კანუნი (ალბანეთი)
კანუნი (ალბ. Kanuni i Lekë Dukagjinit) — კომპლექტი ალბანური ტრადიციული კანონების. თავდაპირველად კანუნი იყო ზეპირი და მხოლოდ მე-20 საუკუნეში გამოაქვეყნდა წერილობით.[1] არსებობს მხოლოდ ერთი "კანუნი" უძველესი დროიდან და საყოველთაოდ მოხსენიებული, როგორც "Kanun of Leke", საიდანაც წარმოიშვა ექვსი შემდეგი ვარიაციები, რომელიც საბოლოოდ განვითარდა ტერიტორიების, პიროვნების და მათი წარმოშობის დროს მიხედვით: "Kanun i vjetër" (ინგლ. Old Kanun), "Kanuni i Lekë Dukagjinit" (ინგლ. The Kanun of Lekë Dukagjini), "Kanuni i Çermenikës" (ინგლ. The Kanun of Çermenikë), "Kanuni i Papa Zhulit" (ინგლ. The Kanun of Pope Julius), "Kanuni i Labërisë" (ინგლ. The Kanun of Labëria)[2] და "Kanuni i Skenderbeut" (ინგლ. Kanun of Skanderbeg) (ქართ. გეორგ კასტრიოტის კანონები)[3][4], რომელიც ცნობილია, როგორც "Kanuni i Arbërisë" (ინგლ. Kanun of Arbëria).
გეორგ კასტრიოტის კანონები (Kanun of Skanderbeg) არის უახლოესი მსგავსება "Kanun of leke Dukagjini" და ეს უკანასკნელი, როგორც წესი, ყველაზე ცნობილია და ასევე განიხილება, როგორც სიტყვა "კანუნი"-ს სინონიმი. "Kanun of leke Dukagjini" შეიმუშავა ლეკა დუკაჯინმა, რომელიც დააკოდიფიცირა არსებული ჩვეულებრივი კანონები. ეს უკვე გამოიყენება, ძირითადად, ჩრდილოეთ და ცენტრალური ალბანეთის და მიმდებარე ტერიტორიებზე, ასევე ადრე იუგოსლავიის ტერიტორიაზეც, სადაც არსებობს ალბანელი მოსახლეობის დიდი ეთნიკური წარმომადგენლობა: მონტენეგროში, კოსოვოსა და მაკედონიაში. ის პირველად კოდიფიცირებულ იქნა მე-15 საუკუნეში, მაგრამ გამოიყენებოდა გაცილებით ადრე. იგი გამოიყენებოდა ამ ფორმით, მე-20 დასაწყისამდე და გამოცოცხლდა კომუნისტური რეჟიმის დაცემის შემდეგ 1990 წელს.
ეტიმოლოგია რედაქტირება
ტერმინი "კანუნი" მომდინარეობს ბერძნული სიტყვა "κανών" ("canon")-დან, რაც ნიშნავს, სხვათა შორის "ბოძზე" და "წესი",[5] რომელიც გადაყვანილ იქნა ბერძნულიდან არაბულზე და შემდეგ თურქულად და ალბანურად.[6]
წარმოშობა რედაქტირება
პრაქტიკა ზეპირი კანონების და ლეკა დუკაჯინის კოდიფიცირებული კანუნი-ს, ედიტ დურჰამის მიერ დათარიღებულია ბრინჯაოს ხანით.[7] ზოგი ავტორი ვარაუდობს, რომ "კანუნი" შეიძლება გამომდინარეობდეს უძველესი ილურიანები-ს ტომის კანონებიდან.[8] სხვა ავტორები ვარაუდობენ, რომ "კანუნმა" შეინარჩუნა ინდოევროპული პრეისტორიული ეპოქის ელემენტები.[9]
თუმცა რამდენიმე სიტყვის კოდი შეიძლება ადვილად შევამჩნიოთ, დაწყებული წინასწარი პრე-ინდოევროპული, ინდოევროპული, ბერძნული, რომაული, ზოგადად ბალკანური და ოსმალურიდან.[10]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Cook, Bernard (2001). Europe since 1945 an encyclopedia. Garland Publishing, გვ. 22. ISBN 0-8153-4057-5. ციტირების თარიღი: 2010-07-01.
- ↑ R. Zojzi The Code of Labëria ("Kanuni i Labërisë" Tirana (Institute of Folk Culture Archives
- ↑ Ilia, I.F. Kanuni i Skenderbegut (1993) The Code of Skanderbeg Shkoder Publisher:Archbishop of Shkodra.
- ↑ Young, Antonia (2000). Women Who Become Men Albanian Sworn Virgins. Bloomsbury Academic, გვ. 732. ISBN 978-1-85973-340-0.
- ↑ κανών, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ↑ Marii͡a Nikolaeva Todorova (2004). Balkan Identities Nation and Memory. NYU Press, გვ. 111. ISBN 978-0-8147-8279-8.
- ↑ Foyer-Merib, the (2006). Kolor. Journal on moving communities. Garant, გვ. 10. ISBN 90-441-2008-5.
- ↑ Dukagjini, L., Gjecov, S., Fox, L. Kanuni i Lekë Dukagjinit. Gjonlekaj Publishing Co., 1989. p. xvi.
- ↑ Cancik, Hubert; Schneider, Helmuth (2002) Brill's New Pauly Encyclopaedia of the Ancient World. Classical Tradition. Brill, გვ. 92. ISBN 90-04-14221-5.
- ↑ Sellers, Mortimer; Tomaszewski, Tadeusz (2010) The Rule of Law in Comparative Perspective. Springer Verlag, გვ. 205. ISBN 978-90-481-3748-0.