაშრომია Abbildungen der Schwämme, რომელიც სამ ნაწილად გამოიცა 1790, 1791 და 1793 წლებში. 1805-1807 წლებში გამოსცა ნაშრომი Synopsis plantarum (ორ ტომად), სადაც აღწერილია 20,000-მდე სახეობის მცენარე.
საყოველთაო აღიარება მოიპოვა სოკოების ნოვატორული კვლევებით. გამოსცა რიგი ნაშრომები მიკოლოგიაში. მას დიდი წვლილი მიუძღვის მიკოლოგიის განვითარებაში.
1815 წელს პერსონი აირჩიეს შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის წევრ-კორესპონდენტად. იგი აგრეთვე იყო გეტინგენის სამეფო საზოგადოების, ტურინის მეცნიერებათა აკადემიისა და ლინეს საზოგადოების წევრი.
მიკოლოგიურ ჟურნალ „Persoonia“-ს, რომელიც გამოიცემა 1959 წლიდან, სახელი დაერქვა პერსონის მიკოლოგიაში შეტანილი წვლილის აღსანიშნავად.[4]
ნაშრომები
რედაქტირება- Neuer versuch einer systematische Eintheilung der Schwämme. In: Römers Neues Magazin für der Botanik 1794, 1 p. 109(გერმანული)
- Observationes mycologicae(ლათინური) (ლაიფციგი, 1796—1799, ორი ტომი)
- Tentamen dispositionis methodicae fungorum in classes, ordines, generae et familias(ლათინური) (ლაიფციგი, 1797)
- Commentatio de fungis clavaeformibus(ლათინური) (ლაიფციგი, 1797)
- Icones et discriptiones Fungorum minus cognitorum(ლათინური) (ლაიფციგი, 1798—1800, ორი გამოცემა)
- Commentarius, Schaefferi fungorum Bavariae indigenorum icones pictas, differentiis specificis etc. illustrans(ლათინური) (ერლანგენი, 1800)
- Sinopsis methodica fungorum(ლათინური) (გეტინგენი, 1801, ორ ნაწილად)[10]
- Icones pictae rariorum Fungorum(ლათინური) (პარიზი, 1803—1808)
- Traité sur les Champignons comestibles(ფრანგული) (პარიზი, 1819)
- Mycologia Europaea seu completa omnium fungorum in variis Europaeae regionibus detectorum enumeratio, methodo naturali disposita, descriptione succincta, synonymia selecta et observationibus criticis additis(ლათინური) (ერლანგენი, 1822—1828, სამ ტომად)
- Sinopsis plantarum seu Enchiridium botanicum(ლათინური) (პარიზი, 1805—1807, ორ ტომად),
- Species Plantarum seu Enchiridium botanicum(ლათინური) (სანქტ-პეტერბურგი, 1817—1821, ხუთ ტომად).
ლიტერატურა
რედაქტირება- Ramsbottom, J. 1933—1934. C. H. Persoon and James E. Smith. Proc. Linn. Soc. London 146: 10-21.
- Hugo, C. E. 1965. The restoration of the grave of Christiaan Hendrick Persoon — «Prince of Mycologists.» J. Bot. Soc. South Africa 51: 37-40.
- Hugo, C. E. 1966. Christiaan Hendrik Persoon: His grave now restored. J. Bot. Soc. South Africa 52: 12-16.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- კრისტოან ჰენდრიკ პერსონი — ბროკჰაუზისა და ეფრონის ენციკლოპედიური ლექსიკონი
- პერსონის მოკლე ბიოგრაფია — Hunt Institute for Botanical Documentation
- პერსონის ჰერბარიუმი — Nationaal Herbarium Nederland. 2002. Collection Database (ინგლისური)
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 Deutsche Nationalbibliothek Record #116091509 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ 3.0 3.1 www.accademiadellescienze.it
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Краткая ბიოგრაფია ჟურნალში „Persoonia“ დაარქივებული 2009-12-03 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)ციტირების თარიღი: 5 ოქტომბერი, 2009
- ↑ International Plant Names Index, Pers., ციტირების თარიღი 22 დეკემბერი, 2020
- ↑ Chater A.O., Brummitt, R.K. (1966). Subspecies in the works of Christiaan Hendrik Persoon. Taxon 15 (4):143-8.
- ↑ Stafleu, F.A., Cowan, R.S. (1983). Taxonomic Literature. Utrecht, გვ. 181.
- ↑ de Zeeuw, R. (1939). Notes on the life of Persoon. Mycologia 31 (3): 369-70.
- ↑ Petersen R.H. (1977). Some brief reflections on C.H. Persoon. Kew Bulletin 31 (3):695-98.
- ↑ И сейчас для многих видов грибов, известных с более давних времён, но впервые подробно описанных в этих книгах, — сохраняются данные Персоном … названия. — Чикин Ю. (2001). Общая фитопатология (часть первая): учебное пособие. Томский госуниверситет, გვ. 170.