ნაზიანზი

ნაზიანზი (ბერძ. Ναζιανζός) იგივე ანძიანძორა (ანძანძორა, ანძიანძორი, ანძიაძორი, ანძორეთი — ფორმები ხელნაწერებში) — ისტორიული ადგილი კაპადოკიაში. იყო გრიგოლ ნაზიანზელის (ღვთისმეტყველი) საეპისკოპოსო კათედრა.

ნაზიანზი
ქვეყანა	თურქეთი
კოორდინატები	38°23′40″ ჩ. გ. 34°22′53″ ა. გ.
სასაათო სარტყელი	UTC+3

დღესდღეობით შემორჩენილია ნანგრევების სახით რომელთა ნახვა შესაძლებელია თურქული დასახლება ბექარლარის (თურქ. Bekârlar) ჩრდილო-დასავლეთით 4 კმ-ში.

ანძიანძორა

XX საუკუნის 80-იანი წლებიდან ქართულ საისტორიო მეცნიერებაში ჩნდება განსაკუთრებული ინტერესი „ქართველ მეფეთა ცხოვრებასა“ და ჯუანშერის „ვახტანგ გორგასლის ცხოვრებაში“ მოხსენიებული ტოპონიმისადმი — „ანძიანძორა“. რამდენიმე ისტორიკოსის (გ. ქავთარაძე, ნ. ხაზარაძე, ვ. გოილაძე, გ. ანჩაბაძე) ინტერესი აღნიშნული ტოპონიმისადმი გამოწვეული იყო, ამ ტოპონიმის, თითქოსდა, უშუალო კავშირითა და გეოგრაფიული მეზობლობით „მოქცევაჲ ქართლისაჲში“ მოხსენიებულ მეორე ტოპონიმთან — „არიან-ქართლი“.

საისტორიო წყაროები

ტოპონიმი „ანძიანძორა“ ქართულ საისტორიო წყაროებში პირველად „მეფეთა ცხოვრებაში“ აზონისა და ფარნავაზის ბოლო ბრძოლის შემდგომ დროინდელ მოვლენებთან დაკავშირებით იხსენიება:

„და მოსწყდეს ორგნითვე ურიცხჳ. ხოლო იძლივნეს ბერძენნი ფარნავაზისაგან. ივლტოდა ბანაკი მათი და მოკლეს აზონ, და ურიცხუნი სპანი მათნი მოსრნეს და ტყუე ქმნნეს. და წარვიდა ფარნავაზ და მოტყუენა საზღვარი საბერძნეთისა ანძიანძორა, და ეკლეცით შემოიქცა. მოვიდა კლარჯეთს და დაიპყრა კლარჯეთი, და წარმოვიდა მცხეთად სიხარულითა დიდითა.“

„ქართლის ცხოვრების“ სხვადასხვა ხელნაწერში ამ ტოპონიმის აღსანიშნავად გვაქვს შემდეგი ფორმები: „ანძანძორა“, „ანძიანძორისა“, „ანძანძორისა“, ხოლო გამოცემის ძირითადი ტექსტის ფორმა „ანძიანძორა“ რედაქტორისეული კონიექტურაა.

იგივე ტოპონიმი, ქალაქად იხსენიება მეორე ქართველი მემატიანის, ჯუანშერის თხზულებაში — „ცხოვრება ვახტანგ გორგასლისა“. კერძოდ, მემატიანე გვაწვდის ცნობას ვახტანგ მეფის მიერ განვლილი გზის შესახებ საქართველოდან პონტომდე:

„წარვიდა ვახტანგ პონტოს და მოაოჴრნა გზასა ქალაქნი სამნი: ანძორეთი, ეკლეცი და სტერი.“

ამ შემთხვევაში, სხვადასხვა ხელნაწერებში გვაქვს ვარიანტული ფორმები — „ანძორეთი“, „ანძიაძორი“, „ანძიანძორი“.

იქვე ჯუანშერს მოაქვს ვახტანგ გორგასლის სიტყვები, რომლის მიხედვითაც, ამ ქალაქში დიდი მოძღვრის, გრიგოლის საფლავი ყოფილა:

„ხოლო წყობა პირველთა მეფეთა იყო ანძიანძორს, სადა უკუე აწ არს საფლავი დიდისა მოძღურისა გრიგოლისი, და მუნით იოტნეს მეფენი ჩუენნი.“

სასულიერო მწერლობა

ბიზანტიური სასულიერო მწერლობის ქართულ თარგმანებში, კერძოდ, გრიგოლ ღვთისმეტყველი ნაზიანზელის თხზულებებში და გრიგოლ ხუცესის თხზულებაში — „გრიგოლ ნაზიანზელის ცხოვრება“, რომლის ოცამდე ხელნაწერით შემორჩენილი ორი ქართული თარგმანი არსებობს — ექვთიმე მთაწმიდლისა და ეფრემ მცირესი, კაპადოკიის ქალაქ ნაზიანზის აღსანიშნავად სხვადასხვა ფორმა გვხვდება. „ცხოვრების“ ექვთიმე ათონელისეული თარგმანის შემცველ ხელნაწერებში გვხვდება: ნანძიანძოჲ, ნანძიანძორი, ნანძიანძოე, ანძიანძორი, ანძიანძო. ხშირად ერთსა და იმავე ხელნაწერში გვაქვს სხვადასხვა ფორმა, მაგ. ერთ ხელნაწერში (A) გვხვდება როგორც ნანძიანძოჲ, ასევე — ანძიანძორი. სხვა ხელნაწერებში (BCKM) გვხვდება როგორც ნანძიანძოე, ასევე — ნანძიანძორი. „ცხოვრების“ ეფრემ მცირისეული თარგმანის შემცველ ხელნაწერებში ჩვენთვის საინტერესო ტოპონიმი სულ ორი სახითაა წარმოდგენილი: ანძიანძოჲ და ანძიანძორი. გრიგოლ ნაზიანზელის თხზულებათა ხელნაწერებში ქალაქ ნაზიანზის ტაძარს ეწოდება „ანძიანძორის საყდარი“, „ნანძიანძორის ეკლესია“, ხოლო თავად გრიგოლ ღვთისმეტყველსა და მის მამას, როგორც ნაზიანზის ეპისკოპოსებს, ეწოდებათ „ანძიანძორეველი“, „ნანძიანძორელი“.

ლიტერატურა

• ნიკოლოზიშვილი, ნიკოლოზ, „ანძიანძორის ლოკალიზაცია და მისი მნიშვნელობა ქართლის სამეფოს ისტორიისთვის“, ჟურნ. „საქართველოს შუა საუკუნეების ისტორიის საკითხები“, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის ისტორიისა და ეთნოლოგიის ინსტიტუტი, IX, თბ., 2008, გვ. 87-102