ბერლინის კედელი

ბერლინის კედელი (გერმ. Berliner Mauer) — გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის საინჟინრო, გამაგრებული სახელმწიფო საზღვარი, ბერლინის დასავლეთის და აღმოსავლეთის გამყოფი კედელი, რომლის მშენებლობაც დაიწყეს 1961 წლის 13 აგვისტოს და არსებობდა 1989 წლის 9 ნოემბრამდე. ცივი ომის სიმბოლო. იგი არა მარტო ჰყოფდა ქალაქს ორ ნაწილად, არამედ გამოჰყოფდა დასავლეთ ბერლინს გდრ-საგან. კედლის საერთო სიგრძე იყო 155 კმ.

ბერლინის კედელი
Berliner Mauer
დაყოფილი ბერლინის რუკა
ბერლინის კედელი 1986 წელს.
კოორდინატები: 52°30′58″ ჩ. გ. 13°22′37″ ა. გ.
მდებარეობა	ბერლინი
ტიპი	სასაზღვრო ზონა
ფუნქციური სტატუსი	დასახლებული პუნქტის გამყოფი
ისტორია
აშენების წელი	13 აგვისტო, 1961
დამკვეთი	გდრ  სსრკ
მასალა	აგური, ბეტონი
გამოყენებაში	1961-1989
მნიშვნელოვანი მოვლენები	ბერლინის კრიზისი
ბერლინის კედელი ვიკისაწყობში

გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკაში კედელს პროპაგანდისტულად უწოდებდნენ „ანტიფაშისტურ თავდაცვით კედელს“, ხოლო გფრ-ში 1960-იანი წლების ბოლომდე გამოიყენებოდა ვილი ბრანდტის ტერმინი „სამარცხვინო კედელი“.

ისტორია

ბერლინის კედლის მშენებლობა დაიწყო 1961 წლის 13 აგვისტოს ვარშავის პაქტის ქვეყნების კომუნისტური და მუშათა პარტიების მდივანთა კრების (3-5 აგვისტო) რეკომენდაციით და გდრ-ის სახალხო პალატის 1961 წლის 11 აგვისტოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. თავისი არსებობის მანძილზე არაერთხელ გადააკეთეს. უკანასკნელი მსხვილი რეკონსტრუქცია მოხდა 1975 წელს.

1989 წლისათვის წარმოადგენდა რთულ კომპლექსს, რომლის შემადგენლობაშიც იყო:

• ბეტონის ღობით, რომლის საერთო სიგრძე იყო 106 კმ და სიმაღლე საშუალოდ 3,6 მეტრი.
• მეტალის ბადის ღობე — 66,5 კმ.
• სასიგნალო მოწყობილობა ძაბვაზე მიერთებული — 127,5 კმ.
• თხრილი — 105,5 კმ.
• ტანკსაწინააღმდეგო გამაგრებები კედლის ცალკეულ მონაკვეთებზე.
• 302 საყარაულო კოშკურა და სხვა სასაზღვრო ნაგებობა.

მდინარეებისა და რეზერვუარების გასწვრივ ღობეები არ იყო. თავდაპირველად მოქმედებდა 13 სასაზღვრო-გამშვები პუნქტი, მაგრამ 1989 წლისათვის მათი რიცხვი სამამდე შემცირდა.

1989 წლის 9 ნოემბერს მასობრივი სახალხო გამოსვლების შედეგად გდრ-ის მთავრობამ მოხსნა შეზღუდვები ვასავლეთ ბერლინთან, ხოლო 1 ივნისიდან სრულიად მოხსნა სასაზღვრო კონტროლი. იანვარ-ნოემბრის განმავლობაში ყველა სასაზღვრო ნაგებობა დაანგრიეს, გარდა 1,3 კილომეტრიანი მონაკვეთისა, რომელიც დატოვეს როგორც ძეგლი და ცივი ომის ყველაზე ცნობილი სიმბოლო.

