ტაინოს ხალხი
ტაინო — ბაჰამის კუნძულების, დიდი ანტილებისა და ჩრდილოეთ მცირე ანტილების ადგილობრივი მენაოსნე ხალხი. ისინი სამხრეთ ამერიკელი არავაკების ერთ-ერთი ხალხი იყო, ტაინოს ენა კი სამხრეთ ამერიკის ჩრდილოეთ ნაწილის არავაკულ ენათა ოჯახს ეკუთვნოდა.[1]
როდესაც 1492 წელს ქრისტეფორე კოლუმბი ამერიკას მიადგა, კუნძულ ისპანიოლაზე ტაინოს ხუთი სამფლობელო და ტერიტორია იყო, რომელთაგან თითოეულს მეთაურობდა კასიკი, რომლებსაც ხარკს უხდიდნენ. სამფლობელოებად იყო დაყოფილი პუერტო-რიკოც. ესპანელთა მიერ დაპყრობის პერიოდში, ტაინოს უსმხვილეს დასახლებულ ცენტრში 3 000-მდე ადამიანი სახლობდა.
ისტორიულად, ტაინოები მეზობელი კარიბის ტომების მტრები იყვნენ. კარიბები თავის მხრივ ასევე სამხრეთ ამერიკული წარმოშობისანი იყვნენ და ძირითადად მცირე ანტილის კუნძულებზე სახლობდნენ.[2] ამ ორ ჯგუფს შორის ურთიერთობები დიდი შესწავლის საგანია. XV საუკუნეში, ტაინოს ტომები გადაადგილებას იწყებენ კარიბების აუზის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, რადგან მათ თავს ესხმოდნენ კარიბები. ამ უკანასკნელთ ქალები ტყვედ მიჰყავდათ, რის შედეგადაც ბევრმა კარიბმა ქალმა ტაინოზე საუბარი ისწავლა.
1492 წელს ბაჰამის კუნძულებზე, კუბაზე, ისპანიოლასა და მოგვიანებით პუერტო-რიკოზე მოსულ ესპანელებს პირველ ექსპედიციაში ქალები არ ჰყავდათ. არაკანონიერ ცოლებად მათ ტაინოს ქალები აიყვანეს, რომლებთანაც შეეძინათ მეტისი ბავშვები.[3] ესპანელთა მხრიდან ასევე ხშირი იყო ტაინოს ქალებზე ძალადობა. მეცნიერთა აზრით, კუბაში მნიშვნელოვანი რასობრივი და კულტურული შერევა მოხდა.
ესპანელი კოლონისტების მიერ გაშენებული დასახლებების, დამონების, სოციალური განხეთიქლებისა და დაავადებების შედეგად, ტაინოს ხალხი ამოწყდა. 1518 დეკემბერში ან 1519 წლის იანვარში ისპანიოლაზე პირველად იფეთქა ყვავილის ეპიდემიამ.[4] 1518 წელს ეპიდემიამ გადარჩენილ ადგილობრივთა 90% იმსხვერპლა. ახალი დაავადების მიმართ მათ იმუნიტეტი არ გააჩნდათ. 1548 წლისთვის, ტაინოს ხალხიდან 500 ადამიანზე ნაკლებიღა დარჩა.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Abbot, Elizabeth (1 April 2010). Sugar: A Bitterweet History. Penguin. ISBN 978-1-59020-772-7. ციტირების თარიღი: 5 March 2013.
- Accilien, Cécile; Adams, Jessica; Méléance, Elmide (2006) Revolutionary Freedoms: A History of Survival, Strength and Imagination in Haiti. Educa Vision Inc.. ISBN 978-1-58432-293-1. ციტირების თარიღი: 21 February 2013.
- Léger, Jacques Nicolas (1907). Haiti, Her History and Her Detractors. Neale Publishing Company. ციტირების თარიღი: 21 February 2013. wikisource
- Irving Rouse (1992). The Tainos: Rise and Decline of the people who greeted Columbus. Yale University Press. ISBN 0-300-05696-6.
- Ricardo Alegría (April, 1951). „The Ball Game Played by the Aborigines of the Antilles“. American Antiquity. 16 (4): 348–352. doi:10.2307/276984. დამოწმებას აქვს ცარიელი უცნობი პარამეტრ(ებ)ი:
|quotes=(დახმარება); შეამოწმეთ თარიღის პარამეტრი|date=-ში (დახმარება)
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- Island Thresholds დაარქივებული 2006-06-24 საიტზე Wayback Machine. , Peabody Essex Museum's interactive feature, showcases the work of Caribbean artists and their exploration of culture and identity.
- Taino Diccionary, A dictionary of words of the indigenous peoples of caribbean from the encyclopedia "Clásicos de Puerto Rico, second edition, publisher, Ediciones Latinoamericanas. S.A., 1972" compiled by Puerto Rican historian Dr. Cayetano Coll y Toste of the "Real Academia de la Historia". Provided by the Jatibonicu Taino Tribal Nation of Boriken (Puerto Rico).
- 2011 Smithsonian article on Taino culture remnant in the Dominican Republic დაარქივებული 2013-12-07 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Taino Indian Culture
- ↑ Saunders, Nicholas J. The Peoples of the Caribbean: An Encyclopedia of Archaeology and Traditional Culture. ABC-CLIO, 2005: xi, xv. ISBN 978-1-57607-701-6
- ↑ Guitat, Lynne. Criollos: The Birth of a Dynamic New Indo-Afro-European People and Culture on Hispaniola.. KACIKE: Journal of Caribbean Amerindian History and Anthropology. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 დეკემბერი 2008. ციტირების თარიღი: 27 May 2011.
- ↑ Alfred W. Crosby, The Columbian Exchange Westport, 1972, p. 47.