დარის ბრძოლა

დარის ბრძოლა
იბერიული ომის ნაწილი
დარის ბრძოლა
თარიღი	530 წელი
მდებარეობა	დარა
შედეგი	ბიზანტიის გამარჯვება
მხარეები
ბიზანტიის იმპერია ღასანიდები ჰუნები ჰერულები სასანიანთა იმპერია ლახმიდები კადისენები
ძალები
25,000 კაცი 15 000 კავალერია 10 000 ქვეითი 50,000 კაცი
დანაკარგები
5000 ნაკლები მკვდარი 8000+
დარის ბრძოლა ვიკისაწყობში

დარის ბრძოლა (530 წელი) — დაპირისპირება, აღმოსავლეთ რომის იმპერიასა და სასანიანთა შორის. იბერიული ომის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბრძოლა.

წინაპირობა

ბიზანტიის იმპერია 527 წლიდან ებრძოდა სასანიდებს, სავარაუდოდ იმიტომ, რომ კავად I აიძულებდა იბერიელებს მიეღოთ ზოროასტრიზმი. იბერიის მეფე გაიქცა კავადიდან, მაგრამ კავადი ცდილობდა მშვიდობის დამყარებას ბიზანტიელებთან და სცადა იუსტინე I-ისთვის შვილის მიშვილებას. იუსტინიანი დათანხმდა, ოღონდ იმ პირობით, რომ ამას მხოლოდ ბარბაროსებისთვის დანიშნულ რიტუალში გააკეთებდა. ამან ვერ დააკმაყოფილა კავადი, ამიტომაც თავს დაესხა ბიზანტიელ მოკავშირეებს, ამიტომ იუსტინემ თავისი გენერლები სიტასი და ბელისარიუსი გაგზავნა სპარსეთში, სადაც ისინი პირველ ბრძოლაში დამარცხდნენ. 529 წელს იუსტინეს მემკვიდრის იუსტინიანეს წარუმატებელი მოლაპარაკებების შედეგად 40000 კაციანი სასანიური ლაშქრობა დარასკენ გაემართა. მომდევნო წელს ბელისარიუსი ერმოგენესთან და ჯართან ერთად რეგიონში გაგზავნეს; კავადმა საპასუხოდ კიდე 10 000 კაცი დაიმატა გენერალ პეროზესის მეთაურობით, რომელმაც ბანაკი მოაწყო დაახლოებით ხუთი კილომეტრის მოშორებით ამოდიუსიდან, დარას მახლობლად.

განვითარება

სპარსელებმა, რომლებიც რომაელებს 15000 კაცით აღემატებოდნენ, ქალაქ დარასიდან დაახლოებით 3 კილომეტრში დაიკავეს საბრძოლო პოზიციები. მიუხედავად რიცხოვნობისა, ბელიზარიუსმა გადაწყვიტა ბრძოლა. მან გათხარა რამდენიმე თხრილი სპარსეთის კავალერიის დასაბლოკად, რის გამოც მათ შორის უფსკრული დატოვა კონტრშეტევის დასაშვებად. ირფან შაჰიდის თქმით, ეს ტაქტიკა სპარსელებისგან გადმოიღეს, რომელიც ტანურისის ბრძოლაში ორი წლით ადგე გამოიყენეს. ისინი წინ მიიწევდნენ მისი პოზიციის ორივე ფლანგზე, ხოლო მისმა ცენტრმა უარი თქვა უკან დახევაზე. აქ მან მოათავსა თავისი არასაიმედო ქვეითი ჯარი ცენტრალური თხრილის მიღმა, საკმარისად ახლოს იყო ციხესიმაგრის კედლებთან, რათა უზრუნველყო დამხმარე ძალა ქალაქის საბრძოლო ნაწილებიდან. მარცხენა და მარჯვენა ფლანგებზე ცუდი ხარისხის ბიზანტიური კავალერია იყო. მათ შიდა ფლანგებზე მხარს ეხმარებოდა ჰუნების პატარა რაზმი: 300 ჰუნის კავალერია სუნიკასის და აიგანის მეთაურობით, რომლებიც მხარს უბავდნენ მარცხენა ფლანგს. ბელისარიუსმა ასევე მოათავსა ჰერული კავალერიის ცხედარი ფარასის ხელმძღვანელობის ქვეშ ჩასაფრებულ მდგომარეობაში მისი მარცხენა ფლანგიდან. რეზერვი, რომელიც შედგებოდა საკუთარი ბუკელარის კავალერიისგან, მისი ცენტრის უკან იყო და მეთაურობდა იოანე სომეხი, მისი სანდო ლეიტენანტი და ბავშვობის მეგობარი.

