იპრიტი
იპრიტი — ორგანული ნაერთი, ქიმიური ფორმულით C4H8Cl2S. არის ძლიერ მომწამლავი ნივთიერება. აზიანებს კანსა და ფილტვებს.[1] აქვს ძლერი სუნი, რომელიც მდოგვის სუნს ჰგავს. იპრიტის გაზი, როგორც ქიმიური იარაღი გერმანელებმა გამოიყენეს იპრის ბრძოლაში
| იპრიტი | |
 | |
 | |
| ზოგადი | |
|---|---|
| სისტემური სახელწოდება | 1-ქლორი-2-[(2-ქლოროეთილ)სულფანილ]ეთანი |
| ტრადიციული სახელწოდება | იპრიტი |
| ქიმიური ფორმულა | C4H8Cl2S |
| მოლური მასა | 159.07 გ/მოლი |
| ფიზიკური თვისებები | |
| სიმკვრივე | 1.27 გ/სმ³ |
| თერმული თვისებები | |
| დნობის ტემპერატურა | 14.4 °C |
| დუღილის ტემპერატურა | 217 (იშლება) °C |
| NFPA 704 |
 1
4
1
|
სინთეზი რედაქტირება
იპრიტი მიიღება გოგირდის დიქლორიდისა და ეთილენის რეაქციით:
- SCl2 + 2 C2H4 → (ClCH2CH2)2S
სინთეზის სხვა პროცესში გოგირდის დიქლორიდის ნაცვლად, გამოიყენება დიგორგიდის დიქლორიდი: [2][3]
- 8 S2Cl2 + 16 C2H4 → 8 (ClCH2CH2)2S + S8
მეიერის მეთოდით მიიღება თიოდიგლიკოლისგან, რომელსაც აწარმოებენ კალიუმის სულფიდისა და ქლოროეთანოლის რეაქციით, საბოლოოდ კი ქლორირებას ატარებენ ფოსფორის ტრიქლორიდის თანაობისას: [4]
- 3 (HOCH2CH2)2S + 2 PCl3 → 3 (ClCH2CH2)2S + 2 P(OH)3
მეიერ-კლარკის მეთოდში მაქლორირებელ აგენტად ფოსფორის ტრიქლორიდის ნაცვლად გამოიყენება კონცენტრირებული ქლორწყალბადმჟავა:
- (HOCH2CH2)2S + 2 HCl → (ClCH2CH2)2S + 2 H2O
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ See:
- Mustard gas (Sulphur Mustard) (IARC Summary & Evaluation, Supplement7, 1987). Inchem.org (1998-02-09). Retrieved on 2011-05-29.
- History and Analysis of Mustard Agent and Lewisite Research Programs in the United States - Veterans at Risk - NCBI Bookshelf. nih.gov.
- CDC - Facts About Sulfur Mustard. cdc.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2006-08-09.
- NATO Presses New Libyan Leaders to Eliminate Mustard Agent - Global Security Newswire - NTI. NTI: Nuclear Threat Initiative.
- ↑ Stewart, Charles D. (2006). Weapons of mass casualties and terrorism response handbook. Boston: Jones and Bartlett, გვ. 47. ISBN 0-7637-2425-4.
- ↑ Chemical Weapons Production and Storage. Federation of American Scientists. დაარქივებულია ორიგინალიდან — აგვისტო 11, 2014. ციტირების თარიღი: მარტი 26, 2020.
- ↑ Institute of Medicine (1993). Chapter 5: Chemistry of Sulfur Mustard and Lewisite. The National Academies Press. ISBN 0-309-04832-X.