ბაია (გვარი)

ბაია (ლათ. Ranunculus) — მცენარეთა გვარი ბაიასებრთა ოჯახისა. მრავალწლოვანი, იშვიათად ერთწლოვანი ბალახია, რომელსაც ფუნჯა ფესვები (ხშირად ფესურები) და მორიგეობით განლაგებული თათისებრ დაყოფილი ფოთლები აქვს. ყვავილები ცალადია ან შეკრებილია მეჩხერ ყვავილედებად. ყვავილსაფარი ორმაგია. ხუთწვერიანი. გვირგვინის ფურცელი ყვითელია, იშვიათად თეთრი; თითოეული ფურცლის ძირში სანექტრეებია. ნაყოფი კაკლიჭაა.

ბაია
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  მცენარეები
ლათინური სახელი
Ranunculus
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   18558 NCBI   3445 EOL   37662 IPNI   30002060-2 FW   331065

ცნობილია 600-მდე სახეობა, საქართველოში 50-მდე, რომელთაგანაც 11 — საქართველოს ენდემია (ლათ. Ranunculus Helenae, Ranunculus abchasicus და სხვა), 9 კი — კავკასიისა. ბაია გავრცელებულია ყველა სარტყელში — დაბლობიდან მაღალმთამდე.

უყვარს ტენიანი ადგილები, თუმცა ზოგიერთი სახეობა ველებსა და ხრიოკებზეც გვხვდება. საქართველოში სახეობათა უმრავლესობა სუბალპურ და ალპურ მდელოებზე იზრდება, მცირე რაოდენობით გვხვდება ტყეებში, ბუჩქნარებსა და ველობებზე, თითო-ოროლა სახეობა კი (ლათ. Ranunculus oxyspermus, Ranunculus meridionalis) ნახევრად უდაბნოებში და ველებზე.

ბევრი მათგანი შხამიანია (ლათ. Ranunculus sceleratus და სხვა). შეიცავს ანემონოლს, რომელიც იწვევს საქონლის მოწამვლას, თივა კი უვნებელია. ბაიათა საკმაოდ დიდი ნაწილი სარეველაა (ყანის ბაია — ლათ. Ranunculus arvensis), ზოგი მეტნაკლებად დეკორატიული.

ლიტერატურა

• სახოკია მ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 152.