გროზნოს ბრძოლა (1994-1995)
| 1994-95 წლების გროზნოს ბრძოლა | |||
|---|---|---|---|
| თარიღი | 31 დეკემბერი 1994 – 8 თებერვალი 1995 | ||
| მდებარეობა | გროზნო, ჩეჩნეთი, რუსეთი | ||
| შედეგი | რუსების გამარჯვება | ||
| მხარეები | |||
| |||
| მეთაურები | |||
| დანაკარგები | |||
| |||
გროზნოს პირველი ბრძოლა[1] — რუსეთის არმიის შეჭრა და შემდგომ ჩეჩნეთის დედაქალაქ გროზნოს დაპყრობა ჩეჩნეთის პირველი ომის პერიოდში. თავდასხმა 1994 წლის დეკემბრიდან 1995 წლის მარტამდე გაგრძელდა, რამაც გამოიწვია ქალაქის სამხედრო ოკუპაცია რუსეთის არმიის მიერ და შეკრიბა ჩეჩენი ერების დიდი ნაწილი ჯოხარ დუდაევის მთავრობის გარშემო.
თავდასხმას ძალიან დიდი მსხვერპლი მოჰყვა რუსეთის მხრიდან მას მორალის თითქმის სრული დაშლა მოჰყვა რუსულ ძალებში. მათ კიდევ ორი თვე დასჭირდათ ებრძოლათ და შეეცვალათ ტაქტიკები, სანამ გროზნოს ხელში ჩაგდებას მოახერხებდნენ. ამ ბრძოლამ დიდი ნგრევა და მსხვერპლი გამოიწვია მშვიდობიან მოსახლეობაში. ეს ბრძოლა ყველაზე მძიმე ბომბდამშენი კამპანია იყო ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. [2]
ტაქტიკა რედაქტირება
უპირატესობა ჰქონდათ ჩეჩენ მებრძოლებს - იყვნენ მოტივირებულები, იცნობდნენ რელიეფს. როგორც საბჭოთა კავშირის მოქალაქეები, ისინი ლაპარაკობდნენ და სწავლობდნენ რუსულ ენაზე; ბევრი საბჭოთა შეიარაღებულ ძალებში მსახურობდა. ბევრ მათგანს (მათ რუს მოწინააღმდეგეებს) საბჭოთა ფორმა ჰქონდა. ჩეჩნური ქვედანაყოფები დაყოფილი იყო საბრძოლო ჯგუფებად, რომლებიც ოცი პერსონალისგან შედგებოდა, ქვე-დაყოფილი სამ ან ოთხკაციანი სახანძრო ჯგუფებად. სახანძრო გუნდი შედგებოდა ტანკსაწინააღმდეგო ქვემეხისგან, რომელიც ჩვეულებრივ შეიარაღებული იყო რუსული წარმოების RPG-7 ან RPG-18– ით, ტყვიამფრქვევით და შაშხანით. გროზნოში რუსული ჯავშანმანქანების განადგურების მიზნით, მრავალი მონადირე-მკვლელი სახანძრო ჯგუფი კოორდინირებდა. სნაიპერები და ტყვიამფრქვევები სტრატეგიულ ტერიტორიებზე იყვნენ განლაგებულები.
ჩეჩენი მებრძოლების უმეტესობა იყო არარეგულარული და მილიციელი, რომელიც მუშაობდა მათ მეთაურთან (ხშირად მხოლოდ მეომრად), რაც ართულებს გროზნის შტაბის უფროსის, პოლკოვნიკ ასლან მასხადოვის ეფექტურ კოორდინაციას. ჩეჩნეთის ძალებს (მათ შორის უცხოელი მოხალისეები, მათ შორის უკრაინელი ნაციონალისტების ჯგუფი) ჰქონდათ შეზღუდული მძიმე იარაღი, მათ შორის მუჭა T-62 და T-72 ტანკი. მძიმე იარაღის უმეტესობას რეგულარული ძალები იყენებდნენ.
თავდაპირველად, რუსები გაკვირვებულები იყვნენ. იმ ჯავშანტექნიკას, რომლითაც ქალაქის უპრობლემოდ აღება ჰქონდათ დაგეგმილი განადგურდნენ 1944 წლის ბოლოს ბუდაპეშტის ბრძოლის მსგავსი ბრძოლის შედეგად.
