ვიკიპედია

მოტორული კოგნიცია

ამ გვერდს არა აქვს შემოწმებული ვერსია, სავარაუდოდ მისი ხარისხი არ შეესაბამებოდა პროექტის სტანდარტებს.

მოტორული კოგნიცია (შემეცნება) — მოიცავს შეხედულებას, რომ კოგნიცია განსხეულებულია ქმედებებში და რომ მოტორული სისტემა მონაწილეობს იმაში, რაც ჩვეულებრივ მიიჩნევა, როგორც მენტალური, მათ შორის სოციალურ ინტერაქციაში[1] მონაწილე პროცესები. მოტორული კოგნიციის პარადიგმის ფუნდამენტურ ერთეულს ქმედება წარმოადგენს. ის განისაზღვრება, როგორც სპეციფიკური მოტორული მიზნისკენ მიმართული განზრახვის დამაკმაყოფილებელი მოძრაობები ან ფიზიკურ და სოციალურ გარემოში მნიშვნელოვან მოვლენაზე რეაქცია. მოტორული კოგნიცია ითვალისწინებს როგორც ქმედების მომზადებასა და წარმოებას, ისე სხვა ადამიანის ქცევის ამოცნობის, განჭვრეტის, მიბაძვისა და გაგების პროცესს. ამ მოდელმა დიდი ყურადღება მიიპყრო და ბოლო წლებში ემპირიული მხარდაჭერა დაიმსახურა სხვადასხვა კვლევითი სფეროებიდან, მათ შორის განვითარების ფსიქოლოგიიდან, კოგნიტური ნეირომეცნიერებიდან და სოციალური ფსიქოლოგიიდან.

აღქმა-ქმედების დაწყვილება

რედაქტირება

მოტორული კოგნიციის სხვადასხვა ასპექტებს შორის უწყვეტობის იდეა ახალი არ არის. მართლაც, ეს იდეა შეიძლება ვნახოთ ამერიკელი ფსიქოლოგის უილიამ ჯეიმსის და ამერიკელი ნეიროფსიქოლოგის და ნობელიანტის როჯერ სპერის შრომებში. სპერი ამტკიცებდა, რომ აღქმა-ქმედების ციკლი ნერვული სისტემის[2] ფუნდამენტური ლოგიკაა. აღქმისა და ქმედების პროცესები ფუნდამენტურად გადაჯაჭვულია: აღქმა ქმედების საშუალებაა და ქმედება  აღქმის საშუალება. მართლაც, ტვინის ღერო  მოტორული აქტივობების სამართავად განვითარდა, რასაც თან სენსორული პატერნების მოტორული კოორდინაციის პატერნებში ტრანსპორტირების ბაზისურ ფუნქციას ახლდა.

თანდათანობით იზრდება ემპირიული მტკიცებულებები როგორც კოგნიტური ფსიქოლოგიიდან, ევოლუციური ფსიქოლოგიიდან, კოგნიტური ნეირომეცნიერებიდან და კოგნიტური მეცნიერებიდან, ასევე სოციალური ფსიქოლოგიიდან, რომელიც ადასტურებს, რომ აღქმა და ქმედება საერთო გამოსათვლელ კოდსა და ნერვულ არქიტექტურას იზიარებენ. ეს მტკიცებულებები ვოლფგანგ პრინცისა და მისი კოლეგების მიერ გერმანიაში, ლაიფციგში, ადამიანის კოგნიტური და ტვინის მეცნიერების მაქს პლანკის ინსტიტუტში წამოყენებულ „საერთო კოდირების თეორიაშია“ თავმოყრილი[3]. ეს თეორია აღქმასა და ქმედებას შორის შესაბამისობას ამტკიცებს. მისი მთავარი დაშვებაა, რომ ქმედებები კოდირებულია იმ აღქმად ეფექტებში (დისტალური აღქმითი მოვლენები), რომლებიც მათ უნდა წარმოშვან[4]. მოძრაობის განხორციელება ტოვებს ორმხრივ ასოციაციას წარმოქმნილ მოტორულ პატერნსა და წარმოქმნილ სენსორულ შედეგს შორის. მსგავსი ასოციაცია შესაძლოა შემდგომში გამოყენებულ იქნეს  უკუ სახით, რათა მოძრაობა მისი მოსალოდნელი შედეგების მეშვეობით განიჭვრიტოს. ეს აღქმა/ქმედების კოდები ხელმისაწვდომია ქმედების დაკვირვების დროსაც. სხვა ავტორები გვთავაზობენ ახალ შეხედულებას ქმედების გაგების ფილოგენეტიკური და ონტოგენეტიკური საწყისების შესახებ, რომელიც მოტორულ სისტემას იყენებს. ეს ამტკიცებს, რომ მოტორული კოგნიცია ადამიანებს და დანარჩენ პრიმატებს უზრუნველყოფს ბიოლოგიური ქმედების პირდაპირი, პრერეფლექსიური გაგებით, რომელიც  მათი საკუთარი ქმედების კატალოგს ემთხვევა[5].

