ლასლო ბაბაი
ლასლო ბაბაი (უნგრ. Babai László; დ. 20 ივლისი, 1950, ბუდაპეშტი, უნგრეთი) — უნგრელი და ამერიკელი მათემატიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი, უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის ნამდვილი წევრი. კომბინატორიკისა და ჯგუფის თეორიის ცნობილი მკვლევარი. 1994 წლიდან სრულ განაკვეთზე ასწავლის ჩიკაგოს უნივერსიტეტში. [1]
| ლასლო ბაბაი | |
|---|---|
 ინგლ. | |
| დაბ. თარიღი | 20 ივლისი, 1950 |
| დაბ. ადგილი | ბუდაპეშტი, უნგრეთი |
| მოქალაქეობა |
 უნგრეთი |
| საქმიანობა | მათემატიკოსი, ინფორმატიკოსი და უნივერსიტეტის პროფესორი |
| მუშაობის ადგილი | ჩიკაგოს უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი | ბუდაპეშტის უნივერსიტეტი |
| ჯილდოები | გიოდელის პრემია |
| საიტი | people.cs.uchicago.edu/~laci/ |
კარიერა რედაქტირება
1968 წელს დაამთავრა ბუდაპეშტში მიჰალ ფაზეკასის გიმნაზია, შემდეგ ჩაირიცხა ბუდაპეშტის უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა ფაკულტეტის მათემატიკის განყოფილებაზე, სადაც 1973 წელს მიიღო დიპლომი მათემატიკაში. ამავე პერიოდში, 1971 წელს მან ერთი სემესტრი გაატარა ლენინგრადის უნივერსიტეტში. დიპლომის მიღების შემდეგ მუშაობა დაიწყო უნივერსიტეტის ალგებრისა და რიცხვების თეორიის კათედრაზე. 1980-1983 წლებში იყო უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის გამოთვლითი და ავტომატიზაციის კვლევის ინსტიტუტის კონსულტანტი. 1985 წელს ლასლო ლოვაშთან ერთად დააარსა ბუდაპეშტის სემესტრები მათემატიკაში, სადაც გახდა დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარე. 1987 წელს დაინიშნა უნივერსიტეტის პროფესორად. 1984 წლიდან ის ასევე ასწავლის ჩიკაგოს უნივერსიტეტის კომპიუტერული მეცნიერების ინსტიტუტში, ჯერ როგორც მოწვეული პროფესორი (1986 წლამდე), ნახევარ განაკვეთზე და 1994 წლიდან სრულ განაკვეთზე. 1987-1989 წლებში იგი ასევე იყო მოწვეული მასწავლებელი ბუდაპეშტის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის ელექტროინჟინერიის ფაკულტეტზე.
1975 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია მათემატიკურ მეცნიერებებში, 1984 წელს კი აკადემიური სადოქტორო დისერტაცია. იგი გახდა უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის მათემატიკური კომიტეტის წევრი. 1990 წელს აირჩიეს უნგრეთის მეცნიერებათა აკადემიის წევრად, 1995 წელს კი ნამდვილ წევრად. იანოს ბოლიაის მათემატიკურმა საზოგადოებამ იგი თავის წევრად მიიღო. 1981 წელს პალ ერდოსთან და ლასლო ლოვაშთან ერთად გამოუშვა ჟურნალი „Combinatorica“, რომლის დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორი გახდა. ის არის ელექტრონული ჟურნალის „Theory of Computing“-ის დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორი. 2010 წლიდან არის ჩიკაგოს „ჯორჯ და ელიზაბეტ იოვოვიჩების“ უნივერსიტეტის პროფესორი.
სამუშაო რედაქტირება
ბაბაის კვლევითი ინტერესებია კომბინატორიკა, ჯგუფის თეორია და სირთულის თეორია. ჯერ კიდევ სტუდენტობისას ის სწავლობდა გრაფების ავტომორფიზმებს. იზომორფიზმის ალგორითმების დარგში მან გამოიყენა ე.წ ღრმა ჯგუფის თეორიის ინსტრუმენტები, ძირითადად ქვეჯგუფური კოშკის მეთოდი.
მან გამოაქვეყნა ას ოთხმოცზე მეტი სამეცნიერო პუბლიკაცია, რომლებიც ეხება კომბინატორიკას, ალგებრას და კომპიუტერულ მეცნიერებას, მათი უმეტესობა გამოქვეყნდა ინგლისურად.
ჯილდოები და აღიარება რედაქტირება
- 1972 გეზა გრუნვალდის პრემია
- 1983 MTA მათემატიკის ჯილდო
- 1988 სახელმწიფო ჯილდო – ალგებრისა და გამოთვლითი თეორიის დარგში საერთაშორისო გამოჩენილი მიღწევებისთვის და შესანიშნავი სწავლებისა და სკოლის შემქმნელი საქმიანობისთვის.
- 1993 გიოდელის პრემია
- 1993 ტიბორ სელეს მემორიალური მედალი
- 1999 ბუდაპეშტის ტექნოლოგიური და ეკონომიკის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი
- 2005 ლეველინ ჯონის და ჰარიეტ მანჩესტერ კვანტრელის ჯილდო
- 2015 კნუთის პრემია[2]
მთავარი პუბლიკაციები რედაქტირება
- გამოთვლითი სირთულე სასრულ ჯგუფებში (1990, 1991)
- ხაზოვანი ალგებრული მეთოდები კომბინატორიკაში ( პეტერ ფრანკლთან ერთად, 1992 წ.)
- ავტომორფიზმის ჯგუფები, იზომორფიზმი, რეკონსტრუქცია (1995)
სქოლიო რედაქტირება