პლანეტა: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ 128.199.206.59-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Hubble-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია |
No edit summary |
||
ხაზი 11:
* თავისი სამეზობლო გაასუფთავა [[პლანეტოშენადედი|პლანეტოშენადედებისაგან]].<ref>This [[Definition of planet|definition]] is drawn from two separate [[International Astronomical Union|IAU]] declarations; a formal definition agreed by the IAU in 2006, and an informal working definition established by the IAU in 2001/2003 for objects outside of the Solar System. The official [[2006 definition of planet|2006 definition]] applies only to the Solar System, whereas the 2003 definition applies to planets around other stars. The extrasolar planet issue was deemed too complex to resolve at the 2006 IAU conference.</ref><ref name="IAU">{{cite web |title=IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes |url=http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0603/ |publisher=International Astronomical Union |year=2006 |accessdate=2009-12-30}}</ref><ref name="WSGESP">{{cite web |year=2001 |title=Working Group on Extrasolar Planets (WGESP) of the International Astronomical Union | work=IAU |url=http://www.dtm.ciw.edu/boss/definition.html |accessdate=2008-08-23}}</ref>
ტერმინი პლანეტა უძველესია, რომელიც [[ისტორია|ისტორიას]], [[მეცნიერება|მეცნიერებას]], [[მითოლოგია|მითოლოგიასა]] და [[რელიგია|რელიგიას]] უკავშირდება. თავდაპირველად პლანეტებს მრავალი ადრეული კულტურა ხედავდა, როგორც ღვთისმეტყველს ან ღვთაებების ემისარიებს. სამეცნიერო ცოდნის გაუმჯობესებასთან ერთად ადამიანის მიერ პლანეტების აღქმა შეიცვალა და გარკვეული რაოდეონობის განსხვავებულ ობიექტებს შეუერთეს. 2006 წელს [[საერთაშორისო ასტრონომიული კავშირი|საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა]] ოფიციალურად მიიღო რეზოლუცია [[მზის სისტემა]]ში არსებული პლანეტების განმარტებაზე. ეს განმარტება საკამათოა, რადგან ის გამორიცხავს პლანეტარული მასის მრავალ ობიექტს, რომელიც დაფუძნებულია იმაზე, თუ სად ან რის გარშემო ბრუნავს ის. მიუხედავად იმისა, რომ 8 პლანეტარული სხეული აღმოაჩინეს 1950 წლამდე, დარჩენილი „პლანეტები“ თანამედროვე განმარტებით, ზოგი ციური სხეული, როგორიცაა [[ცერერა]], [[პალასი]], [[იუნონა (ჯუჯა პლანეტა)|იუნონა]], [[ვესტა (ასტეროიდი)|ვესტა]] (თითოეული ობიექტი [[მზის სისტემა|მზის სისტემის]] [[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდულ სარტყელშია]]) და [[პლუტონი]] (პირველად აღმოჩენილი [[მზის სისტემა#ტრანს-ნეპტუნისეული რეგიონი|ტრანს-ნეპტუნისეული ობიექტი]]), რომლებიც ოდესღაც პლანეტებად იყო მიჩნეული სამეცნიერო საზოგადოებაში, ძველებურად აღარ აღიქვამენ.
