ათი ათასის ლაშქრობა

ათი ათასი — კიროს უმცროსის მიერ დაქირავებული ჯარისკაცების ლაშქრობა სპარსეთის ტახტის მოსაპოვებლად. კიროსის მიზანი იყო ტახტიდან ჩამოეგდო მისი უფროსი ძმა - არტაქსერქსე II. ისინი გაემგზავრნენ შუამდინარეთში, მონაწილეობა მიიღეს კუნაქსის ბრძოლაში,შემდეგ კი დაბრუნდნენ საბერძნეთში. მთელი ეს ისტორია ქსენოფონტმა აღწერა თავის თხზულებაში „კიროსის ანაბასისი“.

ათი ათასის გადაადგილება

კამპანია

ძვ. წ. 401-399 წლებში ჯარისკაცებმა ანატოლია გადალახეს და იბძოლეს კუნაქსის ბრძოლაში, შემდეგ კი დაბრუნდნენ საბერძნეთში.

ქსენოფონტი „ანაბასისში“ აღნიშნავს, რომ ბერძნულმა ჯარმა ორჯერ გაანადგურა მათი მოწინააღმდეგეები კუნაქსაში, რის შედეგადაც მხოლოდ ერთი ბერძენი ჯარისკაცი დაიჭრა.

ბრძოლის შემდეგ ათი ათასი ჯარისკაცი დარჩა, სახლიდან შორს, საჭმლის, დამსაქმებლის და მოკავშირის გარეშე.

მათ შესთავაზეს თავიანთი თავი, არიუს მოკავშირედ რათა ტახტზე ასულიყო, მაგრამ ამაზე უარი განაცხადა, რადგან არ იყო სამეფო სისხლის წარმომავლობის და მხარდაჭერას ვერ მოიპოვებდა.

შემდეგ მათ შესთავაზეს თავიანთი მომსახურება ტისაფერნესს, არტაშესის წამყვან სატრაპს, მაგრამ მან მოითხოვა მათი სრული დანებება, რაზეც მათ უარი თქვეს. ამან ტისაფერნესს უჩინა პრობლემა - მძიმედ შეიარაღებული ჯარების დიდი არმია, რომელიც მან ვერ დაამარცხა ფრონტალური იერიშით. მან მიაწოდა მათ საკვები და, დიდი ხნის ლოდინის შემდეგ, წაიყვანა ისინი ჩრდილოეთისაკენ სახლისკენ.

ამასობაში მან მოახერხა სპარსელი გენერალი არიეუსი და მისი მსუბუქი ჯარის მოტყუება. ბერძენი უფროსი ოფიცრები, სულელურად დასთანხმდნენ ტისაფერნესის დღესასწაულზე მოწვევას. ოფიცრები დაატყვევეს და წაიყვანეს მეფესთან სადაც თავი მოჰკვეთეს.

ბერძნებმა აირჩიეს ახალი ოფიცრები და გაემართნენ შავი ზღვისკენ კორდუენისა და სომხეთის გავლით, რათა მიეღწიათ ნაპირზე მდებარე ბერძნულ კოლონიებამდე.

ქსენოფონტსა და მის კაცებს თავდაპირველად სპარსეთის უსწრაფესი კავალერიის შევიწროების მცირე ძალის ზალპებთან ბრძოლა მოუწიათ. ყოველდღე, ეს კავალერია, უახლოვდებოდა ბერძენთა ჯარს.

ერთ ღამეს ქსენოფონტმა მშვილდოსნებისა და მსუბუქი კავალერიის ჯარი ჩამოაყალიბა. როდესაც სპარსეთის კავალერია მათ მიუახლოვდა, ქსენოფონტმა მოულოდნელად შეუტია, სპარსელები გაოგნებული და დაბნეულები იყვენენ ამიტომაც ბერძნებმა ისინი გაანადგურეს.