საბოლოოდ, რუსებმა ჩამოიყვანეს მეტი ქვეითი ჯარი, რომელიც ძალიან კარგად იყო აღჭურვილი. რუსებმა იპოვეს კარგი ჩასასაფრებელი წერტილები. 1945 წელს ბერლინის ბრძოლაში საბჭოთა სატანკო ეკიპაჟის მსგავსად, ზოგიერთ რუსულ ჯავშანტექნიკაში მოთავსებული იყო ,,საველე მიზანშეწონილი" მავთულხლართების გალიები, რომლებიც კორპუსის ჯავშნიდან დაახლოებით 30 სანტიმეტრის მოშორებით იყო განლაგებული. [3]
დანაკარგები რედაქტირება
სამხედრო დანაკარგები უცნობია, მაგრამ სავარაუდოდ, ორივე მხრიდან ათასობით დაღუპული და დაჭრილი ადამიანია. ოფიციალურად გამოქვეყნებული მონაცემები რუსეთის დანაკარგების შესახებ იყო 1,376 ადამიანი დაიღუპა და 408 დაიკარგა, მაგრამ რეალური რიცხვები, სავარაუდოდ, უფრო დიდი უნდა იყოს. დუდაევის თანახმად, მხოლოდ საახალწლო შეტევის შედეგად 4000 რუსი ჯარისკაცი დაიღუპა (1500 ადამიანის უფლებათა დამცველი რუსი).
რაც შეეხება მშვიდობიან მოსახლეობას, რუსეთის სათათბიროს კომისარი ადამიანის უფლებების საკითხებში სერგეი კოვალევი და ადამიანის უფლებების საკითხებში რუსეთის პრეზიდენტის ბორის ელცინის თანაშემწე, რომლებიც გროზნოში იმყოფებოდნენ საბრძოლო მოქმედებების დროს, დაახლოებით 27,000 ადამიანი გარდაიცვალა. ხუთი კვირის ბრძოლებმა საბოლოო ჯამში ქალაქის მოსახლეობის 6% შეიწირა.[4]
წყაროების შეფასებით, სამოქალაქო მსხვერპლთა დიდი ნაწილი 1994 წლის დეკემბრიდან 1995 წლის მარტამდე დაიღუპა. შეჭრიდან თებერვლის შუა რიცხვებამდე 25,000 – დან 30,000-მდე სამოქალაქო დაღუპვა. [5]
ანატოლ ლივენი, რომელიც ბრძოლის დროს გროზნოში იმყოფებოდა, თავის წიგნში „ჩეჩნეთი: რუსული ძალის საფლავი” გარდაცვლილი მშვიდობიანი მოსახლეობის რიცხვს 5000-მდე ამცირებს.
Human Rights Watch– ის მოხსენებაში დაგმობილია განადგურებული დაბომბვები და დაბომბვები რუსული ძალების მიერ მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ, სახმელეთო ჯარების მიერ სამოქალაქო მოსახლეობის მუდმივი სამიზნე და სამი საავადმყოფოს, ერთი ბავშვთა სახლისა და მრავალი ბაზრის განადგურება. მათივე შეფასებით მინიმუმ 350,000 ადამიანი იძულებული გახდა დაეტოვებინა რეგიონი კონფლიქტის გამო.[6]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ http://smallwarsjournal.com/documents/akhmadovinterview.pdf
- ↑ Williams, Bryan Glyn (2001). The Russo-Chechen War: A Threat to Stability in the Middle East and Eurasia?. Middle East Policy 8.1.
- ↑ Beevor, Antony. Berlin: The Downfall 1945, Penguin Books, 2002, ISBN 0-670-88695-5 pp.316-319
- ↑ "Russia report 1995". Human Rights Watch. Retrieved 2020-09-08.
- ↑ Russia: Chechen war - Mass Atrocity Endings". "sites.tufts.edu. 2015-08-07. Retrieved 2020-09-08.
- ↑ "Russia's War in Chechnya: Victims Speak Out". Human Rights Watch. January 1995. Archived from the original on 1 February 2020. Retrieved 12 July 2020.