მადამ დე ლა ფაიეტი
მარი-მადლენ პიოშ დე ლა ვერნი, გრაფინია დე ლა ფაიეტი (ფრანგ. Marie-Madeleine Pioche de La Vergne) უფრო ცნობილი, როგორც მადამ დე ლა ფაიეტი (Madame de La Fayette; დ. 18 მარტი, 1634 — გ. 25 მაისი, 1693) — ფრანგი ქალი მწერალი; არის ავტორი რომანისა კლევის პრინცესა, რომელიც პირველ ფრანგულ ისტორიულ რომანად შეიძლება ჩაითვალოს. ლიტერატურაში კლევის პრინცესა ერთი-ერთი ყველაზე ადრეული რომანების სიას მიეკუთვნება.
| მადამ დე ლა ფაიეტი | |
|---|---|
| ფრანგ. Marie-Madeleine Pioche de La Vergne de La Fayette | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 18 მარტი, 1634[1] [2] [3] [4] |
| დაბადების ადგილი | პარიზი[5] |
| გარდაცვალების თარიღი | 25 მაისი, 1693[5] [1] [2] [3] [6] [7] [8] [9] (59 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | პარიზი[5] |
| დასაფლავებულია | სენ-სულპისის ეკლესია |
| ფსევდონიმი | Madame de la Fayette |
| საქმიანობა | მწერალი[4] [10] , სალიტერატურო სალონის მფლობელი, რომანისტი, ისტორიკოსი, კორესპონდენტი და ფრეილინა |
| ენა | ფრანგული ენა |
| მოქალაქეობა | საფრანგეთი |
| Magnum opus | La Princesse de Clèves, The Princess of Montpensier, Q17461985? და Q17352512? |
| ხელმოწერა |
 |
ცხოვრება
რედაქტირებამარი დე ლა ვერნი პარიზში შეძლებული აზნაურების ოჯახში დაიბადა. 16 წლის ასაკში იგი დედოფალ ანა ავსტრიელის საპატიო მხლებელი ქალი გახდა და აქვე დაიწყო ლიტერატურული განათლების მიღება. მას იტალიურ და ლათინურ ენებზე ლექციებს ჟილ მენაჟი უკითხავდა. დე ლა ვერნს სწორედ მენაჟმა გააცნო იმ დროინდელი სალონური შეხვედრები. ასევე შეახვედრა დიდებულებთან — მადამ დე რამბუიესა და მადლენ დე სკუდერისთან. მალე ყმაწვილი დე ლა ვერნის მამა, მარკ პიოშ დე ლა ვერნი გარდაიცვალა. დედამ კი რენო დე სევინიეზე იქორწინა. მამობილის ოჯახში შეხვდა მადამ დე სევინიესაც, რომელიც მისთვის ბოლომდე უძვირფასეს და უახლოეს მეგობრად დარჩა.
1655 წელს დე ლა ვერნი გრაფ დე ლა ფაიეტთან შეუღლდა. გრაფი დაქვრივებული დიდებული გახლდათ და მეუღლეზე თვრამეტი წლით უფროსი უნდა ყოფილიყო. გრაფ და გრაფინია დე ლაფაიეტებს ორი ვაჟი შეეძინათ. ისინი ერთად ეწვეოდნენ ოვერნისა და ბურბონის მამულებს, თუმცა გრაფინია ხშირად ბრუნდებოდა პარიზში, სადაც მან საკუთარი გავლენით შექმნა და წარმატებით უხელმძღვანელა სალონურ საზოგადოებებს. ამავე პერიოდში ლუიზ დე ლა ფაიეტი (1618–1665) გრაფი დე ლა ფაიეტის და, საფრანგეთის ხელმწიფის ლუი XIII– ის რჩეული გახლდათ. სალონურ საზოგადოებებთან და დიდგვაროვანთა წრეებთან კავშირმა მადამ ლა ფაიეტს უამრავი ფრანგი, თუ უცხოელი დიდგვაროვანი და გავლენიანი პიროვნება გააცნო.