მაკაკებში სარკისებური ნეირონების ვენტრალურ პრემოტორულ და პარიეტალურ ქერქში არსებობის აღმოჩენა, რომელიც აღიგზნება ორივე შემთხვევაში, როდესაც ის ახორციელებს მიზანმიმართულ ქმედებას და როდესაც ის აკვირდება სხვა ინდივიდის მიერ შესრულებულ იმავე ქმედებას, ქმნის ნეიროფიზიოლოგიურ მტკიცებულებას ქმედების აღქმასა და ქმედების წარმოქმნას შორის, პირდაპირი დამთხვევის არსებობის სასარგებლოდ[6]. მსგავსი დაწყვილების მაგალითია ის ბუნებრივობა, რომელსაც ადამიანები იძენენ სიტყვის გამეორებისას, როდესაც მათ სთხოვენ ყურსასმენებში გაგონილი სიტყვები მომსმენის მომენტში წარმოთქვან[7].  

ადამიანებში საერთო ნერვული აქტივობა ქმედების დაკვირვებისას და აღსრულებისას კარგადაა დოკუმენტირებული. ფუნქციური ნეიროვიზუალიზაციის კვლევების მრავალფეროვნება, ფუნქციურ მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახულება, პოზიტრონ-ემისიური ტომოგრაფია და მაგნიტური ენცეფალოგრამის გამოყენებამ აჩვენა, რომ მოტორული რეზონანსის მექანიზმი პრემოტორულ და უკანა პარიეტალურ ქერქში ვლინდება, როდესაც მონაწილეები აკვირდებიან ან ქმნიან მიზანმიმართულ ქმედებებს[8][9]. მსგავსი მოტორულ-რეზონანსული სისტემა ერთი შეხედვით ავტომატურია ან, სულ მცირე, ფუნქციურია სიცოცხლის ადრეულ ეტაპზე[10][11].

გაზიარებული წარმოდგენები სხვასა და საკუთარ თავს შორის

რედაქტირება

საერთო კოდირების თეორია ასევე ამტკიცებს, რომ ქმედების აღქმა უნდა ააქტიურებდეს ქმედებაზე წარმოდგენას იმ დონეზე, რომ აღქმული და წარმოდგენილი ქმედებები მსგავსი იყოს[12]. აღნიშნული წარმოდგენები, როგორც ასეთი, შესაძლოა ინდივიდებს შორის იქნეს გაზიარებული. მართლაც, მოცემული საგნის, ქმედების და სოციალური სიტუაციის მნიშვნელობა შესაძლოა საერთო იყოს სხვადასხვა ადამიანისთვის და ააქტიურებდეს  ნეირონული აქტივობების სათანადოდ განაწილებულ პატერნებს, შესაბამისად მათ საკუთარ ტვინებში[13]. ქცევითი და ნეიროფიზიოლოგიური კვლევების დიდი რიცხვი არსებობს, რომლებიც ადასტურებს, რომ აღქმასა და ქმედებას საერთო ნეირონული კოდირება გააჩნია და ეს საკუთარ თავსა და სხვას შორის გაზიარებულ წარმოდგენებს ქმნის. ამან კი შესაძლოა ისეთი ფენომენებამდე მიგვიყვანოს, როგორებიცაა ემოციური სენი, ემპათია, სოციალური ხელშეწყობა და სხვისი აზრების (გონების) გაგება[14].

