კოზეგის ალყა

კოზეგის ალყა
ავსტრია-ოსმალეთის ომების ნაწილი
კოზეგის ალყა
თარიღი	5-30 აგვისტო 1532 წელი
მდებარეობა	ქალაქი კოზეგი
შედეგი	გარნიზონის გამარჯვება
მხარეები
გერმანია,  ოსმალეთის იმპერია
მეთაურები
ნიკოლა იურიშიჩი სულეიმან I პარგელი იბრაჰიმ-ფაშა
ძალები
700-800 100 000-200 000
დანაკარგები
მძიმე დანაკარგები ზომიერი დანაკარგი
კოზეგის ალყა ვიკისაწყობში

კოზეგის ალყა — გერმანელთა კამპანია უნგრეთის სამეფოში 1532 წელს. ალყის დროს, ავსტრიელი სასახლის მცველები, ხორვატი კაპიტნის ნიკოლა იურიშიჩის მეთაურობით იცავდნენ პატარა ციხესიმაგრეს კოზეგს, გარნიზონი შედგებოდა 700-800 კაცისგან, მათ არ ჰქონდათ ქვემეხები და მხოლოდ რამდენიმე იარაღი გააჩნდათ. ისინი წინ გადაუდგნენ ოსმალთა 100 000 კაციან არმიას, სულთან სულეიმანის და პარგალი იბრაჰიმ ფაშას მეთაურობით..

ზუსტი შედეგი უცნობია, რადგან არსებობს ორი ვერსია, რომლებიც განსხვავდება წყაროს მიხედვით. პირველ ვერსიაში ნიკოლა იურიშიჩმა უარყო ვერსია ხელსაყრელი პირობებით დანებებაზე;მეორე ვერსიით ქალაქს შესთავაზეს ნომინალური დანებების პირობები. სულეიმანი, რომელიც თითქმის ოთხი კვირით შეყოვნდა, აგვისტოს წვიმების დადგომისას უკან დაიხია და ისე არ გააგრძელა ვენისკენ, როგორც მას განზრახული ჰქონდა, არამედ სახლისკენ მიბრუნდა.

სულეიმანმა შეინარჩუნა თავისი საკუთრება უნგრეთში რამდენიმე სხვა ციხე-სიმაგრის დაპყრობით, მაგრამ ჯარის გაყვანის შემდეგ ჰაბსბურგების იმპერატორმა ფერდინანდ I-მა ხელახლა დაიკავა განადგურებული ტერიტორიის ნაწილი. ამის შემდეგ, სულეიმანმა და ფერდინანდმა დადეს 1533 წლის კონსტანტინოპოლის ხელშეკრულება, რომელმაც დაადასტურა იოანე ზაპოლიას უფლება, როგორც მთელი უნგრეთის მეფე, მაგრამ ცნო ფერდინანდის უფლება ხელახლა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე.

წიანპირობა

1526 წლის 29 აგვისტოს მოჰაჩის ბრძოლაში ქრისტიანული ძალები მეფე ლუი II-ის მეთაურობით დაამარცხეს ოსმალეთის ძალებმა სულთან სულეიმანის მეთაურობით. ლუი დაიღუპა ბრძოლაში, რის შედეგადაც დასრულდა დამოუკიდებელი უნგრეთის სამეფოს არსებობა, რადგან ის მემკვიდრის გარეშე დარჩა. უნგრეთის და ხორვატიის სამეფო გახდა სადავო ტერიტორიები, რომლებზეც პრეტენზია ჰქონდათ როგორც ჰაბსბურგის, ისე ოსმალეთის იმპერიებს. ჰაბსბურგის ჰერცჰერცოგი და მოგვიანებით იმპერატორი 1556 წლიდან ფერდინანდ I, რომელიც იყო საღვთო რომის იმპერატორ კარლ V-ის ძმა, დაქორწინდა ლუი II-ის დაზე და მეფედ აირჩიეს როგორც უნგრეთის, ისე ხორვატიის დიდებულებმა.

უნგრეთის ტახტი გახდა ორი დინასტიის კამათის საგანი ფერდინანდსა და იოანე ზაპოლიას შორის ტრანსილვანიიდან, რადგან სულეიმანი დაჰპირდა ზაპოლიას რომ მთელი უნგრეთის მმართველი გახდებოდა. 1527-1528 წლების უნგრეთის კამპანიის დროს ფერდინანდმა აიღო ბუდა ჯონ ზაპოლიასგან, ციხე დატოვა მას შემდეგ რაც ოსმალები კონტშეტევაზე გადავიდნენ. ვენის ალყა 1529 წელს იყო სულეიმანის პირველი მცდელობა ავსტრიის დედაქალაქის ხელში ჩასადგებ.