[[პტოლემე]] ფიქრობდა, რომ პლანეტები დედამიწის ირგვლივ ბრუნავდა ეპიციკლური მოძრაობით. მიუხედავად იმისა, რომ ის იდეა მრავალჯერ იყო გამოთქმული, რომ პლანეტები [[მზე|მზის]] ირგვლივ ბრუნავდა, მე-17 საუკუნემდე არავინ უჭერდა მხარს და მხოლოდ მაშინ აღიარეს, როცა [[გალილეო გალილეი]]მ პირველად [[ტელესკოპი]]თ ასტრონომიული დაკვირვებები ჩაატარა და ამის მტკიცებულება მოძებნა. დაკვირვებათა მონაცემების ფრთხილი ანალიზით [[იოჰანეს კეპლერი|იოჰანეს კეპლერმა]] დაამტკიცა, რომ პლანეტების ორბიტები არა წრიული, არამედ [[ელიფსი|ელიფსური]] იყო. ტელესკოპების განვითარებასთან ერთად ასტრონომებმა დაინახეს, რომ, დედამიწის მსგავსად, პლანეტები დახრილი ღერძების ირგვლივ ბრუნავდა, ზოგს კი აღმოაჩნდა ისეთი ნიშან-თვისებები, როგორიცაა ყინულის ქუდები და სეზონები. კოსმოსური ხანის დასაწყისიდან მოყოლებული კოსმოსური ზონდების მიერ ახლო დაკვირვებებმა ჩატარებულმა კვლევებმა ცხადყო, რომ დედამიწასა და სხვა პლანეტებს ისეთი საერთო მახასიათებლები აქვს, როგორიცაა ვულკანიზმი, ქარიშხლები, ტექნონიკა და ჰიდროლოგიაც კი.
ხაზი 71:
|+ ახალი პლანეტები, 1807–1845
|- style="font-size:smaller; text-align:center;"
| 1 <br /> [[მერკური]] <br /> [[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]] || 2 <br /> [[ვენერა]] <br /> [[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]] || 3 <br /> [[დედამიწა]] <br /> [[File:Earth symbol.svg|10px|{{unicode|⊕}}]] || 4 <br /> [[მარსი]] <br /> [[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]] || 5 <br /> [[ვესტა (ასტეროიდი)|ვესტა]] <br /> [[File:Vesta symbol.svg|14px|{{unicode|⚶}}]] || 6 <br /> [[იუნონა (ასტეროიდი)|იუნონა]]<br /> [[File:Juno symbol.svg|14px|{{unicode|⚵}}]] || 7 <br /> [[ცერერა]] <br /> [[File:Ceres symbol.svg|14px|{{unicode|⚳}}]] || 8 <br /> [[პალასი]] <br /> [[File:Pallas symbol.svg|14px|{{unicode|⚴}}]] || 9 <br /> [[იუპიტერი]] <br /> [[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]] || 10 <br /> [[სატურნი]] <br /> [[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || 11 <br /> [[ურანი]] <br /> [[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]]
|}
მე-19 საუკუნეში ასტრონომებმა იმის გაანალიზება დაიწყეს, რომ ბოლო ხანებში აღმოჩენილი სხეულები, რომლებიც პლანეტებად იყო ცნობილი თითქმის ნახევარი საუკუნე (როგორებიცაა [[ცერერა]], [[პალასი]] და [[ვესტა (ასტეროიდი)|ვესტა]]), სრულიან განსხვავდებოდა ტრადიციული პლანეტებისაგან. ეს სხეულები სივრცის იმავე რეგიონს იზიარებდა [[მარსი|მარსსა]] და [[იუპიტერი|იუპიტერს]] შორის ([[ასტეროიდთა სარტყელი|ასტეროიდული სარტყელი]]) და ბევრად მცირე [[მასა]] ჰქონდა. შედეგად ისინი რეკლასიფიცირდა, როგორც „[[ასტეროიდები]]“. ფორმალური განმარტების არქონის გამო „პლანეტა“ გახდა ნებისმიერი „დიდი“ სხეული, რომელიც მზის გარშემო ბრუნავდა. რადგანაც ასტეროიდებისა და პლანეტების ზომებს შორის დრამატული სხვაობა იყო, არ იყო ფორმალური განმარტების საჭიროება.<ref>{{cite web | last =Hilton |first =James L. |date = 2001-09-17 |url =http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/minorplanets.php |title =When Did the Asteroids Become Minor Planets? |publisher =U.S. Naval Observatory |accessdate = 2007-04-08 |archiveurl = http://web.archive.org/web/20070921162818/http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/minorplanets.php |archivedate = 2007-09-21}}</ref>
===XX საუკუნე===
| |||