ფულბე
ფულბე ან ფულა (ფულანი:Fulɓe; ფრანგ. Peul; ჰაუსა: Fulani ან Hilani; პორტ. Fula; ვოლოფი: Pël; ბამბარა: Fulaw) — დასავლეთ აფრიკის ერთ-ერთი უმსხვილესი ეთნიკური ჯგუფი.[9] ტრადიციულად მიიჩნევა, რომ მათი ფესვები მოდის ჩრდილოეთი აფრიკიდან და შუა აღმოსავლეთიდან. მათ აერთიანებთ საერთო: ენა (ფულანი), რელიგია (ისლამი)[10], ისტორია[11][12] და კულტურა.
| ფულბე | |
|---|---|
 ფულანი ქალი, ტრადიციული ვრცხნილობით. | |
| საერთო მოსახლეობა | |
| დაახ. 20-25 მილიონი[1][2] | |
| რეგიონები მნიშვნელოვანი მოსახლეობით | |
 ნიგერია |
7,611,000[3] |
 გვინეა |
4,099,645[4] |
 მალი |
2,567,664[5] |
 ბურკინა-ფასო |
1,639,052[6] |
 ნიგერი |
1,211,509[7] |
 კამერუნი |
700,000[3] |
 გვინეა-ბისაუ |
501,360[8] |
 ჩადი |
128,000[3] |
 სუდანი |
90,00090,000[3] |
| ენები | ფულანი, ფრანგული, ინგლისური, არაბული |
| რელიგიები | ისლამი |
ფულბეს დაახლოებით მესამედი მომთაბარე მესაქონლეობას მისდევს,[9] რაც მათ მსოფლიოს უდიდეს მომთაბარე ეთნიკურ ჯგუფად აქცევს.[10][13] ფულბეს უმეტესობა წარმოადგენს არა-მომთაბარე ფერმერებს, ხელოსნებს და თავადაზნაურობას. ისინი სხვა და სხვა ქვეყნებში ცხოვრობენ, ძირითადად დასავლეთ აფრიკაში.
XVI-XIX მრავალი ფულბე ამერიკაში მონად გაყიდეს. მათ უმეტესობას სენეგალში და გვინეაში იჭერდნენ.
ცნობილი ფულბე
რედაქტირება- აჰმადუ აჰიჯო - კამერუნის სახელმწიფო მოღვაწე. კამერუნის პირველი პრეზიდენტი 1960–1982 წწ.
- თომას სანკარა - ბურკინა-ფასოს პოლიტიკური მოღვაწე. ქვეყნის პრეზიდენტი 1983-1987 წლებში.
- მაკი სალი - სენეგალის პოლიტიკური მოღვაწე. ქვეყნის პრეზიდენტი 2012 წლიდან.
- ნენე ჩერი - მომღერალი, პოეტი, სიმღერების ავტორი, რეპერი და DJ.
- მანუელ სერიფო ნამაჯო - გვინეა-ბისაუს პოლიტიკური მოღვაწე. ეროვნული სახალხო ასამბლეის პრეზიდენტი.
- ამადუ ტუმანი ტურე - მალელი პოლიტიკური მოღვაწე. მალის პრეზიდენტი 2002 წლიდან.
- მუჰამადუ ბუჰარი - ნიგერიის არჩეული პრეზიდენტი და ნიგერიის არმიის გადამდგარი გენერალ-მაიორი.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Almanach de Bruxelles (now a paying site)
- Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005): "Adamawa Fulfulde". Ethnologue: Languages of the World, 15th ed. Dallas: SIL International. Accessed 25 June 2006.
- Ndukwe, Pat I., Ph.D. (1996). Fulani. New York: The Rosen Publishing Group, Inc.
- Christiane Seydou, (ed.) (1976). Bibliographie générale du monde peul. Niamey, Institut de Recherche en Sciences Humaines du Niger
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირებასქოლიო
რედაქტირება- ↑ Felicity Crowe et al (2010). Modern Muslim Societies. Marshall Cavendish, გვ. 262. ISBN 978-0-7614-7927-7.
- ↑ Steven L. Danver (2015). Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues. Routledge, გვ. 31–32. ISBN 978-1-317-46400-6.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Kays, Stanley J. (2011). Cultivated Vegetables of the World: A Multilingual Onomasticon. Springer Science & Business Media, გვ. 747. ISBN 9086867200.
- ↑ The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-09-19. ციტირების თარიღი: 2015-08-15.
- ↑ The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2015-11-10. ციტირების თარიღი: 2015-08-15.
- ↑ The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-09-06. ციტირების თარიღი: 2017-06-29.
- ↑ The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2020-04-24. ციტირების თარიღი: 2015-08-15.
- ↑ The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2019-03-28. ციტირების თარიღი: 2017-06-29.
- ↑ 9.0 9.1 David Levinson (1996). „Fulani“, Encyclopedia of World Cultures: Africa and the Middle East, Volume 9. Gale Group. ISBN 978-0-8161-1808-3.
- ↑ 10.0 10.1 (2010) Encyclopedia of Africa. Oxford University Press, გვ. 495. ISBN 978-0-19-533770-9.
- ↑ Pat Ikechukwu Ndukwe (1996). Fulani. The Rosen Publishing Group, გვ. 9–17. ISBN 978-0-8239-1982-6.
- ↑ D Group (2013). Encyclopedia of African Peoples. Routledge, გვ. 85–88. ISBN 978-1-135-96334-7.
- ↑ David Levinson (1996). „Fulani“, Encyclopedia of World Cultures: Africa and the Middle East, Volume 9. Gale Group. ISBN 978-0-8161-1808-3. .