კედლის მშენებლობამდე დასავლეთ და აღმოსავლეთ ბერლინს შორის საზღვარი შედარებით გახსნილი იყო. გამყოფი ხაზი 44,75 კმ-ის სიგრძისა იყო და გადიოდა პირდაპირ ქუჩებზე, არხებზე და წყლის გზებზე. ოფიციალურად მოქმედებდა 81 ქუჩის გამშვები პუნქტი, 13 გადასასვლელი მეტროში და რკინიგზაზე. გარდა ამისა მოქმედებდა ასობით არალეგალური გადასასვლელი. დღის განმავლობაში სხვადასხვა მიზეზებით ორ ნაწილს შორის საზღვარს კვეთდა 300-500 ათასი ადამიანი.

საზღვრების პირობითობამ გამოიწვია დასავლეთ ბერლინში კადრების გადინება. ბევრი აღმოსავლეთ ბერლინელი მუშაობდა დასავლეთში, რადგან ხელფასი იქ უფრო მაღალი იყო.

ბერლინის კედლის მშენებლობას წინ უძღვოდა პოლიტიკური ვითარების გამწვავება ბერლინის გარშემო. ორივე სამხედრო-პოლიტიკური ბლოკმა — ნატომ და ვარშავის პაქტმა გამოავლინეს თავიანთი პოზიციები გერმანიის საკითხის ირგვლივ. დასავლეთ გერმანიის მთავრობამ კონრად ადენაუერის ხელმძღვანელობით 1957 წელს მოქმედებაში მოიყვანა ჰალშტეინის დოქტრინა, რომლის თანახმადაც გფრ ავტომატურად წყვეტდა დიპლომატიურ ურთიერთობას ყველა ქვეყანასთან, რომელიც აღიარებდა გდრ-ს. თავის მხრივ გდრ-მ გამოაცხადა თავისი უფლებები დასავლეთ ბერლინის სუვერენიტეტზე, იმ საბაბით, რომ იგი მის ტერიტორიაზე მდებარეობდა.

1958 წელს საბჭოთა კავშირის ლიდერმა ნიკიტა ხრუშჩოვმა დასავლეთის ქვეყნები დაადანაშაულა პოტსდამის შეთანხმების დარღვევაში და ულტიმატუმის ენით მოთხოვა აშშ-ს დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთს გამართულიყო მოლაპარაკებები ამ საკითხთან დაკავშირებით.

1959 წლის სექტემბერში ნიკიტა ხრუშჩოვის აშშ-ში ვიზიტის შემდეგ საბჭოთა ულტიმატუმი შეიცვალა, მაგრამ მხარეები ჯიუტად იცავდნენ პირველ პოზიციებს. 1960 წლის აგვისტოში აღმოსავლეთმა გერმანიამ შემოიღო შეზღუდვები დასავლეთ გერმანიის მოქალაქეებზე, რომლებიც სტუმრობდნენ გდრ-ს. სამაგიეროდ გერმანიამ უარი თქვა სავაჭრო შეთანხმებაზე ბერლინის ორ ნაწილს შორის, რაც გდრ-მ ეკონომიკურ ომად შეაფასა.

ორივე ბლოკი და ორივე გერმანული მხარე ეწეოდა მოწინააღმდეგის აქტიურ ანტიპროპაგანდას. სიტუაცია განსაკუთრებით გამწვავდა 1961 წლის ზაფხულში, როვესაც გდრ-ს სახელმწიფო საბჭოს ხელმძღვანელმა ვალტერ ულბრიხტმა ეკონომიკური პოლიტიკის ლოზუნგად აირჩია „დავეწიოთ და გავუსწროთ გფრ-ს“. გდრ მიატოვა 207 ათასმა ადამიანმა. მარტო 1961 წლის ივლისში 30 ათასი აღმოსავლეთ გერმანელი გაიქცა ქვეყნიდან.

კედლის აგება

1961 წლის 12-13 აგვისტოს ღამეს დაიწყო კედლის მშენებლობა. 13 აგვისტოს დილით გასამხედროებულმა პატრულმა და პოლიციამ დასავლეთ ბერლინში სამსახურში მიმავალი აღმოსავლეთგერმანელები არ გაატარა. 15 აგვისტოსათვის მთელ დასავლეთ ბერლინს ეკლიანი მავთულის ღობე შემოავლეს. ამავე დღეს გადაკეტეს ბერლინის მეტროს მეოთხე ხაზი და ქალაქის რკინიგზის რამდენიმე ხაზი. დახურეს U6 მეტროს ხაზის შვიდი და U8-ს რვა სადგური.