1532 წლის კამპანია

უნგრეთის მცირე ომის ადრეულ პერიოდში, სულეიმანმა, როგორც პასუხი ფერდინანდის კონტრშეტევაზე 1530 წელს და როგორც მისი მეხუთე იმპერიული კამპანიის ნაწილი 1532 წელს, 120000-ზე მეტი ჯარისკაცის მასიურმა არმიამ კვლავ ალყა შემოარტყა ვენას. სულეიმანის სწრაფი წინსვლის გამო ფერდინანდს ეშინოდა, რომ ქრისტიანული ძალები დროულად არ შეიკრიბებოდნენ მასთან შესახვედრად. 12 ივლისს სულეიმანმა მისწერა ფერდინანდს სლავონიიდან, რათა დაერწმუნებინა იგი ოსმალეთის წინსვლაში. წერილის მიხედვით, სულეიმანის მეხუთე ლაშქრობა, უპირველეს ყოვლისა, მიმართული იყო კარლ V-ის წინააღმდეგ და არა პირადად ფერდინანდის წინააღმდეგ. მას შემდეგ, რაც სულეიმანმა გადაკვეთა მდინარე დრავა ოსიეკში, ნაცვლად იმისა, რომ ვენაში ჩვეული მარშრუტი გაევლო, დასავლეთისკენ გადაუხვია უნგრეთის ტერიტორიაზე. ისტორიკოს ენდრიუ უიტკროფტის თქმით, ვენისკენ მიმავალ გზაზე ოსმალეთის არმიამ მცირე ხნით ჩადო ინვესტიცია და დაიპყრო ჩვიდმეტი გამაგრებული ქალაქი ან ციხე. ფერდინანდმა გაიყვანა თავისი ჯარი და დარჩა მხოლოდ 700 კაცი ქვემეხის გარეშე და რამდენიმე იარაღი კუშეგის დასაცავად.

თუმცა, გადამწყვეტი მოგების მისაღწევად, ოსმალეთს მოუწია სწრაფად აეღო ქალაქი, რადგან დიდი საიმპერატორო არმია, გაზრდილი გერმანიაში, ესპანეთის ჯარებით და თავად იმპერატორ კარლ V-ის მეთაურობით, უახლოვდებოდა ფერდინანდს მხარდასაჭერად.

ალყა

სოფრონის სამხრეთით მდებარე პატარა ქალაქი კოზეგი ავსტრიის საზღვრიდან მხოლოდ რამდენიმე კილომეტრის დაშორებით იყო. მას ამაგრებდა სამუშაო ჯგუფი, რომელსაც მეთაურობდა ხორვატი ჯარისკაცი და დიპლომატი ნიკოლა იურიშიჩი. კუშეგი არ ითვლებოდა მნიშვნელოვან ფიგურად. ეს იყო შეუძლებელი დავალება და ბევრი უფრო ძლიერი მეთაური უბრძოლველად დათმობდა ქალაქს. ოსმალეთის დიდმა ვეზირმა, იბრაჰიმ ფაშამ, არ იცოდა, რამდენად ცუდად იყო დაცული კუშეგი.< რამდენიმე უმნიშვნელო ციხის დაკავების შემდეგ სულეიმანი მოვიდა იბრაჰიმ ფაშასთან ძალების გასაერთიანებლად, მაშინ როდესაც ალყა უკვე დაწყებული იყო.

