ვიკიპედია

ზაბელ ესაიანი

ზაბელ ესაიანი (სომხ. Զապէլ Եսայեան; დ. 4 თებერვალი, 1878 — გ. 1943) — სომეხი რომანისტი, მთარგმნელი და ლიტერატურის პროფესორი.

ზაბელ ესაიანი
დაბადების თარიღი 4 თებერვალი, 1878(1878-02-04)[1] [2]
დაბადების ადგილი იუსქიუდარი, კონსტანტინოპოლი, ოსმალეთის იმპერია[1]
გარდაცვალების თარიღი 1943[3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [1]
გარდაცვალების ადგილი სამხრეთი კავკასია, სსრკ
საქმიანობა მწერალი[1] [2] , მთარგმნელი[1] [2] , პუბლიცისტი[1] [2] , რომანისტი, ლიტერატორი, პოეტი და უნივერსიტეტის პროფესორი
ეროვნება სომხები[1]
მოქალაქეობა  ოსმალეთის იმპერია
 სსრკ
ალმა-მატერი პარიზის უნივერსიტეტი[1]
მეუღლე Dikran Yesayan
ხელმოწერა

ბიოგრაფია

რედაქტირება

ცნობილი სომეხი რომანისტი, მთარგმნელი და ლიტერატურის პროფესორი ზაბელ ესაიანი დაიბადა 1878 წლის 4 თებერვლის ღამეს, როგორც ზაბელ ოჰოვანესიანი, მკრტიჩ ოვანესიანის ქალიშვილი, სტამბულის სილაჰდარის სამეზობლოში, რუსეთ-თურქეთის ომის დროს. [10] სახლი, რომელშიც ის დაიბადა, მოწითალო, ორსართულიანი ხის ნაგებობა იყო. [11] იგი სწავლობდა წმინდა ჯვრის დაწყებით სკოლაში. 1895 წელს გადავიდა პარიზში, სადაც სწავლობდა ლიტერატურასა და ფილოსოფიას სორბონის უნივერსიტეტში, პარიზში, საფრანგეთში. მასზე დიდი გავლენა იქონია ფრანგულმა რომანტიზმა, რაც აისახა კიდეც მის ნაშრომებში. მისი პირველი პროზაული ლექსი ოდა [12] გამოჩნდა არშაკ ჩობანიანის პერიოდულ გამოცემაში, ცაღიკში (ყვავილი). მან განაგრძო მოთხრობების, ლიტერატურული ესეების, სტატიების და თარგმანების გამოქვეყნება (ფრანგულ და სომხურ ენებზე) ისეთ გამოცემებში, როგორიცაა Mercure de France, L'Humanité, Massis, Anahit და Arevelian Mamoul. [13] პარიზში ყოფნისას ზაბელი დაქორწინდა მხატვარ დიკრან ესაიანზე (1874-1921). [14] მათ ორი შვილი ჰყავდათ, სოფი და ჰრანტი.

მარი ბეილერიანის მსგავსად, ესაიანი სტამბულში დაბრუნდა 1908 წლის ახალგაზრდა თურქების რევოლუციის შემდეგ. 1909 წელს იგი წავიდა კილიკიაში და გამოაქვეყნა სტატიების სერია ადანას ხოცვა -ჟლეტასთან დაკავშირებით. [15] კილიკიის სომეხთა ტრაგიკული ბედი ასევე აღწერილია მის წიგნებში: ნანგრევებს შორის (სტამბული, 1911), ნოველა წყევლა (1911) და მოთხრობები საფიე (1911) და ახალი პატარძალი (1911).

ესაიანი იყო ერთადერთი ქალი იმ სომეხი ინტელექტუალების სიაში, რომლებიც ოსმალეთის ახალგაზრდა თურქეთის მთავრობამ დააპატიმრა. [16] მან შეძლო თავიდან აეცილებინა დაპატიმრება და გაიქცა ბულგარეთში, შემდეგ კი კავკასიაში, სადაც მუშაობდა ლტოლვილებთან ერთად.

