წვიმების ზღვა
წვიმების ზღვა[1] (ლათ. Mare Imbrium) — მთვარის ზღვა, რომელიც მდებარეობს მთვარის ხილულ მხარეზე.
| წვიმების ზღვა | |
| Mare Imbrium | |
 | |
| მონაცემები | |
|---|---|
| სიგრძე | 1145.53 კმ. |
| სახელწოდება | |
| ეპონიმი | წვიმა |
| დამტკიცებულია | IAU (1935) |
| მდებარეობა | |
| 34.72° ჩ. გ. 14.91° დ. გ. / 34.72° ჩ. გ. 14.91° დ. გ. | |
| ციური სხეული | მთვარე |
  | |
წვიმების ზღვა  ვიკისაწყობში | |
წვიმების ზღვა წარმოიქმნა დიდი მეტეორიტის ან კომეტის დაცემის შედეგად ადრე იმბრიულ პერიოდში (დაახლოებით 3.85 მილიარდი წლის წინ). ლავით შევსებისას კრატერის ფსკერი თანდათანობით გასწორდა, რის შედეგადაც წარმოიქმნა შედარებით ბრტყელი ზედაპირი 829 ათასი კმ² ფართობით. ზღვის ფსკერი არც თუ ისე გლუვია, უფრო ტალღოვანია, რაც ალბათ იმაზე მიუთითებს, რომ ლავამ დარტყმის აუზი არაერთხელ დატბორა.
ზღვის დიამეტრია 1123 კმ[2], შესაბამისად, წვიმების ზღვა არის სიდიდით მესამე (ქარიშხლების ოკეანისა და ცივი ზღვის შემდეგ) მთვარის ზღვა და დარტყმის ზემოქმედებით წარმოშობილი მეოთხე უდიდესი სტრუქტურა მზის სისტემაში.
ზღვის აუზი გარშემორტყმულია მთების სამი კონცენტრული ქედით, გარე ქედი იზრდება მიმდებარე ზედაპირიდან 7 კმ-მდე სიმაღლეზე. იმის გათვალისწინებით, რომ წვიმების ზღვის სიღრმე დაახლოებით 5 კმ-ია, სიმაღლეთა სხვაობა 12 კმ-ს აღწევს. გარე ქედის დიამეტრი 1300 კმ-ია. სელენოგრაფიულად მასში გამოიყოფა სამი დამოუკიდებელი სერი: სამხრეთით კარპატები, სამხრეთ-დასავლეთით აპენინები და აღმოსავლეთით კავკასიონი. ჩრდილოეთით და დასავლეთით მთების რგოლის ქედი გაცილებით ნაკლებად არის გამოხატული. ზღვის მიმდებარე მთების შუა რგოლს ქმნიან ალპები და ბორცვები არქიმედესა და პლატონის კრატერებთან. 600 კმ დიამეტრის შიდა რგოლი თითქმის მთლიანად იმალება ბაზალტების სისქის ქვეშ, რომლებიც ავსებენ ზღვის აუზს და მხოლოდ რამდენიმე ამოჭრილი მთის მწვერვალი ქმნის ძლივს შესამჩნევ წრიულ კონტურს.
ზღვიდან 800 კმ-მდე დაშორებით მოფენიალია კლდის ნამსხვრევებით მოფენილი რეგიონი. აუზის დასერილია რადიალური სრუქტურის ღარებით, რომელსაც ეწოდება Imbrium Sculpture. მთვარის რელიეფის ზოგადი სურათის გაანალიზებისას, უნდა აღინიშნოს კონცენტრული და ზღვისკენ მიმართული რადიალური სტრუქტურები, რომელთა წარმოშობა მეტყველებს იმაზე, რომ შეჯახებამ, რომელმაც წარმოშვა წვიმების ზღვა, მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მთვარის მთელ ლითოსფეროზე და გამოიწვია მასში კოლოსალური სტრუქტურული ცვლილებები. წვიმების ზღვის ზუსტად მთვარის საპირისპირო მხარეს არის ვან დე გრაფის კრატერი, რომელიც გარშემორტყმულია ქაოტური რელიეფით. ვარაუდობენ, რომ რელიეფის ეს ფორმა წარმოიქმნა სეისმური ტალღების ზემოქმედებით, რომლებმაც ზემოაღნიშნული ძლიერი შეჯახების შედეგად გაიარეს მთვარის სისქეში და წარმოიქმნეს იგი.
კოსმოსური აპარატების დაჯდომის ადგილები
რედაქტირება- 1959 წლის 14 სექტემბერს ავტომატურმა სადგურმა ლუნა-2-მა პირველად მიაღწია მთვარეზე მსოფლიოში. მთვარის ზედაპირთან შეხვედრა წვიმების ზღვაში მოხდა კრატერების არისტოტელეს, არქიმედესა და ავტოლიკუსის მიდამოებში. შემდგომში ამ ტერიტორიას ლუნნიკის ყურე ეწოდა.
- 1970 წლის 17 ნოემბერს ლუნა-17-ის ავტომატურმა სადგურმა მთვარეზე მიიტანა ლუნოხოდ-1, მსოფლიოში პირველი პლანეტარული როვერი, რომელიც წარმატებით მოქმედებდა სხვა ციური სხეულის ზედაპირზე. დაშვება მოხდა სელენურ კოორდინატებით 38°14'15"N 35°00'10"W-ზე, ჰერაკლიდის კონცხის სამხრეთ-დასავლეთით, რომელიც მდებარეობს წვიმების ზღვის ჩრდილო-დასავლეთ სანაპიროზე.
- 1971 წლის 30 ივლისს, აპოლო 15-ის ექსპედიციის მთვარის მოდული ფალკონი დაეშვა სელენურ კოორდინატებით 26°06'04" N 3°39'10" E-ზე, წვიმების ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლეთ სანაპიროზე, რითაც განხორციელდა მთვარეზე ადამიანთა მეოთხე დაშვება.
- 2013 წლის 14 დეკემბერს ჩინური კოსმოსური ხომალდის ჩანგე-3-ის სადესანტო მანქანა იუთუ მთვარის როვერთან ერთად დაეშვა წვიმების ზღვის ზედაპირზე კოორდინატებზე 44,12° ჩ. გ. 19,51° დ. გ[3].
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ ხარაძე ე., „ასტრონომიის საფუძვლები“ : 2 ტომად : ტომი I, 1991
- ↑ Gazetteer of Planetary Nomenclature. International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN). ციტირების თარიღი: 2010-08-03.
- ↑ Любители астрономии обнаружили ошибку при посадке китайского лунохода. ციტირების თარიღი: 2020-07-06