კედლის მშენებლობა და აღჭურვა მიმდინარეობდა 1962 წლიდან 1975 წლამდე.

1980-იანი წლები

1987 წლის 12 ივნისს აშშ-ის პრეზიდენტმა რონალდ რეიგანმა ბრანდენბურგის კარიბჭესთან წარმოსთქვა სიტყვა ბერლინის 750 წლისთავთან დაკავშირებით და თავის ცნობილ სიტყვაში მოუწოდა საბჭოთა კავშირის გენერალურ მდივანს მიხეილ გორბაჩოვს დაენგრია კედელი.

1989 წლის მაისში, საბჭოთა კავშირში მიმდინარე პერესტროიკის შედეგად გდრ-ის პარტნიორმა, ვარშავის პაქტის წევრმა, უნგრეთმა მეზობელ ავსტრიასთან მოშალა საზღვრის გარკვეული მონაკვეთი. გერმანიის დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ დაკარგა კონტროლი მიმდინარე მოვლენებზე. ასობით აღმოსავლეთ გერმანელი გაიქცა დასავლეთ ბერლინში უნგრეთის გავლით. 1989 წლის 11 სექტემბერს უნგრეთის ხელისუფლებამ გამოაცხადა საზღვრების სრული გახსნა, რითაც ბერლინის კედელლის არსებობამ აზრი დაკარგა. სამი დღის განმავლობაში უნგრეთის გავლით აღმოსავლეთ ბერლინი დატოვა 15 ათასმა მოქალაქემ. ქვეყანაში დაიწყო მასობრივი დემონსტრაციები მოქალაქეთა უფლებებისა და თავისუფლების მოთხოვნით. დემონსტრაციების შედეგად გერმანიის ერთიანი სოციალისტური პარტიის ლიდერები (ერიხ ჰონეკერი, ვილი შტოფი, ჰორსტ ზინდერმანი, ეგონ კრენცი) ერთმანეთის მიყოლებით გადადგნენ.

1989 წლის 22 დეკემბერს მიმოსვლისათვის გაიხსნა ბრანდენბურგის კარიბჭე, რომელზეც გადიოდა აღმოსავლეთ და დასავლეთ ბერლინის საზღვარი. ბერლინის კედელი კვლავ იდგა, მაგრამ როგორც სიმბოლო ახლო წარსულისა. იგი დაშალეს, მოხატეს. საბოლოოდ რამდენიმე თვეში კედელი დაანგრიეს. გადაწყვიტეს მისი მცირე ნაწილი არ დაენგრიათ, როგორც უახლოესი წარსულის სიმბოლო.

იხილეთ აგრეთვე

• ბრანდენბურგის კარიბჭე
• სსრკ-ის დაშლა
• The Wall – Live in Berlin

რესურსები ინტერნეტში

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

ბერლინის კედელი

• ბერლინის კედლის დაცემის 20 წლის თავისადმი მიძღვნილი ნაშრომები დაარქივებული 2011-10-18 საიტზე Wayback Machine.
• გერმანიის ყოფილი შიდა საზღვრის ამსახველი ვიდეო დაარქივებული 2011-11-27 საიტზე Wayback Machine.
• The CWIHP-ის ბერლინის კედლის აშენების და დანგრევის ამსახველი ვიდეოების კოლექცია დაარქივებული 2011-06-05 საიტზე Wayback Machine.
• (ინგლისური) თავისუფლება კედლების გარეშე
• კედლის ქრონიკები
• ბერლინის კედელი დაარქივებული 2011-09-03 საიტზე Wayback Machine.
• ბერლინის კედელი ოფიციალური საიტი Berlin.de
• (გერმანული) Chronik der Mauer კედლის ქრონიკები
• (გერმანული) (ინგლისური) აღმოსავლეთ ბერლინი დაარქივებული 2011-11-12 საიტზე Wayback Machine.