 
ზაბელ ესაიანი შვილთან ჰრანტთან ერთად

მან შუა აღმოსავლეთში გადასახლების შესახებ რამდენიმე ნოველა დაწერა, მათ შორიაა: ნოველები The Last Cup (ბოლო განყოფილება) და My Soul in Exile (1919; ინგლისურად თარგმნილია გ. მ. გოშგარიანის მიერ, 2014 წელს), [17] ნოველებში ის აღწერს, იმ უსამართლობას, რომლის მომსწრეც თავად გახდა. ზაბელი მთელი გულით უჭერდა მხარს საბჭოთა სომხეთს, ხოლო რომანში უკან დახევის ძალები (1923) იგი აღწერს თავისი დროის სოციალურ და პოლიტიკურ პირობებს. იგი ეწვია საბჭოთა სომხეთს 1926 წელს და ცოტა ხნის შემდეგ გამოაქვეყნა თავისი შთაბეჭდილებები გამოცემაში, Prometheus Unchained (1928). 1933 წელს მან გადაწყვიტა შვილებთან ერთად დასახლებულიყო საბჭოთა სომხეთში. 1934 წელს მონაწილეობა მიიღო მოსკოვში, საბჭოთა მწერალთა კავშირის პირველ ყრილობაზე. ის ასწავლიდა ფრანგულ და სომხურ ლიტერატურას ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტში და განაგრძობდა ნოველების წერას. ამ პერიოდში მან დაწერა ნოველა ცეცხლის პერანგი (Կրակე շապիկ, ერევანი, 1934; რუსულად თარგმნილია 1936 წელს) და მისი ავტობიოგრაფიული წიგნი The Gardens of Silihdar (ერევანი, 1935; ინგლისურად თარგმნილია ჯენიფერ მანუკიანის მიერ, 2014 წელს). [18]

დიდი წმენდის დროს იგი მოულოდნელად დაადანაშაულეს „ნაციონალიზმში“ და დააპატიმრეს 1937 წელს. გარდაიცვალა გაურკვეველ ვითარებაში, არსებობს ვარაუდი, რომ იგი დაიხრჩო და გარდაიცვალა გადასახლებაში ყოფნის დროს, შესაძლოა ციმბირში, სადღაც 1943 წელს. ორივე საბჭოთა მოკლე ლიტერატურული ენციკლოპედია (1964) და დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია (1972), ზაბელის გარდაცვალების ადგილს ერევანს მიიჩნევს, ხოლო თარიღს 1937 წელს.

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 სომხური საბჭოთა ენციკლოპედია / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — ტ. 2.
  3. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  4. ↑ International Standard Name Identifier — 2012.
  5. ↑ WomenWriters
  6. ↑ NUKAT — 2002.
  7. ↑ CONOR.BG
  8. ↑ Babelio — 2007.
  9. ↑ datos.bne.es: El portal de datos bibliográficos de la Biblioteca Nacional de España — 2011.
  10. ↑ Ara Baliozian The Gardens of Silihdar and Other Writings. 
  11. ↑ Ara Baliozian The Gardens of Silihdar and Other Writings. 
  12. ↑ Yessayan, Zabel. Ode to the Night. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-07-14. ციტირების თარიღი: 2021-10-10.
  13. ↑ Kevork Bardakjian (2000) A reference guide to modern Armenian literature, 1500-1920: with an introductory history. 
  14. ↑ Zabel Yessayan Project - Armenian International Women's Association. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-05-03. ციტირების თარიღი: 2021-10-10.
  15. ↑ Ruth Bedevian. WRITING - HER LIFE'S MISSION. An electronic library featuring a huge collection of documents on Armenian literature, history, religion and anything Armenia-related.. Armenianhouse. ციტირების თარიღი: 10 October 2011
  16. ↑ Atamian, Christopher (October 28, 2011), "Finding Zabel Yesayan, Finding Ourselves", Ararat Magazine, http://araratmagazine.org/2011/10/finding-zabel-yesayan-finding-ourselves/. წაკითხვის თარიღი: ოქტომბერი 10, 2021 დაარქივებული November 4, 2011[Date mismatch], საიტზე Wayback Machine.Category:Webarchive-ის თარგის შეტყობინებები
  17. ↑ Zabel, Yessayan My Soul in Exile and Other Writings. 
  18. ↑ Yessayan, Zabel The Gardens of Silihdar: A Memoir. 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ზაბელ_ესაიანი&oldid=4358631“-დან