სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ აბელი.

ნილს ჰენრიკ აბელი (ნორვ. Niels Henrik Abel; დ. 5 აგვისტო, 1802, სტავანგერის მახლობლად — გ. 6 აპრილი, 1829, არენდალის მახლობლად) — ნორვეგიელი მათემატიკოსი.

ნილს აბელი
ნორვ. Niels Henrik Abel
დაბ. თარიღი 5 აგვისტო, 1802(1802-08-05)[1] [2] [3] [4] [5]
დაბ. ადგილი Nedstrand[6] ან Finnøy[6]
გარდ. თარიღი 6 აპრილი, 1829(1829-04-06)[1] [7] [3] [4] [8] [9] [5] [10] [11] [12](26 წლის)
გარდ. ადგილი Froland Municipality[13]
მოქალაქეობა ნორვეგია
საქმიანობა მათემატიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი
მუშაობის ადგილი საფრანგეთის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი საფრანგეთის უნივერსიტეტი და Oslo Cathedral School
პარტნიორ(ებ)ი Christine Kemp
მეუღლე
მამა Søren Georg Abel
ჯილდოები Grand prix des sciences mathématiques
ხელმოწერა

აბელის შრომებმა დიდი გავლენა იქონია მათემატიკის საერთო განვითარებაზე. მათ საფუძველზე შეიქმნა ახალი მათემატიკური დისციპლინები: გალუას თეორია, ალგებრული ფუნქციების თეორია და სხვ. აბელმა დაამტკიცა (1824) ოთხზე მაღალი ხარისხის ზოგადი ალგებრული განტოლების ამოუხსნადობა რადიკალებში. ინტეგრალურ აღრიცხვაში უჩვენა ისეთი ფუნქციების არსებობა, რომელთა ინტეგრირება ელემენტარულ ფუნქციებში არ ხერხდება, მათ ინტეგრირებას მივყავართ ახალ ტრანსცენდენტურ ფუნქციებამდე. ამ გამოკვლევებმა აბელი მიიყვანა ელიფსური ფუნქციების და ჰიპერელიფსური ფუნქციების აღმოჩენამდე. აბელმა გამოიკვლია ინტეგრალები, რომლებიც ამჟამად მის სახელს ატარებს. აქვს მნიშვნელოვანი შრომები მწკვრივთა თეორიაში. ცნობილია აბელის იგივეობა, აბელის უტოლობა, აბელის პრობლემა, აბელის განტოლება, აბელის ჯგუფი, აბელის თეორემები, აბელური კატეგორია, აბელური მრავალსახეობა.

ლიტერატურა რედაქტირება

სქოლიო რედაქტირება

  1. 1.0 1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  2. Абель, Нильс Генрих // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. АндреевскийСПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 25.
  3. 3.0 3.1 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  4. 4.0 4.1 Encyclopædia Britannica
  5. 5.0 5.1 Czech National Authority Database
  6. 6.0 6.1 Norsk biografisk leksikonKunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
  7. Ѳ. И. П. Абель // Энциклопедический лексиконСПб: 1835. — Т. 1. — С. 27–28.
  8. SNAC — 2010.
  9. ბროკჰაუზის ენციკლოპედია / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  10. Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
  11. Gran Enciclopèdia CatalanaGrup Enciclopèdia, 1968.
  12. Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedijaLZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
  13. Froland sokneprestkontor, Ministerialbok 1827-1844 — გვ. 181.