ბრძოლა

პირველ დღეს, პროკოპიუსის თქმით, საერთო ჩართულობა არ ყოფილა, სამაგიეროდ, ბრძოლაში გამოწვევის სერია იყო ორივე მხრიდან. ერთ კონკრეტულ ბრძოლაში მონაწილეობდა სპარსელი რაინდი, რომელიც ბელიზარიუსს დაუპირისპირდა პირისპირ ბრძოლის მიმდინარეობისას; მაგრამ მის ნაცვლად დახვდა ბიზანტიელი აბანოს მონა, სახელად ანდრეასი. ანდრეასმა, რომელიც ფარულად ვარჯიშობდა ბელიზარიუსის სახლის მცველებთან ერთად, მოკლა არა მხოლოდ ეს სპარსელი ჩემპიონი, არამედ მეორე მოწინააღმდეგეც მოგვიანებით. ამის შემდეგ სპარსელები ღამით ამოდიუსთან გაბრუნდნენ. თუმცა, ზოგიერთმა ავტორმა გამოთქვა ეჭვი პროკოპიუსის ისტორიის წმინდა ისტორიულობის შესახებ და აცხადებდა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ბრძოლის მსვლელობისას მოხდა ერთი შეტაკება, პროკოპიუსის აღწერილობა გამიზნულია როგორც თხრობითი საშუალება და არა ფაქტობრივი ამბავი. . სხვა წყარო, რომელიც, სავარაუდოდ, ოფიციალურ დოკუმენტებზეა დაფუძნებული, ნამდვილად მიუთითებს ინდივიდუალურ ბრძოლაზე, მაგრამ არ ახსენებს ანდრეასს და უფრო მეტიც, ათავსებს რომელიმე საბრძოლო ჩართულობას ბრძოლის სხვადასხვა ეტაპზე.

შეტაკებების პირველი დღის შემდეგ ბელისარიუსმა წერილი გაუგზავნა სპარსელ სარდალს. ბრძოლის ნაცვლად, მას სჯეროდა, რომ საუკეთესო იყო კონფლიქტის თავიდან აცილება და ამის ნაცვლად დაჟინებით მოითხოვდა, რომ მათი დავა მოგვარებულიყო დისკუსიით. წერილში ეწერა: "პირველი კურთხევა არის მშვიდობა, როგორც ამას ყველა ადამიანი თანხმდება, ვისაც აქვს თუნდაც მცირე წილი გონიერება... მაშასადამე, საუკეთესო გენერალი არის ის, ვისაც შეუძლია მშვიდობის დამყარება ომისგან". წერილი ან ყურმილი დაეცა, ან პეროზესს უკვე მოლაპარაკება სურდა, რაც საბოლოოდ ჩაიშალა, ბრძოლა განახლდა. სპარსელები ბიზანტიის არმიას ისედაც როგორც მეორეხარისხოვან ჯარს; ამ წერილმა, მის რიცხობრივ უპირატესობასთან ერთად, სავარაუდოდ, პეროზესი გამარჯვებაში კიდევ უფრო დარწმუნებული გახადა. ბელიზარიუს ბროგნას შესახებ თავის წიგნში მხოლოდ ნათქვამია, რომ ბელიზარიუსმა გაგზავნა წერილი მისი კარგი მორალური ხასიათის გამო. მაჰონი თავის წიგნში ამტკიცებს, რომ ბელიზარიუსს ეჭვი ეპარებოდა გამარჯვების შანსში და სწორედ ამიტომ გაგზავნა წერილი.