მოტორული პრაიმინგი

რედაქტირება

აღქმასა და ქმედებას შორის ფუნქციონალური ტოლფასობის ერთი შედეგი არის ის, რომ სხვა ადამიანის მიერ განხორციელებულ ქმედებაზე დაკვირვება ამარტივებს  დამკვირვებლის მიერ შემდგომში იმავე ქმედების განხორციელებას. მაგალითად, ერთ კვლევაში მონაწილეები მკლავს ამოძრავებდნენ, როდესაც აკვირდებოდნენ ან რობოტის ან სხვა ადამიანის მიერ წარმოქმნილ იმავე ქმედებას ან მკლავის ხარისხობრივად განსხვავებულ მოძრაობას[15]. შედეგები აჩვენებს, რომ სხვა ადამიანის შესრულებულ განსხვავებულ მოძრაობაზე დაკვირვება აფერხებს ქმედების აღსრულებას, მაგრამ რობოტის მიერ შესრულებულ განსხვავებულ მოძრაობაზე დაკვირვება - არა.

სოციალური ფასილიტაცია

რედაქტირება

ფაქტი, რომ ქმედებაზე დაკვირვებას შეუძლია დამკვირვებელში წინასწარ მოამზადოს მსგავსი პასუხი და ხარისხი, რომლითაც დაკვირვებული ქმედება დამკვირვებელში მსგავს პასუხს ამარტივებს,  ნათელს ჰფენს ფენომენს, რომელსაც სოციალური ფასილიტაცია ეწოდება. ეს ფენომენი პირველად რობერტ ზაიონკმა აღწერა და  ეხმაურება მტკიცებას, რომ სხვა ადამიანების დასწრება გავლენას ახდენს ინდივიდუალურ ქცევაზე[16]. სხვადასხვა კვლევებმა დაადასტურა, რომ ემოციების სახის გამომეტყველებაზე ყურება დამკვირვებელს სხვა ინდივიდის მდგომარეობის გაგებისკენ უბიძგებს. ამ დროს დამკვირვებელში მოტორული რეპრეზენტაციები და ასოცირებული ავტომატური და სომატური პასუხები აქტიურდება, რომლებიც  დაკვირვებული სამიზნიდან წარმოიშობა[17].

მენტალური მდგომარეობის გაგება

რედაქტირება

ადამიანებს გააჩნიათ ტენდენცია ფსიქიკური მდგომარეობის მხედველობაში მიღებით სხვა ადამიანების ქმედებების ინტერპრეტაცია მოახდინონ. მნიშვნელოვანი კითხვაა, შეუძლია თუ არა აღქმა-ქმედების შესაბამისობაში მომყვან მექანიზმს და მის შედეგს - გაზიარებულ მოტორულ რეპრეზენტაციებს, ახსნას (და თუ კი, რა ხარისხით) სხვებისთვის მენტალური მდგომარეობის მიკუთვნება. ზოგიერთი ავტორი ვარაუდობს, რომ გაზიარებული წარმოდგენების ქსელი, რომელიც წარმოიშობა აღქმა-ქმედების შესაბამისობაში მომყვანი მექანიზმიდან, შესაძლოა მენტალური მდგომარეობის მიკუთვნებას უჭერდეს მხარს ფარული მენტალური სიმულაციის (ანუ არაცნობიერის) საშუალებით[18]. ამის საპირისპიროდ, ზოგიერთი სხვა მკვლევარი ამტკიცებს, რომ სარკისებური სისტემა და გონების თეორია ორი სხვადასხვა პროცესია და რომ პირველი ვერ ხნის ფსიქიკური მდგომარეობის გაგებას[19][20].

კოგნიცია და ქმედება

რედაქტირება

კოგნიციისა და ქმედებას შორის კავშირის გასაგებად ჩარლ გერსტადტმა, იუნ იო ჯომ და ადელ დაიმონდმა პენსილვანიის უნივერსიტეტიდან ჩაატარეს სტრუპის  (Stroop like day-night)[21] ტესტი 3 -დან 7 წლამდე ასაკის ბავშვებში. მათ გამოსცადეს 160 ბავშვი დავალებაში, რომელიც საჭიროებს ქმედების ამკრძალავ კონტროლს და ამასთან ორი წესის დასწავლასა და დამახსოვრებას. მათ აღმოაჩინეს, რომ პასუხის 3-დან 4 წლამდე პასუხის დაგვიანება მცირდებოდა. მათ ჩათვალეს, რომ ორი წესის სწავლისა და დამახსოვრების საჭიროება თავისთავად საკმარისი არ არის უფრო პატარა ბავშვებში ცუდი შედეგების ასახსნელად[22].

