მარტორქისებრნი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
|||
ხაზი 18:
'''მარტორქისებრნი''' ({{lang-la|Rhinocerotidae}}) — [[ძუძუმწოვრები]]ს ოჯახი [[კენტჩლიქოსნები]]ს რიგისა. მათი სხეულის სიგრძე 2,5-4 მ, სიმაღლე — 1-2 მ, მასა — 3 ტ (და მეტსად) აღწევს, აქვთ სქელი კანი, ცხვირზე 1 ან 2 რქა, მოკლე კისერი, მოკლე და სამთითიანი ფეხები. ფერად მუქი რუხია. მხედველობა სუსტი აქვთ, სმენა და ყნოსვა — კარგი. მოკლე მანძილზე გარბიან 40-45 კმ/სთ სისწრაფით. იკვებებიან მცენარეულობით. მაკეობა 17-18 თვემდე გრძელდება. შობენ თითო ნაშიერს, რომლის მასა 20-25 კგ. ცოცხლობენ 70 წლამდე. ზოგან მარტორქისებრთა ხორცს ჭამენ. გავრცელებული არიან აფრიკასა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში. მარტორქისებრნის რაოდენობა ყველგან შემცირებულია და მათ იცავენ. ცნობილია 5 სახეობა, რომელთა შორის აღსანიშნავია [[ინდური მარტორქა]] (Rhinoceros unicornis), რომელიც გავრცელებულია აღმოსავლეთ ინდოეთსა და ნეპალში; [[თეთრი მარტორქა]] (Diceros simum), რომელიც ყველაზე დიდია მარტორქისებრთა შორის და აღმოსავლეთ და სამხრეთ აფრიკაში გვხვდება; [[შავი მარტორქა]] (Diceros bicornis), რომელიც ბინადრობს აღმოსავლეთ და ცენტრალურ აფრიკაში. მარტორქისებრნი ხშირად ჰყავთ ზოოპარკებში.
== კლასიფიკაცია ==
*'''ოჯახი მარტორქისებრნი'''<ref name=Mikko>{{cite web | last = Haraamo | first = Mikko | title = Mikko's Phylogeny Archive entry on "Rhinoceratidae" | date = 15 November 2005 | url = http://www.fmnh.helsinki.fi/users/haaramo/metazoa/deuterostoma/chordata/synapsida/eutheria/Perissodactyla/Rhinocerotidae/Rhinocerotidae.htm | accessdate = 7 January 2008 }}</ref>
**'''ქვეოჯახი Rhinocerotinae'''
***'''ტრიბა Aceratheriini'''
****[[ამოწყდომა|†]]''[[Aceratherium]]'' ცხოვრობდა 33.9—3.4 მლნ წლის წინ
****†''[[Acerorhinus]]'' 13.6—7.0 მლნ წლის წინ
****†''[[Alicornops]]'' 13.7—5.33 მლნ წლის წინ
****†''[[Aphelops]]''<!-- SystematicZoology25:420. --> 20.430—5.330 მლნ წლის წინ
****†''[[Chilotheridium]]'' 23.03—11.610 მლნ წლის წინ
****†''[[Chilotherium]]'' 13.7—3.4 მლნ წლის წინ
****†''[[Dromoceratherium]]'' 15.97—7.25 მლნ წლის წინ
****†''[[Floridaceras]]'' 20.43—16.3 მლნ წლის წინ
****†''[[Hoploaceratherium]]'' 16.9—16.0 მლნ წლის წინ
****†''[[Mesaceratherium]]''
****†''[[Peraceras]]'' 20.6—10.3 მლნ წლის წინ
****†''[[Plesiaceratherium]]'' 20.0—11.6 მლნ წლის წინ
****†''[[Proaceratherium]]'' 16.9—16.0 მლნ წლის წინ
****†''[[Sinorhinus]]''
****†''[[Subchilotherium]]''
***'''ტრიბა Teleoceratini'''
****†''[[Aprotodon]]'' 28.4—5.330 მლნ წლის წინ
****†''[[Brachydiceratherium]]''
****†''[[Brachypodella]]''
****†''[[Brachypotherium]]'' 20.0—5.33 მლნ წლის წინ
****†''[[Diaceratherium]]'' 28.4—16.0 მლნ წლის წინ
****†''[[Prosantorhinus]]'' 16.9—7.25 მლნ წლის წინ
****†''[[Shennongtherium]]''
****†''[[Teleoceras]]'' 16.9—4.9 მლნ წლის წინ
***'''ტრიბა Rhinocerotini''' 40.4—11.1 მლნ წლის წინ—დღემდე
****†''[[Gaindatherium]]'' 11.61—11.1 მლნ წლის წინ
****'''ქვეტრიბა Rhinocerotina''' 17.5 მლნ წლის წინ—დღემდე<ref name=Rusingaceros>{{cite book | editor1-last = Werdelin | editor1-first = L. | editor2-last = Sanders | editor2-first = W.J. | title = Cenozoic Mammals of Africa | publisher = University of California Press | year = 2010 | isbn = 978-0-520-25721-4 | contribution = Chapter 34: Rhinocerotidae | last1 = Geraads | first1 = Denis | pages = 675–689 | ref = harv}}</ref>
*****†''[[Rusingaceros]]'' 17.5 მლნ წლის წინ
*****''[[Rhinoceros (genus)|Rhinoceros]]'' – [[ინდური მარტორქა|ინდური]] და [[იავური მარტორქა]]
***'''ტრიბა [[Dicerorhinini]]'''
****†''[[Coelodonta]]'' – [[ბეწვიანი მარტორქა]]
****''[[Dicerorhinus]]'' – [[სუმატრული მარტორქა]]
****†''[[Dihoplus]]'' 11.610—1.810 მლნ წლის წინ
****†''[[Lartetotherium]]'' 15.97—8.7 მლნ წლის წინ
****†''[[Stephanorhinus]]'' 9.7—0.126 მლნ წლის წინ
***'''ტრიბა Dicerotini''' 23.03—დღემდე
****''[[Ceratotherium]]'' – [[თეთრი მარტორქა]] 7.250—დღემდე
****''[[Diceros]]'' – [[შავი მარტორქა]] 23.03—დღემდე
****†''[[Paradiceros]]'' 15.97—11.61 მლნ წლის წინ
***'''Rhinocerotinae ''incertae sedis'''''
****''[[Protaceratherium]]''<ref>{{Cite journal|last=Becker|first=Damien|last2=Pierre-Olivier|first2=Antoine|last3=Maridet|first3=Olivier|date=22 March 2013|title=A new genus of Rhinocerotidae (Mammalia, Perissodactyla) from the Oligocene of Europe|url=http://dx.doi.org/10.1080/14772019.2012.699007|journal=Journal of Systematic Palaeontology|volume=11|issue=8|pages=947-972|via=Taylor & Francis}}</ref>
**'''ქვეოჯახი Elasmotheriinae'''
***†''[[Gulfoceras]]'' 23.030—20.430 მლნ წლის წინ
****†''[[Victoriaceros]]''<ref name=Victoriaceros>{{cite journal |author1=Geraads, Denis |author2=McCrossin, Monte |author3=Benefit, Brenda |lastauthoramp=yes |year=2012 |title=A New Rhinoceros, ''Victoriaceros kenyensis'' gen. et sp. nov., and Other Perissodactyla from the Middle Miocene of Maboko, Kenya |journal=Journal of Mammalian Evolution|doi=10.1007/s10914-011-9183-9 |volume=19 |pages=57–75 }}</ref> 15 მლნ წლის წინ
***'''ტრიბა Diceratheriini'''
****†''[[Diceratherium]]'' 33.9—11.610 მლნ წლის წინ
****†''[[Subhyracodon]]'' 38.0—26.3 მლნ წლის წინ
***'''ტრიბა [[Elasmotheriini]]''' 20.0—0.126 მლნ წლის წინ
****†''[[Bugtirhinus]]'' 20.0—16.9 მლნ წლის წინ
****†''[[Caementodon]]''
****†''[[Elasmotherium]]'' 3.6—0.126 მლნ წლის წინ
****†''[[Hispanotherium]]'' სინონიმი — ''Huaqingtherium'' 16.0—7.250 მლნ წლის წინ
****†''[[Iranotherium]]''
****†''[[Kenyatherium]]''
****†''[[Meninatherium]]''
****†''[[Menoceras]]'' 23.03—16.3 მლნ წლის წინ
****†''[[Ningxiatherium]]''<ref>{{cite journal|url=http://www.rhinoresourcecenter.com/pdf_files/124/1245663086.pdf|doi=10.1016/j.geobios.2008.01.006|title=A new elasmothere (Perissodactyla, Rhinocerotidae) from the late Miocene of the Linxia Basin in Gansu, China|year=2008|last1=Deng|first1=Tao|journal=Geobios|volume=41|issue=6|pages=719–728}}</ref>
****†''[[Ougandatherium]]'' 20.0—16.9 მლნ წლის წინ
****†''[[Parelasmotherium]]''
****†''[[Procoelodonta]]''
****†''[[Sinotherium]]'' 9.0—5.3 მლნ წლის წინ
== ლიტერატურა ==
| |||