ვიკიპედია

კაროლინ ბერტოზი

კაროლინ რუთ ბერტოზი (ინგლ. Carolyn Ruth Bertozzi, დ. 10 ოქტომბერი, 1966, ბოსტონი ) — ამერიკელი ქიმიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი (2022) . ფილოსოფიის დოქტორი (1993), სტენფორდის უნივერსიტეტის პროფესორი, ყოფილი UC Berkeley-სა და LBNL- ის თანამშრომელი. მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის (2005) და მედიცინის ეროვნული აკადემიის წევრი (2011) აშშ, ლეოპოლდინები (2008) ლონდონის სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი (2018). მრავალი ჯილდოს მფლობელი[⇨]. 33 წლის ასაკში მან მიიღო მაკარტურის სტიპენდია. 2010 წელს გახდა პირველი ქალი, რომელმაც მიიღო პრესტიჟული ლემელსონის პრემია (Lemelson-MIT Prize).

კაროლინ ბერტოზი
ინგლ. Carolyn Ruth Bertozzi
დაბ. თარიღი 10 ოქტომბერი, 1966(1966-10-10)[1] (57 წლის)
დაბ. ადგილი ბოსტონი, მასაჩუსეტსი[2] [3]
მოქალაქეობა  აშშ[4]
საქმიანობა ქიმიკოსი[5] [6] [7] , ბიოქიმიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი და სამეცნიერო მუშაკი
მუშაობის ადგილი American Cancer Society[8] , კალიფორნიის უნივერსიტეტი[8] , კალიფორნიის უნივერსიტეტი[8] , Lawrence Berkeley National Laboratory[8] და სტენფორდის უნივერსიტეტი[8]
ალმა-მატერი Lexington High School, ჰარვარდის უნივერსიტეტი[8] და კალიფორნიის უნივერსიტეტი[8]
ჯილდოები უილარდ გიბსის ჯილდო[9] , Ernst Schering Prize[10] , ამერიკის ქიმიის საზოგადოების პრემია სუფთა ქიმიაში, მაკართურის სტიპენდია, ლემელსონის პრემია, Arthur C. Cope Award, ეროვნულ გამომგონებელთა დიდების დარბაზი[11] , Heinrich Wieland Prize, აგნეს ფეი მორგანის სამეცნიერო პრემია[12] , ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი, სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[13] , ერნესტ ორლანდო ლოურენსის პრემია[14] , ფრანკ ალბერტ კოტონის მედალი[15] , Presidential Early Career Award for Scientists and Engineers[16] , ვოლფის პრემია ქიმიაში[17] , ნობელის პრემია ქიმიაში[18] , ჯონ კარტის პრემია, უილიამ ჰენრი ნიკოლსი მედალი[19] , Glenn T. Seaborg Medal[20] , უელჩის პრემია ქიმიის დარგში[21] , Bijvoet Medal[22] , დიქსონის პრემია მედიცინაში[23] , Clarivate Citation Laureates[24] , Camille Dreyfus Teacher-Scholar Awards და NAS Award in Chemical Sciences[25]
საიტი profiles.stanford.edu/carolyn-bertozzi

ბიოგრაფია რედაქტირება

კაროლინი დაიბადა ბირთვული ფიზიკოსის უილიამ ბერტოზის (დ. 1931) ოჯახში, მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის პროფესორის, ბეიტსის ხაზოვანი ამაჩქარებლის დამფუძნებელი და დირექტორი.ინგლ. Bates Linear Accelerator Center ) . მისი დედა, ფილოლოგი ნორმა გლორია ბერტოცი (დაბ. ბერინგერი (1933–2021)), ასევე მუშაობდა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის ფიზიკის განყოფილებაში შვილების დაბადებამდე. კაროლინი გაიზარდა ლექსინგტონში, (მასაჩუსეტსის შტატი). ოჯახში სამი ქალიშვილიდან შუათანაა. მისი უფროსი და არის მათემატიკოსი ანდრეა ლუიზ ბერტოცი (დაიბადა 1965 წელს), უმცროსი და — დიანა ჯოი ჰინდერმანი (დაიბადა 1969 წელს) — ერგოთერაპევტია.

კაროლინმა წარმატებით დაამთავრა ჰარვარდის უნივერსიტეტი ( ქიმიის ბაკალავრი, 1988), სადაც მუშაობდა პროფესორ ჯო გრაბოვსკის ხელმძღვანელობით ფოტოაკუსტიკური კალორიმეტრის შემუშავებაზე; Phi Beta Carra (1987). 1993 წელს ბერკლიში მიიღო დოქტორის ხარისხი. მუშაობდა ოლიგოსაქარიდის ანალოგების ქიმიურ სინთეზზე და კალიფორნიის უნივერსიტეტის იმუნოლოგიის პოსტდოქტორანტურის ნაწილის ფარგლებში სწავლობდა ენდოთელური ოლიგოსაქარიდის ზემოქმედების ეფექტებს უჯრედების ადჰეზიის შესამსუბუქებლად ანთებით კერებში.