ტისაფერნესი დიდი ძალით დაედევნა ქსენოფონტს და როდესაც ბერძნებმა მიაღწიეს ფართო და ღრმა მდინარე დიდ ზაბს, ისინი თითქოს ალყაში მოექცნენ. როდიელმა შესთავაზა გეგმა ნიჭის სანაცვლოდ; ყველა თხა, მსხვილფეხა პირუტყვი, ცხვარი და ვირი უნდა დაეკლათ და მათი სხეულები თივით გაევსოთ, დაეგდოთ მდინარის გაღმა, შეკერილი და დაფარული მიწით, რათა არ ესრიალა. ამაზე უარი თქვეს, რადგან მისი განხორციელება შეუძლებელი იქნებოდა, ამიტომ ბერძნები უბრალოდ შემობრუნდნენ, სპარსელებმა კი უარი განაცხადეს დევნაზე.

გასაოცრად ითვლებოდა ის, რომ ქსენოფონტმა შეძლო თავისი ძალების გამოკვება უზარმაზარი იმპერიის გულში, სადაც მტრულად განწყობილი მოსახლეობა იყო. აღსაღნიშნავია ის რომ: ამ უკანდახევაზე ასევე პირველად აჩვენეს აუცილებელი, თუ სასტიკი, საშუალებები დევნილი მტრის დასაკავებლად გავლილი ქვეყნის სისტემატური განადგურებით და მისი სოფლების განადგურებით, რათა მას მიეღო საკვები და თავშესაფარი. უფრო მეტიც, ქსენოფონტი პირველია, ვინც ფალანგის უკანა ნაწილში დააარსა რეზერვი, საიდანაც მას სურვილისამებრ შეეძლო მისი ხაზის სუსტი ნაწილების შევსება. ეს იყო შესანიშნავი პირველი კონცეფცია.

ათი ათასი საბოლოოდ ავიდა კარდუჩების ქვეყანაში, ველური ტომის, რომელიც ბინადრობდა თანამედროვე სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთის მთებში. „სასტიკი, ომის მსგავსი რასა, რომელიც არასოდეს ყოფილა დაპყრობილი. ერთხელ დიდმა მეფემ მათ ქვეყანაში გაგზავნა 120 000 კაციანი არმია, რათა დაემორჩილებინა ისინი, მაგრამ მთელი ამ დიდი ლაშქრიდან არცერთს არ უნახავს თავისი სახლი.“

ათი ათასი ავიდა და რამდენიმე დღის განმავლობაში ესროდნენ ქვებს და ისრებს, სანამ არ მიაღწიეს სიბინძურეს, სადაც მთავარი კარდუჩიელი მასპინძელი იდგა. კარდუჩის დეფილის ბრძოლაში ქსენოფონტმა 8000 კაცით წამოიწყო შეტევა მასპინძელზე, ხლო დანარჩენი 2000 წვიმის საფარქვეშ გადაადგილდნენ პატიმართან ერთად, უღელტეხილის უკანა მხარეს, ისინი გაბედულად შეეჩეხნენ გაოგნებულ კარდუჩიელებს. კარდუცელებმა ჩაბერეს მრავალ საყვირს. ამით კი მიხვდა ქსენოფონტი, რომ დანარჩენმა რაზმმა წარმატებით შეასრულა თავისი დავალება. მთავარი ლაშქარი მაშინვე შეუერთდა შეტევას ხეობის მხრიდან და კარდუჩები განდევნეს მათივე დასაყრდენიდან.

მთაში მძიმე ბრძოლების შემდეგ, ბერძნებმა მდინარე ცენტრიტესთან მთების ჩრდილოეთ მთისწინეთისკენ აიღეს გზა, მაგრამ იპოვეს ძირითადი სპარსული ძალა, რომელიც ბლოკავდა გასასვლელს. ამ დროს კარდუჩელები ბერძნთა უკან გადაადგილდებოდნენ, ამ სიტუაციაში ქსენოფონტს კვლავ შეექმნა ბრძოლაში სრული განადგურების საფრთხე.

ქსენოფონტეს მზვერავებმა სწრაფად იპოვეს სხვა გზა მდინარის გადაღმა, მაგრამ სპარსელები გადავიდნენ და ესეც გადაკეტეს. ქსენოფონტმა მცირე ძალები გაგზავნა უკან მეორე ფორდისკენ, რის გამოც შეშფოთებულ სპარსელებს თავიანთი ძალების ძირითადი ნაწილი გამოეყო. ქსენოფონტი შეიჭრა და მთლიანად დაამარცხა ფორდთან დარჩენილი ძალები, ხოლო ბერძნული რაზმი იძულებით გაემართა ხიდთან.