განსჯა

რედაქტირება

ექსპერიმენტების სერიამ აჩვენა ურთიერთკავშირი მოტორულ გამოცდილებასა და მაღალი დონის განსჯას შორის. მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანების უმეტესობა იყენებს ვიზუალურ პროცესებს სივრცული პრობლემებისთვის, როგორიცაა მენტალური ამოტრიალების[23] დავალებები, მოტორული ექსპერტები  იმავე დავალების შესასრულებლად მოტორულ პროცესებს არჩევენ[24]. მსგავსმა კვლევამ აჩვენა, რომ მოტორული ექსპერტები  მსგავსს პროცესს სხეულის ნაწილებისა და მრავალგვერდა ფიგურების მენტალური ამოტრიალებისთვისაც იყენებენ, მაშინ როცა არაექსპერტები ამ სტიმულს განსხვავებულად ეპყრობოდნენ[25]. ეს შედეგები მექანიზმების არევით არ იყო განპირობებული, როგორც ეს წვრთნის ტიპის კვლევამ დაადასტურა, რომელმაც  ერთწლიანი მოტორული წვრთნის შემდეგ მაკონტროლებელთან შედარებით მენტალური ამოტრიალების გაუმჯობესები  აჩვენა[26]. მსგავსი პატერნები ასევე აღმოჩენილია მუშა მეხსიერების დავალებებში. ამასთან, შესაძლებლობა დაემახსოვრებინათ მოძრაობები, რომელსაც ხელს უშლიდა მეორეული ვერბალური დავალებები მაკონტროლებლებში და მოტორული დავალებები მოტორულ ექსპერტებში, ქმნის ვარაუდს, რომ მოტორულ გამოცდილებაზე დამოკიდებული მოძრაობების შენახვაში სხვადასხვა პროცესებია ჩართული, კერძოდ კი, ვერბალური - ხელმძღვანელისთვის და მოტორული - ექსპერტებისთვის[27].

სარკისებური ნეირონები

რედაქტირება

სოციალური ნეირომეცნიერების სფეროში უახლესმა აღმოჩენებმა სარკისებური ნეირონები და მათთან დაკავშირებული სისტემები მოიცვა, როგორც შესაძლო ნევროლოგიური საფუძველი სოციალური შემეცნებისთვის, განსაკუთრებით მოტორული კოგნიციის მომცველი ფაქტორები. შიმპანზეებში (ადამიანის უახლოესი ცოცხალი ნათესავი) სარკისებური ნეირონების სისტემები მაღალ აქტიურობას ავლენს, როდესაც დიდი მაიმუნი აკვირდება სხვა ინდივიდის მიერ (დიდი მაიმუნის ან ადამიანის) შესრულებულ ფიზიკურ ქცევას, როგორიცაა ხელის გაწვდენა, დაჭერა ან დარტყმა[28]. ადამიანებში მსგავსი სიტუაციებისთვის სარკისებური ნეირონების რეგიონები ვენტრალურ პრემოტორულ ქერქში, დორსალურ პრემოტორულ ქერქში და შუაპარიეტალურ ქერქში აქტიურდება როდესაც ინდივიდის მიერ შესრულებულ ერთ, მაგრამ არა შეზღუდულ ზემოხსენებულ დავალებას აკვირდებიან[29]. სარკისებური ნეირონული სისტემის აქტივაცია ავტომატურია და ცდება მარტივი ფიზიკური ქმედებების შეცნობას. თუმცა, მიჩნეულია, რომ ეს არ არის მიზეზი, რომლის გამოც ინდივიდს შეუძლია გამოიცნოს და გაიგოს სხვა ინდივიდის ქცევები[29][28].