გრაფინია 1659 წელს პარიზში მუდმივად საცხოვრებლად გადავიდა. 1662 წელს ლა ფაიეტმა ანონიმურად გამოაქვეყნა მისი პირველი რომანი სახელწოდებით La Princesse de Montpensier. 1665 წელს გაიცნო და ახლო ურთიერთობა დაამყარა ფრანგ ფილოსოფოსთან და მორალისტთან ფრანსუა დე ლა როშფუკოსთან, მაქსიმების ავტორთან. სწორედ ლა როშფუკოს მეშვეობით გაიცნო მათი თანამედროვე მრავალი ლიტერატურული მნათობი. მათ შორის, რასინი და ბუალო. 1669 წელს გამოიცა პირველი ტომი რომანისა Zaïde, ხოლო საზოგადოებამ მეორე ტომი მხოლოდ 1671 იხილა.
მადამ დე ლა ფაიეტის ყველაზე ცნობილი რომანია კლევის პრინცესა, რომელიც პირველად ანონიმურად გამოიცა 1678 წლის მარტში. ეს ნაწარმოები ერთ-ერთი უდიდესი წარმატებაა ფრანგული ლიტერატურისათვის. კლევის პრინცესა ხშირად ითვლება პირველ ნამდვილ ფრანგულ რომანად და ადრეული ფსიქოლოგიური რომანის პროტოტიპად.
თავისი ბიოგრაფიის განმავლობაში მადამ დე ლაფაიეტი ასევე მსახურებდა მარია ჯოვანა ბატისტა სავოიელ-ნემურელის დიპლომატიურ აგენტად ლუი XIV-ს კარზე.
1680 წელს გრაფინიას მეუღლისა და ლა როშფუკოს გარდაცვალებამ მომდევნო წლებში მადამ დე ლაფაიეტის საზოგადო ცხოვრებიდან ჩამოშორებას შეუწყო ხელი. უკვე გარდაცვალების შემდეგ გამოქვეყნდა მისი სამი ნაშრომი: La Comtesse de Tende (1718), Histoire d'Henriette d'Angleterre (1720) და Memoires de la Cour de France (1731).
ოჯახი
რედაქტირებამარი-მადლენ პიოშ დე ლა ვერნი მარკ პიოშისა და იზაბელა პენის უფროსი ქალიშვილი იყო. მარი-მადლენის მამა მეფის წული, აგრეთვე კარდინალ რიშელიეს ძმისშვილის, ჟან არმან დე მაი-ბრეზის აღმზრდელი პედაგოგი გახლდათ.
მადამ დე ლა ფაიეტი 1634 წლის 18 მარტს, სენ-სულპისის ეკლესიაში მონათლ საფრანგეთის მარშალმა ურბან დე მაილე-ბრეზემ და აიგუილონის ჰერცოგინიამ, მარი მადლენ დე ვინიერომ.
მისი ქორწინებაცა და დაკრძალვაც სწორედ სენ-სულპისის ეკლესიაში მოხდა.
ნამუშევრები
რედაქტირება- La Princesse de Montpensier, 1662, მე -2 გამოცემა 1674 და 1675 წწ.
- Zaïde, histoire espagnole, ტ. 1, ტომი 2, პარიზი, კლოდ ბარბინი, 1671 წ.
- La Princesse de Clèves, პარიზი, კლოდ ბარბინი, 16 მაისი 1678 [ანონიმური]. (ინგლისური თარგმანი 1689, ლონდონი).
- Romans et Nouvelles, Paris, Classiques Garnier, 1989,ISSN 0750-2176 .
- La Comtesse de Tende დაარქივებული 2020-08-11 საიტზე Wayback Machine. , 1718 წ.
- Histoire de madame Henriette d'Angleterre, première femme de Philippe de France, Duc d'Orléans, Amsterdam, M.-C. Le Cène, 1720 წ.
- Mémoires de la cour de France pour les années 1688 და 1689, პარიზი, ფუკო, 1828.
- Marie-Madeleine Pioche de La Vergne La Fayette — ნამუშევრები პროექტ „გუტენბერგზე“
- Works by or about Madame de La Fayette
- მადამ დე ლა ფაიეტი — ნამუშევრები საიტზე LibriVox (უფასო აუდიო წიგნები)
- კათოლიკური ენციკლოპედიის ჩანაწერი
- ენციკლოპედია ბრიტანიკის ჩანაწერი
- ენციკლოპედია. Com ჩანაწერი
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 2.0 2.1 SNAC — 2010.
- ↑ 3.0 3.1 FemBio database
- ↑ 4.0 4.1 The Fine Art Archive
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118725939 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
- ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ GeneaStar
- ↑ Babelio — 2007.
- ↑ Library of the World's Best Literature / C. D. Warner — 1897.