ნაპირი
ნაპირი — ვიწრო ზოლი, სადაც ვლინდება ხმელეთისა და წყალსატევის (ზღვა, ტბა, წყალსაცავი) ან ხმელეთისა და წყლის ნაკადის (მდინარე, დროებითი კალაპოტური ნაკადი) ურთიერთმოქმედება.
ზღვის ნაპირი წარმოიქმნება ძირითადად ზღვის აბრაზული მოქმედების, ნატანის გადაადგილებისა და აკუმულაციის შედეგად. განარჩევენ აბრაზიულ და აკუმულაციურ (ბარი, ცელა) ნაპირებს, რომელთა ჩამოყალიბება მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული ოკეანისა და ზღვის ნაპირის ზონაში ტალღების ენერგიის ხარჯვის ინტენსიურობაზე, რაც, თავის მხრივ, მჭიდროდაა დაკავშირებული ტალღების სიდიდესთან, წყალქვეშა კალთის დახრილობასა და ნატანის ბალანსთან. ზღვის ტრანსგრესიის შედეგად წარმოიქმნება ინგრესიული ნაპირები, რომელთა შორის განირჩევა მყინვარული (ფიორდული, შხერული), ეროზიული (რიასული, ლიმანური), ეოლური (არალის ტიპის ნაპირი), სტრუქტურულ-დენუდაციური (დალმაციური) ტიპის ნაპირები და სხვა.
აბრაზიისა და აკუმულაციის ზემოქმედების შედეგად ინგრესიული ნაპირების მოხაზულობა სწორდება: კონცხები ჩამოიჭრება, უბეები ივსება ნატანით. ზღვის ნაპირების წარმოქმნაში მონაწილეობს სხვა ფაქტორებიც — დიდი მდინარეების შესართავებში ყალიბდენა დელტური ნაპირი, ტროპიკული ზღვების სანაპიროებზე რიფების წარმომქმნელი ორგანიზმები ქმნიან მარჯნის ნაპირებს (რიფები), პოლარული ზღვების სანაპირო ზოლის მზრალ ქანებზე ზღვის წყლის თერმული ზემოქმედების შედეგად წარმოიქმნება თერმოაბრაზიული ნაპირები და სხვა. ზღვის ნაპირების ჩამოყალიბებაზე გავლენას ახდენს აგრეთვე თანამედროვე ტექტონიკური მოძრაობები.
მდინარის ნაპირები ყალიბდება მდინარის ეროზიული და აკუმულაციური მოქმედებისა და გრავიტაციული პროცესების (მეწყერი, ჩამონაზვავი, ჩამონაშალი) შედეგად. ნაპირების წარეცხვისა და მოლექვის ხასიათს განსაზღვრავს კალაპოტის მორფოლოგიისა და დინამიკის თავისებურებები (მეანდრირება, დატოტვა, ჩქერების გადანაცვლება). განარჩევენ ჭალის (რომელიც პერიოდულად იტბორება) და მკვიდრ (რომელიც არ იტბორება) ნაპირებს.
ლიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 315.
- Зенкович В. П., Основы учения о развитии морских берегов, М., 1962;
- Леонтьев О. К., Никифоров Л. Г., Сафьянов Г. А., Феоморфология морских берегов., М., 1975.