fMRI (ფუნქციურ მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახულება) კვლევები ადამიანებში აგროვებს მტკიცებულებებს, რომ სარკისებური ნეირონები პასუხისმგებლები არიან ფიზიკურიდან თვით-მეფინგზე ( "Physical to self-mapping")[30]. კვლევებში, მონაწილეებს, სადაც თავიანთი სახეები უნდა ამოეცნოთ, უაქტიურდებოდათ მარჯვენა ნახევარსფეროში მდებარე სარკისებური, საკუთარ ფიზიკურ ქმედება/მდგომარეობაზე პასუხისმგებელი ნეირონები. ზუსტად იგივე რეგიონი აღიგზნება, როდესაც ინდივიდი ხედავს სხვის მიერ განხორციელებულ ფიზიკურ ქმედებას, როგორიცაა ხელის ჩაჭიდება ან ტირილი[31][30]. ეს აქტივაცია თოთოეული ინდივიდისთვის უნიკალური ნეირონული კავშირების ქონას გულისხმობს. ამგვარად, სარკისებური ნეირონული სისტემა საკუთარ და სხვის ქმედებებს შორის კავშირის საშუალებას იძლევა. ეს თეორია იმისათვის შემუშავდა, რომ შესაძლო ყოფილიყო სხვისი განზრახვის ან მიზნის გაგება[32][33]. სპუნტი და ლიბერმანი (2013) ფუნქციურ მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახულებით ჩატარებული კვლევისას აკვირდებოდნენ სარკისებურ ნეირონებს ტვინში. მონაწილეები აკვირდებოდნენ ვიდეოს, სადაც ასახული იყო მაღალი ან დაბალი კოგნიტური დატვირთვის ქვეშ შესრულებული ქმედებები. ვიდეოს ყურებისას მონაწილეები უნდა დაკვირვებოდნენ თუ რატომ, როგორ და რა ქმედება ხორციელდებოდა. საბოლოო შედეგები ქმნის პირდაპირ მტკიცებულებას, რომ სარკისებური ნეირონების აქტიურდებიან და უფრო მეტიც ავტომატურად აქტიურდებიან დორსალურ პრემოტორულ ქერქში, ვენტრალურ პრემოტორულ ქერქში და უკანა შუაპარიეტალურ ღარში[29].

აგრეთვე, არსებობს ბევრი მტკიცებულება, რომელიც მხარს უჭერს დებულებას, რომ სარკისებური ნეირონები აქტიურდებიან სიტუაციებში, როდესაც ინდივიდი საკუთარ თავს სხვების ქმედებების მიმართ აანალიზებს[32]. თუმცა, ჯერ კიდევ მიმდინარეობს დებატები იმის თაობაზე უნდა იყოს თუ არა ეს აქტივაცია ინტერპრეტირებული, როგორც განზრახული გაგება. შენონ სპოლდინგი (2013) ამტკიცებს, რომ ის ნეირომეცნიერები, რომლებიც გვთავაზობენ სარკისებურ ნეირონებს, როგორც ფსიქოლოგიურ პასუხს სოციალურ აღქმაზე, არასწორ ინტერპრეტაციას უკეთებენ თავიანთი კვლევის შედეგებს და არ იყენებენ მიზნისა და განზრახვის სწორ ფილოსოფიურ განმარტებებს. ნაცვლად იმისა, რომ იყოს ურთიერთმონაცვლე ან ერთი უძღოდეს მეორეს, ის ამტკიცებს, რომ ეს ორი უნდა გავიაზროთ როგორც ორი დამოუკიდებელი ქმედება[33].

სარკისებურ ნეირონებსა და სოციალურ შემეცნებას შორის ურთიერთმიმართების ხაზის აღმოჩენა ქმნის მეტ კავშირს ნევროლოგიურ საფუძვლებს, როგორიცაა სოციალური სწავლის თეორია ისეთი სოციალური ფენომენებისთვის, როგორიცაა ემპათია და დაკვირვებით შესწავლა[28][34].

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Hatfield, E.; Cacioppo, J.; Rapson, R. (1994) Emotional Contagion. New York: Cambridge Press. 
  • Jeannerod, M. (1997). The cognitive neuroscience of action. Wiley-Blackwell. 
  • Jeannerod, M. (2006). Motor Cognition: What Actions Tell the Self. Oxford University Press. 
  • (2009) Oxford Handbook of Human Action. New York: Oxford University Press. 
  • (2008) The Handbook of Imagination and Mental Simulation. New York: Psychology Press. 
  • Thelen, E. (1995). „Motor development: A new synthesis“. American Psychologist. 50: 79–95. doi:10.1037/0003-066x.50.2.79.