1996 წელს იგი დაბრუნდა ბერკლიში, გახდ ქიმიის ფაკულტეტის თანამშრომელი; კაროლინი ლოურენს ბერკლის სახელობის ეროვნულ ლაბორატორიის ნანოტექნოლოგიის კვლევის ცენტრის — Molecular Foundry - ის ყოფილი დირექტორია. 2015 წლიდან მოღვაწეობდა. სტენფორდში. ამჟამად მუშაობს გლიკობიოლოგიის და ბიოორთოგანული ქიმიის სფეროში. კაროლინ ბერტოზი ჰოვარდ ჰიუზის სამედიცინო ინსტიტუტის მკვლევარია. არის ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი (1993), მეცნიერების განვითარების ამერიკული ასოციაციის წევრი (2002).


კაროლინ ბერტოზიმ 2003 წელს შემოიტანა ტერმინი ბიოორთოგონული ქიმია — შეისწავლის ქიმიურ რეაქციებს, რომლებიც უჯრედებში მიმდინარეობს და მათ ბუნებრივ (ნორმალურ) პროცესებზე გავლენას არ ახდენს. სპილენძი ცოცხალი ორგანიზმისთვის ტოქსიკურია, რის გამოც მან მანამდე ცნობილი კლიკ-რეაქციის მოდიფიცირებით მისი სპილენძის გარეშე ვერსია განავითარა. ბერტოზიმ ეს რეაქცია უჯრედების ზედაპირზე არსებული გლიკანების შესასწავლად გამოიყენა.

 
ემანუელ მერკის ლექციები, 2011 (კ. ბარტოზი ცენტრში)

ჯილდოები რედაქტირება

კაროლინ ბერტოზი შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიამ 2022 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატად დაასახელა ქიმიის დარგში. მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე პრესტიჟულ ჯილდო მან თანამემამულე ბარი შარპლესთან და დანიელი მორტენ მელდალთან გაიყო.

მეცნიერებს ჯილდო „კლიკ-ქიმიისა“ და ბიოორთოგონალური ქიმიის განვითარებისთვის“ გადაეცათ. უფრო კონკრეტულად კი, შარპლესმა და მელდალმა საფუძველი ჩაუყარეს ქიმიის ფუნქციურ ფორმას – „კლიკ-ქიმიას“ — რომელშიც მოლეკულური ბლოკები სწრაფად და ეფექტიანად ერწყმის ერთმანეთს. ბერტოცზიმ კი „კლიკ-ქიმია“ ახალ განზომილებაში გადაიყვანა და მისი ცოცხალ ორგანიზმებში გამოყენება დაიწყო.

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ http://www.invent.org/honor/inductees/inductee-detail/?IID=535
  2. ↑ Bertozzi C. R. Chemical approaches to the investigation of cellular systems // Bioorganic & Medicinal Chemistry — Elsevier BV, 2002. — Vol. 10, Iss. 4. — P. 829–840. — ISSN 0968-0896; 1464-3391 — doi:10.1016/S0968-0896(01)00376-5
  3. ↑ http://magounbiggins.tributes.com/show/Veronica-A.-Bertozzi-93931659
  4. ↑ Bertozzi C. Profile of Carolyn Bertozzi. Interview by Tinsley Davis // Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. / M. R. Berenbaum — [Washington, etc.], USA: National Academy of Sciences [etc.], 2010. — Vol. 107, Iss. 7. — P. 2737–2739. — 3 p. — ISSN 0027-8424; 1091-6490 — doi:10.1073/PNAS.0914469107
  5. ↑ Wickware P Data explosion fuels search for drugs // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 1999. — Vol. 400, Iss. 6746. — P. 799–800. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/23532
  6. ↑ Dennis C. Sweet revenge. // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 2003. — Vol. 423, Iss. 6940. — P. 580–582. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/423580A
  7. ↑ Gewin V. Turning point: Adam de la Zerda // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 2013. — Vol. 496, Iss. 7445. — P. 389–389. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/NJ7445-389A
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 https://www.lincei.it/sites/default/files/documenti/Soci/3039_CV.pdf
  9. ↑ https://chicagoacs.org/Willard_Gibbs_Award
  10. ↑ https://scheringstiftung.de/en/programm/lebenswissenschaften/ernst-schering-preis/ernst-schering-preis-2007/
  11. ↑ https://www.invent.org/inductees/carolyn-bertozzi
  12. ↑ https://www.iotasigmapi.org/past-award-winners
  13. ↑ https://royalsociety.org/news/2018/05/distinguished-scientists-elected-fellows-royal-society-2018/
  14. ↑ https://science.osti.gov/lawrence/Award-Laureates/2010s/Bertozzi
  15. ↑ https://www.chem.tamu.edu/medals+lectureships/cotton-medal/Cotton-Medal.php
  16. ↑ https://clintonwhitehouse4.archives.gov/WH/EOP/OSTP/html/00413_2.html
  17. ↑ https://wolffund.org.il/2022/02/08/carolyn-r-bertozzi/
  18. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2022/bertozzi/facts/
  19. ↑ http://newyorkacs.online/nichols_medal/
  20. ↑ https://www.seaborg.ucla.edu/
  21. ↑ https://welch1.org/awards/welch-award-in-chemistry
  22. ↑ https://www.uu.nl/en/research/bijvoet-centre-for-biomolecular-research/about-us/bijvoet-medal
  23. ↑ http://www.dicksonprize.pitt.edu/recipients/2022-bertozzi.php
  24. ↑ https://clarivate.com/citation-laureates
  25. ↑ https://www.nasonline.org/programs/awards/chemical-sciences.html
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კაროლინ_ბერტოზი&oldid=4647232“-დან