ბაქოს ციხის კედელი
ბაქოს ციხე (აზერბ. Bakı Qalası) — უდიდესია აფშერონის ციხეებიდან. ციხე შედგება იჩერი-შეჰერისგან და მის გარშემო არსებული კედლებისა და კოშკებისგან. აღნიშნული შენობა 2000 წელს შეიტანა იუნესკომ მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ნუსხაში. ბაქოს ციხე აშენდა დაახლოებით 1138-1139 წლებში შირვანშაჰ მანუჩაჰრ III-ის (1120-1149) ბრძანებით [1].
XIX საუკუნის მოგზაურთა ილუსტრაციებისა და ფოტოებზე დაყრდნობით, ციხე ორმაგი კედლისგან შედგებოდა. პირველი კედელი ააშენა შირვანშაჰ მანუჩაჰრ III, ხოლო მეორე კედელი აშენდა შირვანშაჰ ახსითან I-ის დროს [2].
ამასთან, მეორე ციხის კედლები განადგურდა აზერბაიჯანში რუსეთის მმართველობის დროს. ჯერ კიდევ შემორჩა ციხის პირველი კედელი. ბაქოს ციხეს ორი კარიბჭე აქვს. ერთი მათგანი კასპიის ზღვისკენ გაიხსნა, ხოლო მეორე კი ხმელეთისკენ [3]. ქალაქის კედლები, რომელთა სიმაღლე იყო 8–12 მეტრი და სიგანე 3,5 მეტრი, უზრუნველყოფდა ბაქოს უსაფრთხოებას. შუა საუკუნეებში ციხის კედლების სიგრძე 1500 მეტრი იყო, ახლა კედლები 500 მეტრია [4]. ციხის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარეობს მთავარი კოშკი - ოთხკუთხა ციხე. ამ ციხესიმაგრეს ეტიოლოგიაში „საჭურველს“ უწოდებენ. შეიარაღების თავისებურება ისაა, რომ მიუხედავად თავდაცვითი შენაერთისა, მშენებლებმა გაამაგრეს კედელი ქალაქის ციხესიმაგრეში და არა ციხის კედლის ცენტრში აწევით [5].
ისტორია რედაქტირება
სინამდვილეში, ბაქო, იჩერი-შეჰერი რამდენჯერმე იყო შირვანშაჰის სახელმწიფოს დედაქალაქი. პირველად, ეს შემთხვევა მოხდა 1191 წელს, როდესაც შირვანშაჰ ახსითან I შემახში მომხდარი საშინელი მიწისძვრის შემდეგ აქ თავის სასახლის წევრებთან ერთად გადმოვიდა საცხოვრებლად. ახსითან I განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა ქალაქებისა და ციხესიმაგრეების მშენებლობას. მისი ძალისხმევის შედეგად, გაძლიერდა თავდაცვის სტრუქტურების რთული სტრუქტურა აფშერონის ნახევარკუნძულზე და ბაქომ იგი მკაცრად გააერთიანა. ამ ყველაფერმა გადამწყვეტი როლი ითამაშა ბაქოში რუსეთის საზღვაო ძალების შეტევაში. რუსები დამარცხდნენ და მათი ხომალდები განადგურდა. მეორედ ბაქო გახდა დედაქალაქი შირვანშაჰ იბრაჰიმ I-ის დროს. 1608-1609 წლებში ბაქოს მოსამართლემ ზულფუგარ ხანმა ააშენა ძველი ხაზიდან 10-12 მეტრის დაშორებით მეორე ხაზი [6].
ზოგიერთი ისტორიკოსის აზრით, თხრილი კედლებს შორის ზღვის წყლით იყო სავსე, მაგრამ პრაქტიკაში ამ ტიპის ციხე უცნობია. ეს კედლების შიდა სივრცე ჩვეულებრივ გამოიყენებოდა ალყის დროს ჯარების საგანგებო განლაგებისათვის. თხრილი კედლის წინ იყო გათხრილი და კედლებს შორის შეიძლება იყოს წვეთით სავსე მკვრივი თხრილი. ეს იყო უსაფრთხო თავშესაფარი ნავსადგურისა და აქ შემოსული გემებისათვის [7].
1879 წლისთვის, ბაქოში მუნიციპალური თვითმმართველობის შემოღების შემდეგ, ციხის კედლები იმდენად დანგრეული გახდა, რომ ზოგან მათ ძლიერი ქარისგან დაშლა ემუქრებოდათ. გუბერნატორის წინადადებით შეიქმნა კომისია რომელშიც შედიოდნენ: პროვინციული და ქალაქის არქიტექტორები, ბაქოს ქალაქის მთავრობის წევრები, ბაქოს პოლიციის ოსტატი და ბაქოს საარტილერიო განყოფილების უფროსი (საარტილერიო განყოფილება ციხესიმაგრეში იყო განლაგებული) ციხის კედლების გამოსაკვლევად.
1910 წლის ოქტომბერში, პოლკოვნიკმა მარტინოვმა ქალაქის მერს აცნობა, რომ არსებული კანონმდებლობის თანახმად, მკაცრად იკრძალება ძველი ციხეების ნარჩენების განადგურება და შესთავაზა კედლის დაზიანების დეტალური აღწერილობა შეკეთებისთვის და საზოგადოების უსაფრთხოების დაცვა ციხის შესაძლო დანგრევისგან [8].
მეოცე საუკუნის დასაწყისში ბაქოს სამხედრო გუბერნატორმა 1868 წელს კავკასიის სამხედრო დეპარტამენტს ციხის დანგრევის თხოვნით მიმართა, რათა ქალაქი განახლებულიყო, როგორც სამხედრო თავდაცვითი გამაგრება. 1870 წელს დაანგრიეს ციხის მეორე კედელი [9].
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- ბაქოს ციხე
- ბაქოს ციხის ისტორია დაარქივებული 2021-09-21 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ „The 10 things you must absolutely do in Baku“. The Independent (ინგლისური). 2017-05-11. ციტირების თარიღი: 2017-05-17.
- ↑ Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
- ↑ Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
- ↑ Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower
- ↑ „The 10 things you must absolutely do in Baku“. The Independent (ინგლისური). 2017-05-11. ციტირების თარიღი: 2017-05-17.
- ↑ Old City site. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-01-19. ციტირების თარიღი: 2020-10-27.
- ↑ „The 10 things you must absolutely do in Baku“. The Independent (ინგლისური). 2017-05-11. ციტირების თარიღი: 2017-05-17.
- ↑ The Icherisheher architectural complex in Baku. ციტირების თარიღი: 2019-08-27
- ↑ Old City site. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-01-19. ციტირების თარიღი: 2020-10-27.