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Sommerville, JA.; Decety, J. (Apr 2006). "Weaving the fabric of social interaction: articulating developmental psychology and cognitive neuroscience in the domain of motor cognition". Psychonomic Bulletin & Review. 13 (2): 179–200. doi:10.3758/BF03193831. PMID 16892982
  2. ↑ Sperry, R.W. (1952). "Neurology and the mind-brain problem". American Scientist. 40: 291–312
  3. ↑ Prinz, W. (1997). "Perception and action planning". European Journal of Cognitive Psychology. 9: 129–154. doi:10.1080/713752551
  4. ↑ Hommel, B.; Müsseler, J.; Aschersleben, G.; Prinz, W. (Oct 2001). "The Theory of Event Coding (TEC): a framework for perception and action planning". Behavioral and Brain Sciences. 24 (5): 849–78; discussion 878–937. CiteSeerX 10.1.1.77.9446 . doi:10.1017/s0140525x01000103. PMID 12239891
  5. ↑ Gallese, V.; Rochat, M.; Cossu, G.; Sinigaglia, C. (Jan 2009). "Motor cognition and its role in the phylogeny and ontogeny of action understanding". Developmental Psychology. 45 (1): 103–13. doi:10.1037/a0014436. PMID 19209994
  6. ↑ Rizzolatti, G.; Craighero, L. (2004). "The mirror-neuron system". Annual Review of Neuroscience. 27: 169–92. doi:10.1146/annurev.neuro.27.070203.144230. PMID 15217330
  7. ↑ Marslen-Wilson, W. (Aug 1973). "Linguistic structure and speech shadowing at very short latencies". Nature. 244 (5417): 522–3. doi:10.1038/244522a0. PMID 4621131
  8. ↑ Hamzei, F.; Rijntjes, M.; Dettmers, C.; Glauche, V.; Weiller, C.; Büchel, C. (2003). "The human action recognition system and its relationship to Broca's area: an fMRI study". NeuroImage. 19: 637–644. doi:10.1016/s1053-8119(03)00087-9
  9. ↑ Grèzes, J.; Armony, J. L.; Rowe, J.; Passingham, R. E. (2003). "Activations related to "mirror" and "canonical" neuron in the human brain: an fMRI study". NeuroImage. 18: 928–937. doi:10.1016/s1053-8119(03)00042-9
  10. ↑ Nystrom, P. (2008). "The infant mirror neuron system studied with high density EEG". Social Neuroscience. 3: 334–347. doi:10.1080/17470910701563665
  11. ↑ Sommerville, JA.; Woodward, AL.; Needham, A. (May 2005). "Action experience alters 3-month-old infants' perception of others' actions". Cognition. 96 (1): B1–11. doi:10.1016/j.cognition.2004.07.004. PMC 3908452 . PMID 15833301
  12. ↑ Knoblich, G.; Flach, R. (2001). "Predicting the effects of actions: interactions of perception and action". Psychological Science. 12: 467–472. doi:10.1111/1467-9280.00387
  13. ↑ Decety, J.; Sommerville, JA. (Dec 2003). "Shared representations between self and other: a social cognitive neuroscience view". Trends in Cognitive Science. 7 (12): 527–33. doi:10.1016/j.tics.2003.10.004. PMID 14643368
  14. ↑ Blakemore, S.J.; Frith, C.D. (2005). "The role of motor contagion in the prediction of action". Neuropsychologia. 43: 260–267. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2004.11.012. PMID 15707910.
  15. ↑ Kilner, J.M.; Paulignan, Y.; Blakemore, S.J. (2003). "An interference effect of observed biological movement on action". Current Biology. 13: 522–525. doi:10.1016/s0960-9822(03)00165-9
  16. ↑ Chartrand, T.L.; Bargh, J.A. (1999). "The chameleon effect: The perception-behavior link and social interaction". Journal of Personality and Social Psychology. 76 (6): 893–910. doi:10.1037/0022-3514.76.6.893. PMID 10402679
  17. ↑ Hatfield, E.; Cacioppo, J.T.; Rapson, R.L. (1993). "Emotional contagion". Current Directions in Psychological Science. 2: 96–99. doi:10.1111/1467-8721.ep10770953
  18. ↑ Gallese, V.; Goldman, A. (Dec 1998). "Mirror neurons and the simulation theory of mind-reading". Trends in Cognitive Sciences. 2 (12): 493–501. doi:10.1016/S1364-6613(98)01262-5. PMID 21227300
