ბაშკირეთის მ. ნესტეროვის სახელობის ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი

ბაშკირეთის მ. ნესტეროვის სახელობის ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი — ხელოვნების მუზეუმი უფაში . დაარსდა 1919 წლის 5 იანვარს, გაიხსნა ერთი წლის შემდეგ, 1920 წლის 5 იანვარს .

ბაშკირეთის მ. ნესტეროვის სახელობის ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი
ბაშკ. М. В. Нестеров исемендәге Башҡорт дәүләт художество музейы
54°43′27″ ჩ. გ. 55°56′10″ ა. გ.
დაარსდა	წ.
ქვეყანა	რუსეთი
მდებარეობა	უფა
ოფიციალური საიტი	https://museum-nesterov.ru/

ისტორია

მიხეილ ნესტეროვი

1913 წელს, მიხეილ ნესტეროვმა თავის მშობლიურ ქალაქ უფას წარუდგინა მე-19 საუკუნის მეორე ნახევრის და მე-20 საუკუნის დასაწყისის რუსი მხატვრების ნამუშევრების უნიკალური კოლექცია, ასევე საკუთარი ოცდაათამდე ნახატი. კოლექციაში შედიოდა შიშკინის, ლევიტანის, იაროშენკოს, კოროვინის, ბენუას, პოლენოვის, არქიპოვის და მრავალი სხვა ცნობილი მხატვრის ნამუშევრები. უფას ხელისუფლება აპირებდა ექსპოზიციის განთავსებას აქსაკოვის მშენებარე სახალხო სახლში, მაგრამ მისი მშენებლობა მნიშვნელოვნად გაჭიანურდა პირველი მსოფლიო ომის მოვლენებისა და 1917 წლის რევოლუციების გამო. ამიტომ, 1919 წლამდე ნესტეროვის კოლექცია მოსკოვში ინახებოდა.

1919 წლის 7 ნოემბერს, უფას კოლჩაკის გვარდიისგან განთავისუფლების შემდეგ, ადგილობრივმა პროვინციულმა რევოლუციურმა კომიტეტმა სპეციალური დადგენილებით დააარსა ქალაქში ოქტომბრის რევოლუციის სახელობის პროლეტარული ხელოვნების მუზეუმი. ვინაიდან აქსაკოვის სახალხო სახლი ჯერ კიდევ არ იყო დასრულებული, მუზეუმისთვის გამოიყო ხე-ტყით მოვაჭრის მ. ლაპტევის სახლი. გახსნას წინ უძღოდა ნესტეროვის კოლექციის რთული ტრანსპორტირება მოსკოვიდან მთელი უფაში არეული, დამშეული და სამოქალაქო ომის შედეგად განადგურებული მთელი რუსეთის გავლით. ეს მისია დაეკისრა მხატვრის მეგობარსა და თანამემამულეს, ცნობილ არქიტექტორს ი. ბონდარენკოს. უფაში ჩასვლისთანავე მას ჩააბარეს მუზეუმის მართვა, რომელიც საზოგადოებისთვის გაიხსნა 1920 წლის იანვარში.

ბონდარენკოს უშრეტი ენერგიის წყალობით, რომელმაც ფაქტიურად მთელი ქალაქი თავდაყირა დააყენა ახალი ნამუშევრების ძიებაში, 1920 წლის მაისისთვის მუზეუმის კოლექციამ 1500 ექსპონატი შეადგინა, ხოლო ბიბლიოთეკა მოიცავდა 2500 ტომს. 1920-იან და 1930-იან წლებში მუზეუმი აქტიურად ივსებოდა ექსპონატებით მოსკოვისა და პეტროგრადის სამუზეო ფონდებიდან. მუზეუმმა მიიღო კ. კოროვინის, პ. კუზნეცოვის, ლ. ტურჟანსკის, ი. კრამსკოის, ვ. პეროვის, მ. ვრუბელის, ვ. სეროვის, მ. ლარიონოვის, ნ. გონჩაროვის და მრავალი სხვა ცნობილი მხატვრის ნამუშევრები. განსაკუთრებულ ფასეულობას წარმოადგენდა 1921 წელს მოსკოვის მუზეუმის ფონდის მეშვეობით უმსხვილესი კოლექციონერისა და რესტავრატორის გ. ჩირიკოვისგან მიღებული ხატები.

მუზეუმის საგამოფენო ფართობია 391 მ², სათავსოების საერთო რაოდენობა 10000-ზე მეტია. მე-19 - მე-20 საუკუნის დასაწყისის ნახატების კოლექციების გარდა წარმოდგენილია თანამედროვე ბაშკირეთის დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშები, ასევე განთავსებულია დასავლეთ ევროპული და აღმოსავლური ხელოვნების კოლექცია.

მუზეუმის დასახელება: 1919 წლიდან მუზეუმს ერქვა ოქტომბრის რევოლუციის სახელობის უფას პროლეტარული ხელოვნების მუზეუმი. 1921 წლიდან — უფას პროლეტარული ხელოვნების მუზეუმი, 1922 წლიდან — უფას ხელოვნების მუზეუმი, 1929 წლიდან — ბაშკირეთის ხელოვნების მუზეუმი (1954 წელს — ბაშკირეთის რესპუბლიკის მ. ნესტეროვის სახელობის მუზეუმი, ხოლო 1998 წლიდან — ბაშკირეთის მ. ნესტეროვის სახელობის ხელოვნების სახელმწიფო მუზეუმი.