როდესაც ზამთარი მოახლოვდა ბერძნებს ამინდთან შეუფერებელი ტანსაცმელი ეცვათ.

იმ ეტაპზე, როდესაც ბერძნებს სასოწარკვეთილად სჭირდებოდათ საკვები, მათ გადაწყვიტეს თავდასხმა ხის ციხეზე, სადაც დიდი რაოდენობიტ საკვები ინახებოდა. თუმცა ციხე ტყით გარშემორტყმულ ბორცვზე მდებარეობდა. ქსენოფონტმა უბრძანა თავისი კაცების მცირე პარტიებს გამოჩენილიყვნენ გორაზე; და როცა დამცველები ლოდებს ჩაყრიდნენ, ჯარისკაცები ხეებს ამოეფარებოდნენ, ამით გარნიზონს ახარჯინებდნენ ქვებს, ბერძნებმა ეს სანახაობა მხიარულებად მიიღეს და სულ ცოტა ხანში სხვა ჯარისკაცებიც იმეორებდნენ იგივეს.

როდესაც ქვები თითქმის გაუთავდათ, ჯარისკაცები ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ გზის გაშლილ ნაწილზე“, შეიჭრნენ ციხესიმაგრეში, სადაც ახლა განეიტრალებული გარნიზონის უმეტესობა ძლივს იბრძოდა. ქსენოფონტი წერს იმ სასიხარულო მომენტს, როდესაც ათიათასმა (მაშინ რეალურად გაცილებით ნაკლებმა) თექეს მთის სიმაღლეებიდან დაინახა ზღვა და მეგობრული ბერძნული კოლონიები სანაპიროზე, რაც ნიშნავს, რომ მათი გაქცევა გამართლდა, რის შემდეგაც ისინი ყვიროდნენ Θάλαττα! θάλαττα! (ზღვა!, ზღვა!)

მალე ქსენოფონტის კაცებმა შავი ზღვის სანაპიროზე მდებარე ტრაპეზუნტამდე მიაღწიეს. სანამ ისინი წავიდოდნენ, ბერძნებმა მოკავშირეობა დაამყარეს ადგილობრივ მოსახლეობასთან და ბოლო ბრძოლა გამართეს მთიან ქვეყანაში სპარსელთა ვასალების კოლხების წინააღმდეგ. ქსენოფონტმა თავის კაცებს უბრძანა, განლაგებულიყვნენ უკიდურესად თხლად, რათა გადაფარონ მტერი და შეინარჩუნონ ძლიერი რეზერვი. კოლხებმა დაინახეს, რომ ისინი ფლანგიდან ჩამოშორდნენ, გაყვეს ჯარი ბერძნების განლაგების შესამოწმებლად, ამ დროს კი გამოჩნდა სივრცე მათ შორის, სადაც ქსენოფონტი შევარდა თავისი რეზერვებით და მოიპოვა ბერძნების გამარჯვება.

ევქსინეზე ტრაპეზუნტში ჩასვლისას, ბერძენმა დაქირავებულმა ჯარისკაცებმა გაგზავნეს თავიანთი სპარტანელი გენერალი ქეირისოფუსი, რათა მოლაპარაკებოდა საკმარისი ხომალდების გამოყოფაზე. მაგრამ ქეირისოფუსმა არ გამოუყო ხომალდები.

ლიტერატურა

• The Project Gutenberg EText
• Anabasis at The University of Adelaide
• Álvarez Rico, Mauricio (2002). Gabaldón Martínez, María del Mar (ed.). „The Greek military camp in the Ten Thousand's army“. Gladius (ესპანური და ინგლისური). Madrid, Spain: Editorial CSIC (Ministerio de Ciencia e Innovación). 22 (1): 29–56. doi:10.3989/gladius.2002.55. ISSN 0436-029X. დაარქივებულია ორიგინალიდან (PDF) — 31 January 2008. ციტირების თარიღი: 18 July 2021.

რესურსები ინტერნეტში

• ქსენოფონტე