  19. ↑ Decety, J.; Michalska, KJ.; Akitsuki, Y. (Sep 2008). "Who caused the pain? An fMRI investigation of empathy and intentionality in children". Neuropsychologia. 46 (11): 2607–14. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2008.05.026. PMID 18573266.
  20. ↑ Saxe, R. (2005). "Against simulation: the argument from error". Trends in Cognitive Sciences. 9: 174–179. doi:10.1016/j.tics.2005.01.012. PMID 15808499
  21. ↑ C. Brainerd, ed. (2010). "A review of the day–night task: The Stroop paradigm and interference control in young children". Developmental Review. Elsevier. 30: 257–330. doi:10.1016/j.dr.2010.07.001
  22. ↑ Gerry T. M Altmann, ed. (1994). "The relationship between cognition and action: performance of children 312–7 years old on a stroop- like day-night test". Cognition. Elsevier. 53: 91–180. doi:10.1016/0010-0277(94)90068-X.
  23. ↑ Hyun, J. S.; Luck, S. J. (2007). "Visual working memory as the substrate for mental rotation". Psychonomic Bulletin & Review. 14 (1): 154–158. doi:10.3758/bf03194043
  24. ↑ "Moreau, D. (2012). The role of motor processes in three-dimensional mental rotation: Shaping cognitive processing via sensorimotor experience. Learning and Individual Differences, 22(3), 354-359"
  25. ↑ Moreau, D. (2013a). "Constraining movement alters the recruitment of motor processes in mental rotation". Experimental Brain Research. 224 (3): 447–454. doi:10.1007/s00221-012-3324-0
  26. ↑ Moreau, D.; Clerc, J.; Mansy-Dannay, A.; Guerrien, A. (2012). "Enhancing spatial ability through sport practice: Evidence for an effect of motor training on mental rotation performance". Journal of Individual Differences. 33 (2): 83–88. doi:10.1027/1614-0001/a000075.
  27. ↑ Moreau, D. (2013b). "Motor expertise modulates movement processing in working memory". Acta Psychologica. 142 (3): 356–361. doi:10.1016/j.actpsy.2013.01.011
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 Iacoboni, Marco; Molnar-Szakacs, Istvan; Gallese, Vittorio; Buccino, Giovanni; Mazziotta, John C.; Rizzolatti, Giacomo (2005-02-22). "Grasping the intentions of others with one's own mirror neuron system". PLOS Biology. 3 (3): –79–e79. doi:10.1371/journal.pbio.0030079. ISSN 1545-7885. PMC 1044835 . PMID 15736981
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 Spunt, Robert P.; Lieberman, Matthew D. (2013-01-01). "The Busy Social Brain Evidence for Automaticity and Control in the Neural Systems Supporting Social Cognition and Action Understanding". Psychological Science. 24 (1): 80–86. doi:10.1177/0956797612450884. ISSN 0956-7976. PMID 23221019. Retrieved 2014-09-10.
  30. ↑ 30.0 30.1 Uddin, Lucina Q.; Iacoboni, Marco; Lange, Claudia; Keenan, Julian Paul (2007). "The self and social cognition: the role of cortical midline structures and mirror neurons". Trends in Cognitive Sciences. 11 (4): 153–157. doi:10.1016/j.tics.2007.01.001. ISSN 1364-6613. PMID 17300981. Retrieved 2014-09-27.
  31. ↑ Christian Keysers; Gazzola, Valeria (2007). "Integrating simulation and theory of mind: from self to social cognition". Trends in Cognitive Sciences. 11 (5): 192–194. doi:10.1016/j.tics.2007.02.002. ISSN 1364-6613. PMID 17344090.
  32. ↑ 32.0 32.1 Spaulding, Shannon (2013). "Mirror Neurons and Social Cognition Mirror Neurons and Social Cognition". Mind & Language. 28 (2): 233–257. doi:10.1111/mila.12017. ISSN 0268-1064. Retrieved 2014-09-10.
  33. ↑ 33.0 33.1 Sinigaglia, Corrado; Sparaci, Laura (2010). "Emotions in action through the looking glass". Journal of Analytical Psychology. 55 (1): 3–29. doi:10.1111/j.1468-5922.2009.01821.x. ISSN 0021-8774. PMID 20433493. Retrieved 2014-09-10.
  34. ↑ Reardon, Sara (2014-02-25). "Monkey brains wired to share". Nature. 506 (7489): 416–417. doi:10.1038/506416a. ISSN 0028-0836. PMID 24572401. Retrieved 2014-09-10.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/მოტორული_კოგნიცია“-დან