ოსმალებს კოზეგში ძლიერი წინააღმდეგობა დახვდათ. სულეიმანი იმედოვნებდა, რომ იმპერიული არმია მოვიდოდა კოზეგის გასათავისუფლებლად, რაც მას უფრო ფართო ბრძოლის შესაძლებლობას მისცემდა. თუმცა, ქალაქზე თავდასხმების დროს იმპერიული არმია უფროდაუფრო ძლიერდებოდა. ოსმალები აგრძელებდნენ თავდასხმას ერთი მეორის მიყოლებით; საარტილერიო ცეცხლმა კედლების ნაწილები დაანგრია, მაგრამ გამარჯვება არ მოუტანია. ოსმალების მაღაროები განადგურდა კონტრნაღმების მიერ. კოზეგის კედლების განლაგებამ სამთო მოპოვება შესაძლებელ სტრატეგიად აქცია, მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმე ნაღმმა მოახერხა სიმაგრეებში ხვრელის აფეთქება, დამცველებმა გაუძლეს. ოცდახუთ დღეზე მეტი ხნის განმავლობაში, ყოველგვარი არტილერიის გარეშე, კაპიტანი ნიკოლა იურიშიჩი და მისი გარნიზონი 800 ხორვატი ჯარისკაცით გადაიტანეს 19 სრულმასშტაბიანი თავდასხმა და განუწყვეტელი საარტილერიო დაბომბვა.

შედეგის ორი ვერსია არსებობს. პირველ ვერსიაში ნიკოლა იურიშიჩმა უარყო შეთავაზება ხელსაყრელი პირობებით დანებებაზე და ოსმალებმა უკან დაიხიეს. მეორე ვერსიით ქალაქს შესთავაზეს ნომინალური ჩაბარების პირობები. ერთადერთი ოსმალები, რომლებსაც ციხეში შესვლის უფლებას აძლევდნენ, იქნებოდა სიმბოლური ძალა, რომელიც აღმართავდა ოსმალეთის დროშას.

ორივე ვერსიით, სულეიმანმა აგვისტოს წვიმების დადგომისას უკან დაიხია და სახლში დაბრუნდა, ნაცვლად იმისა, რომ გაეგრძელებინა ვენისკენ გზა. სულეიმანი 4 კვირით შეყოვნდა და ამ ხნის განმავლობაში, ვენაში, დიდი არმია დაგროვდა. ისტორიკოს პაოლო ჯოვიოს ცნობით, ჩარლზი იმპერიული არმიით ჩავიდა ვენაში 23 სექტემბერს, ოსმალეთთან საბრძოლველად ძალიან გვიან, რადგან სულეიმანი უკვე უკან იყო დაბრუნებული. კოზეგის დაცვით ნიკოლა იურიშიჩმა და მისმა კაცებმა გადაარჩინეს ვენა ალყისგან.

რესურსები ინტერნეტში

• ალყა
• კამპანია

ლიტერატურა

• Ágoston and Alan Masters, Gábor and Bruce (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing. ISBN 9780816062591. 
• Akgunduz, Ahmed; Ozturk, Said (2011) Ottoman History: Misperceptions and Truths. IUR Press. ISBN 978-90-902610-8-9. 
• Black, Jeremy (1996). Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492-1792. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-47033-9. 
• Corvisier, André; Childs, John (1994) A dictionary of military history and the art of war. Wiley-Blackwell. ISBN 9780631168485. 
• (2011) Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 9781598843361. 
• Gregg, Ryan E. (2009). Panorama, Power, and History: Vasari and Stradano's City Views in the Palazzo Vecchio. ISBN 9780549937371. 
• Scott, Richard Bodley (2011). Clash of Empires. Osprey Publishing. ISBN 9781849082297. 
• Setton, Kenneth Meyer (1984). The Papacy and the Levant, 1204–1571: The Sixteenth Century, Vol. III. Philadelphia: The American Philosophical Society. ISBN 0-87169-161-2. 
• Thompson, Bard (1996). Humanists and Reformers: A History of the Renaissance and Reformation. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 9780802863485. 
• Turnbull, Stephen R (2003). The Ottoman Empire, 1326-1699. New York (USA): Osprey Publishing Ltd. ISBN 0-415-96913-1. 
• Uyar, Mesut; J. Erickson, Edward (2009) A military history of the Ottomans: from Osman to Atatürk. ABC-CLIO. ISBN 978-0-275-98876-0. 
• Vambery, Armin (25 June 2015). Hungary in Ancient Mediaeval and Modern Times. Forgotten Books. ISBN 9781440090349. 
• Wheatcroft, Andrew (2009). The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe. Basic Books. ISBN 9780465013746. 
• Zimmerman, T. C. Price (1995). Paolo Giovio: The Historian and the Crisis of Sixteenth-Century Italy. Princeton University Press. ISBN 9780691043784. 
• Zürcher, Erik Jan (1999). Arming the state: military conscription in the Middle East and Central Asia, 1775-1925. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-404-7. 

სქოლიო

[[კატეგორია:XVI საუკუნე]