ნილს აბელი

ნილს აბელი
	ნორვ. Niels Henrik Abel
დაბ. თარიღი	5 აგვისტო, 1802
დაბ. ადგილი	Nedstrand ან Finnøy
გარდ. თარიღი	6 აპრილი, 1829 (26 წლის)
გარდ. ადგილი	Froland Municipality
მოქალაქეობა	ნორვეგია
საქმიანობა	მათემატიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი
მუშაობის ადგილი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი და Oslo Cathedral School
პარტნიორ(ებ)ი	Christine Kemp
მეუღლე
მამა	Søren Georg Abel
ჯილდოები	Grand prix des sciences mathématiques
ხელმოწერა
	ნილს აბელი ვიკისაწყობში

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ აბელი.

ნილს ჰენრიკ აბელი (ნორვ. Niels Henrik Abel; დ. 5 აგვისტო, 1802, სტავანგერის მახლობლად — გ. 6 აპრილი, 1829, არენდალის მახლობლად) — ნორვეგიელი მათემატიკოსი.

აბელის შრომებმა დიდი გავლენა იქონია მათემატიკის საერთო განვითარებაზე. მათ საფუძველზე შეიქმნა ახალი მათემატიკური დისციპლინები: გალუას თეორია, ალგებრული ფუნქციების თეორია და სხვ. აბელმა დაამტკიცა (1824) ოთხზე მაღალი ხარისხის ზოგადი ალგებრული განტოლების ამოუხსნადობა რადიკალებში. ინტეგრალურ აღრიცხვაში უჩვენა ისეთი ფუნქციების არსებობა, რომელთა ინტეგრირება ელემენტარულ ფუნქციებში არ ხერხდება, მათ ინტეგრირებას მივყავართ ახალ ტრანსცენდენტურ ფუნქციებამდე. ამ გამოკვლევებმა აბელი მიიყვანა ელიფსური ფუნქციების და ჰიპერელიფსური ფუნქციების აღმოჩენამდე. აბელმა გამოიკვლია ინტეგრალები, რომლებიც ამჟამად მის სახელს ატარებს. აქვს მნიშვნელოვანი შრომები მწკვრივთა თეორიაში. ცნობილია აბელის იგივეობა, აბელის უტოლობა, აბელის პრობლემა, აბელის განტოლება, აბელის ჯგუფი, აბელის თეორემები, აბელური კატეგორია, აბელური მრავალსახეობა.

ლიტერატურა

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 25.

სქოლიო

↑ ^1.0 ^1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ Абель, Нильс Генрих // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 25.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20645354"></a>
↑ ^3.0 ^3.1 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ ^4.0 ^4.1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^5.0 ^5.1 Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
↑ ^6.0 ^6.1 Norsk biografisk leksikon — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1563206"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q266603"></a>
↑ Ѳ. И. П. Абель // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 1. — С. 27–28.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21282452"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21285231"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4532135"></a>
↑ SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a>
↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>
↑ Froland sokneprestkontor, Ministerialbok 1827-1844 — გვ. 181.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12247777t_BnF_authorities]:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1.0 ^1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q20645354">[[:ru:s:ЭСБЕ/Абель,_Нильс_Генрих|Абель,_Нильс_Генрих]]_//_''[[:d:Q23892884|Энциклопедический_словарь]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Андреевский,_Иван_Ефимович|И.&nbsp;Е.&nbsp;Андреевский]]_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1890._—_Т.&nbsp;I._—_С.&nbsp;25.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20645354"></a></div>-2] Абель, Нильс Генрих // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. I. — С. 25.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20645354"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q547473">MacTutor_History_of_Mathematics_archive<span_class="wef_low_priority_links">_—_1994.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a></div>-3] 3.0 ^3.1 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Niels-Henrik-Abel_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-4] 4.0 ^4.1 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918_citetype_Q36524"_data-entity-id="Q13550863">Czech_National_Authority_Database<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a></div>-5] 5.0 ^5.1 Czech National Authority Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q1563206">[http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2008090804020_Norsk_biografisk_leksikon]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q266603|Kunnskapsforlaget]]._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/2464-1502_2464-1502]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1563206"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q266603"></a></div>-6] 6.0 ^6.1 Norsk biografisk leksikon — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1563206"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q266603"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q21285231"><i_class="wef_low_priority_links">[[:ru:Петрушевский,_Фома_Иванович|Ѳ._И._П.]]</i>_[[:ru:s:ЭЛ/ДО/Абель,_Николай_Генрих|Абель]]_//_''[[:d:Q21282452|Энциклопедический_лексикон]]''<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:სანქტ-პეტერბურგი|СПб]]:_1835._—_Т.&nbsp;1._—_С.&nbsp;27–28.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21282452"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21285231"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361718"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4532135"></a></div>-7] Ѳ. И. П. Абель // Энциклопедический лексикон — СПб: 1835. — Т. 1. — С. 27–28.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21282452"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21285231"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q656"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4361718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4532135"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-8] SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|ბროკჰაუზის_ენციკლოპედია]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-9] ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328_citetype_Q35127_citetype_Q615699_citetype_Q18168594"_data-entity-id="Q746368">[[:დიდი_ნორვეგიული_ენციკლოპედია|Store_norske_leksikon]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1978._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/2464-1480_2464-1480]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a></div>-10] Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q2664168">[http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-0000185.xml_Gran_Enciclopèdia_Catalana]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ca:Grup_Enciclopèdia|Grup_Enciclopèdia]],_1968.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a></div>-11] Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q1789619"><i_class="wef_low_priority_links">[[:hr:Dalibor_Brozović|Brozović&nbsp;D.]],_[[:hr:Tomislav_Ladan|Ladan&nbsp;T.]]</i>_[[:ხორვატული_ენციკლოპედია|Hrvatska_enciklopedija]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:hr:Leksikografski_zavod_Miroslav_Krleža|LZMK]],_1999._—_9272&nbsp;გვრ.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a></div>-12] Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>

[[http://urn.digitalarkivet.no/URN:NBN:no-a1450-kb20060203021199.jpg_Froland_sokneprestkontor,_Ministerialbok_1827-1844]<span_class="wef_low_priority_links">_—_გვ.&nbsp;181.</span><div_style="display:none"></div>-13] Froland sokneprestkontor, Ministerialbok 1827-1844 — გვ. 181.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

ნილს აბელი
ნორვ. Niels Henrik Abel

დაბ. თარიღი	5 აგვისტო, 1802(1802-08-05)^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5]
დაბ. ადგილი	Nedstrand^[6] ან Finnøy^[6]
გარდ. თარიღი	6 აპრილი, 1829(1829-04-06)^[1] ^[7] ^[3] ^[4] ^[8] ^[9] ^[5] ^[10] ^[11] ^[12] (26 წლის)
გარდ. ადგილი	Froland Municipality^[13]
მოქალაქეობა	ნორვეგია
საქმიანობა	მათემატიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი
მუშაობის ადგილი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	საფრანგეთის უნივერსიტეტი და Oslo Cathedral School
პარტნიორ(ებ)ი	Christine Kemp
მეუღლე
მამა	Søren Georg Abel
ჯილდოები	Grand prix des sciences mathématiques
ხელმოწერა
ნილს აბელი ვიკისაწყობში