ბრძოლის მეორე დღეს ნისიბისიდან კიდევ 10000 სპარსელი ჩამოვიდა. სასანიდისა და ბიზანტიის მსუბუქი ქვეითებმა ცეცხლი გაცვალეს, რის შედეგადაც თითოეულ მხარეს მცირე მსხვერპლი მოჰყვა. როგორც პროკოპი აღწერს: „თავიდან ორივე მხარემ ისრები დაუშინა ერთმანეთს, ეს იმდენად ბევრი ისარი იყო რომ თითქოს უზარმაზარი ღრუბელი ყოფილიყო. მებრძოლები ორივე მხარეს იხოცებოდნენ, მაგრამ ბარბაროსებმა უფრო მეტი კაცი დაკრაგეს. რომაელები კი დისციპლინირებულად იბრძოდნენ და ასე მტერს დიდ პრობლემას უქმნიდნენ.“ ბრძოა ძალიან დაძაბულად მიმდინარეობდა, სპარსელები ტოლს არ უდებდნენ, თუმცა მაინც მათი დანაკარგები ცოტათი მეტი იყო.

ბრძოლის ეს დღე ძალიან მაღალი ტემპერატურით გამოირჩეოდა, რეგიონში დაახლოებით 45 გრადუსი ცელსიუსი სიცხე იყო.

სპარსელთა პირველი შეტევა ბიზანტიელთა მარცხენა ფლანგისკენ იყო მიმართული. სპარსელებმა ძალით გადალახეს თხრილები და უკან დაწიეს ბიზანტიელთა კავალერია. მაგრამ სუნიკასის ჰუნების ჩარევამ, რომლებიც უტევდნენ ბიზანტიის ხაზის შიგნიდან, ისევე როგორც ფარასის ჰერულიელებმა, რომლებიც ჩასაფრებულები უტევდნენ მოპირდაპირე მხრიდან, აიძულა სპარსელთა ფრთას უკან დახევა.

შემდეგ, სპარსელებმა შეუტიეს ბიზანტიელთა მარჯვენა ფლანგს, სადაც პეროზმა გაგზავნა უკვდავები, ესენი იყვნენ კარგად გაწვრთნილი სპარსი ჯარისკაცებისგან შემდგარი რაზმი. ბიზანტიელთა კავალერიას და ქვეითთა ჯარს უკან დახევა მოუწია სპარსელების შეტევის შემდეგ, მაგრამ ბელისარიუსმა კონტრშეტევაზე კონტრშეტევა დაიწყო თავისი რეზერვი ბუცელარის კავალერიით და სპარსეთის ჯარები ორად გაყო. სპარსელთა ნახევარი დაედევნა ბიზანტიურ კავალერიას, დანარჩენები კი ხაფანგში მოხვდნენ და ბარესმანასი 5000 სხვა კაცთან ერთად მოკლეს. ბიზანტიურმა ცხენოსანმა ლაშქარმაც დაიპყრო და გაანადგურა მათი მდევრები. ბელიზარიუსმა დაუშვა დევნა რამდენიმე მილის მანძილზე, მაგრამ სპარსელ გადარჩენილთა უმრავლესობას გაქცევის საშუალება მისცა.

ლიტერატურა

• Procopius, History of the Wars, book I, chapter xiii.
• Warren Treadgold, History of the Byzantine State and Society. Stanford (California): Stanford University Press, 1997.
• John Haldon, The Byzantine Wars. Stroud: The History Press, 2008.
• Christopher Lillington-Martin, "Archaeological and Ancient Literary Evidence for a Battle near Dara Gap, Turkey, AD 530: Topography, Texts & Trenches", British Archaeological Reports (BAR) –S1717, 2007 The Late Roman Army in the Near East from Diocletian to the Arab Conquest Proceedings of a colloquium held at Potenza, Acerenza and Matera, Italy (May 2005) edited by Ariel S. Lewin and Pietrina Pellegrini with the aid of Zbigniew T. Fiema and Sylvain Janniard. ISBN 978-1-4073-0161-7. (pages 299–311).
• B.H. Liddell Hart, Strategy. London: G. Bell & Sons, 1929.

რესურსები ინტერნეტში

• გენერალი ბელისარიუსი დაარქივებული 2021-01-17 საიტზე Wayback Machine.