მუზეუმის მისამართია: 450077, ბაშკირეთის რესპუბლიკა, უფა, გოგოლის ქუჩა, 27.

ფილიალები

• მელეუზი (კარლ მარქსის ქ., 68)
• ნეფტეკამსკის სამხატვრო გალერეა "მირასი" (ნეფტეკამსკი, სტროიტელის ქ., 89)
• სტერლიტამაკის სამხატვრო გალერეა (სტერლიტამაკი, კომუნისტიჩესკაიას ქ., 84)
• საგამოფენო დარბაზი "იჟადი" (უფა, კოსმონავტოვის ქ. 22)
• სამხატვრო გალერეა მელუეზის რაიონის სოფელ ვოკრესენსკოეში
• მემორიალური სახლ-მუზეუმი ა.ე. ტიულკინა (უფა, ვოლნოვაიას ქ., 21)

მუზეუმის კოლექცია

ამჟამად მუზეუმში დაცულია ბაშკირეთის ცნობილი მხატვრების ა.ტიულკინის, დ.ბურლიუკის, რ.ნურმუხამეტოვის, ა.კუზნეცოვის, ა.ლუტფულინის, ფ.კაშჩეევის, ა.სიტიკოვას, რ.ხალიტოვის, ბ. დომაშნიკოვა, ა.ბურზიანცევა, ა.პანტელეევა, ვ.პუსტარნაკოვი, გრაფიკოსები რ.გუმეროვი, ბ. პალეჰი, ე. საიტოვი, მ.ელგაშტინას ნამუშევრები, ვ.მოროზოვას , ტ.ნეჩაევა, ბ. ფუზეევი, ა.შუტოვის სკულპტურები, თეატრალური და დეკორატიული ხელოვნების ოსტატების ა.არსლანოვის, გ.იმაშევას ნამუშევრები.

ასევე მუზეუმში ინახება ი. რეპინის, მ. ვრუბელის ,ი. აივაზოვსკის, ვ. სეროვის, ი. ლევიტანის, ა. სარვასოვის, ა. კოროვინის, ბ. კუსტოდიევას, ე. ლანცერეის, ფ. მალავინას ნახატები, პ. ანტოკოლსკის ქანდაკება. მთავარ ფასეულობას წარმოადგენს მუზეუმისთვის გადაცემული მ.ნესტეროვის 60 ნამუშევარი.

უძველესი ხატები, ბეჭდური წიგნების პირველი გამოცემები, ხელნაწერი წიგნები, დეკორატიული და გამოყენებითი ხელოვნების საგნები. მუზეუმში წარმოდგენილი ძველი რუსული მხატვრობის ნიმუშები მიეკუთვნება ხატწერის სხვადასხვა სკოლებს. მუზეუმის ექსპოზიციებში დაცულია დეისუნის ჩინის ორი ხატი „ღვთისმშობელი“ და „იოანე ნათლისმცემელი“, რომლებიც შესრულებულია XVI საუკუნის ბოლოს უცნობი ოსტატის მიერ.

მუზეუმის კოლექცია მოიცავს ყველა სახის სახვითი ხელოვნების 4000-ზე მეტ ექსპონატს. სამეცნიერო ბიბლიოთეკაში 10000-ზე მეტ წიგნია.

ლიტერატურა

• Башкирский государственный художественный музей имени М. В. Нестерова. Э. П. Фенина. Уфа. 1974 г.
• Сорокина В. М. Далёкие мечты осуществились // Мир музея, 2002. — № 5 (Сентябрь-октябрь). — С. 14-23 (с воспр.).
• Сорокина В. М., Игнатенко С. В. Музей на реке Белой // Государственная Третьяковская галерея, 2007. — № 3. — С. 4-15 (с воспр.). — Текст парал.: рус., англ.
• Игнатенко С. В. Башкирский государственный художественный музей им. М. В. Нестерова, Уфа // Художественная галерея, 2008. — № 170.
• Игнатенко С. В. Храм искусств. Из истории. Музей сегодня // Уфа. 435 лет созидания: Каталог. — Уфа: Башкирская пресса, 2008. — С. 45
• Михаил Васильевич Нестеров. Коллекция музея: Справочное издание / Авт.-сост. В. М. Сорокина. — Л.: Иван Фёдоров, 1997. — 40 с.
• Произведения Михаила Васильевича Нестерова. Живопись и графика 1878—1922 годов: Несброшюрованный альбом. Вып. I из серии «Башкирский государственный художественный музей им. М. В. Нестерова» / Авт.-сост. Э. В. Хасанова; Науч. ред. С. В. Игнатенко. — Уфа: Информреклама, 2004. — 26 отд. л. цв. ил., текстовый блок 4 с.
• Давид Бурлюк. Фактура и цвет. Произведения Давида Бурлюка в музеях российской провинции: Каталог выставки — каталог наследия. Кн. I и II / Авт. вступ. ст., сост. кат. и разделов С. В. Евсеева [С. В. Игнатенко]. — Уфа: Башкортостана, 1994. — 128 с.