გიმლი (შუახმელეთი)
გიმლი — პერსონაჟი ჯ.რ.რ. ტოლკინის ლეგენდარიუმში. ძირითადად, ფიგურირებს რომანში ბეჭდების მბრძანებელი.
| გიმლი | |
|---|---|
 | |
| სხვა სახელები | ელფთა მეგობარი, მოციმციმე გამოქვაბულთა მბრძანებელი |
| ბიოგრაფიული ცნობები | |
| რასა | ჯუჯები |
| ნაწარმოები | ბეჭდების მბრძანებელი, დაუსრულებელი თხზულებები |
გიმლი არის ჯუჯა და ბეჭდის საძმოს ერთ-ერთი წევრი. იგი მოგზაურობს საძმოსთან ერთად მის დაშლამდე, ხოლო შემდეგ - არაგორნთან და ლეგოლასთან ერთად.
პიტერ ჯექსონის „ბეჭდების მბრძანებელში“ მას განასახიერებს ჯონ რის-დეივისი.
ბიოგრაფია
რედაქტირებადაიბადა მესამე ეპოქის 2879 წელს. მამამისი, გლოინი, დურინის საგვარეულოდან იყო. დედამისის სახელი უცნობია. ახალგაზრდა გიმლი ცხოვრობდა ლურჯ მთებში, ერიადორის დასავლეთით. 2941 წელს ჯუჯებმა დაიბრუნეს მარტოსული მთა და გლოინი ოჯახთან ერთად იქ დასახლდა.
დაახლოებით 3017 წელს ერებორში გამოჩნდა მორდორის მაცნე, რომელსაც აინტერესებდა ბილბოს და ბეჭდის ბედი. გლოინი და გიმლი ამის შემდეგ შუაველში გაემგზავრნენ, რათა ელრონდი საშიშროების შესახებ გაეფრთხილებინათ. იქ 3018 წლის ოქტომბერში ჩავიდნენ და 25 ოქტომბერს ელრონდის საბჭოს დაესწრნენ. მაშინ გადაწყდა, რომ ბეჭედს მორდორში წაიღებდნენ. ბეჭდის-მზიდველი ფროდო ბეგინსი გახდა.
გიმლი, როგორც ჯუჯების წარმომადგენელი, შეუერთდა ბეჭდის საძმოს. 25 დეკემბერს მათ შუაველი დატოვეს. გიმლის ეცვა რკინის პერანგი, ხელთ კი ეპყრო ცული განიერი პირით.
ნისლიან მთებთან მიახლოებისას გიმლიმ შეამჩნია ბარაზინბარის, ზირაკზიგილისა და ბუნდუშათურის მწვერვალები - მან ისინი ცხოვრებაში მხოლოდ მეორედ იხილა. სარკისებრი ტბის დანახვისას იგი აგრეთვე განსაკუთრებული შთაბეჭდილებების ქვეშ იყო.
ბეჭდის საძმომ ვერ შესძლო კარადრასზე გადასვლა. გიმლიმ თქვა, რომ ამ ადგილს ყოველთვის უბედური სახელი ჰქონდა. მისი შემოთავაზებით, რაზმი შებრუნდა, მაგრამ ამ დროს უკან დასაბრუნებელი გზა თოვლმა გადახერგა. ამიტომ, იძულებულები იყვნენ, გზა გაეკაფათ. განდალფის შემოთავაზებით, მათ უნდა გაევლოთ მორიის მაღაროებში. გიმლი პირველი იყო, ვინც ამ არჩევანს დაეთანხმა, ვინაიდან მთისქვეშეთის ჯუჯების ხილვა სურდა. მათ გადაწყვეტილებაზე კიდევ უფრო დიდი გავლენა იქონია ვარგების თავდასხმამ. გიმლი მათ გაბედულად იგერიებდა და ნახაჯით ჩეხავდა.
დასავლეთ-კარიბჭესთან, რომელიც ჯუჯებისა და ელფების ერთობლივი შეჭედილი იყო, გიმლიმაც და ლეგოლასმაც უარყვეს, რომ რომელიმეს ხალხი პასუხისმგებელი იყო ორ ხალხს შორის დაპირისპირებაზე. მაშინ განდალფმა სთხოვა, მეგობრული ურთიერთობა ჰქონოდათ, ვინაიდან მათი დახმარება ესაჭიროებოდა.
გიმლიმ იცოდა, რომ კარიბჭე ჯუჯებმა გამოჭედეს. დახურული, იგი უხილავი იყო. ჯუჯის თქმით, სიტყვა, რომლითაც მორიის კარიბჭე იღებოდა დავიწყებული იქნა. საბოლოოდ განდალფი მიხვდა, თუ რა სიტყვა იყო ეს - კარიბჭეზე ეწერა "თქვი მეგობარო და შედი".
განდალფის მეგზურობა გიმლის არ შეეძლო - მან კარგად არ იცოდა მაღაროების მოწყობა, მაგრამ ჯადოსანს მიჰყვებოდა და დრო და დრო რჩევებს აძლევდა. ერთად ისინი შევიდნენ ჯუჯათქვაბულში და გიმლიმ თავისი სიმღერით მისი დიდება გაიხსენა. მეორე დღეს ისინი მაზარბულის ოთახში შევიდნენ, სადაც ბალინის სამარხი აღმოაჩინეს. იქვე ნაპოვნი წიგნიდან დაადგინეს, რომ 30 წლის წინ მორიაში შესული ჯუჯების კოლონიამ მხოლოდ ხუთი წელი იარსება, მოგვიანებით კი ყველა ორკების მიერ იქნა განადგურებული. გიმლიმ წიგნი თან წაიღო, რათა მეფე დაინისთვის გადაეცა.
მაშინ გაისმა დოლის ხმა და ოთახში ორკები გამოჩნდნენ. საძმო მათ მტკიცედ ებრძოდა, გიმლიმ კი ბალინის სამარხზე ასულ ორკს ფეხები მოჰკვეთა. მოკლული იქნა ცამეტი ორკი, სხვებმა უკან დაიხიეს. საძმო გაიქცა აღმოსავლეთ კარიდან, თუმცა დამწუხრებული გიმლი რჩებოდა ბალინის სამარხთან, სანამ მას ლეგოლასი გაიყვანდა.
კჰაზად-დუმის ხიდზე განდალფმა გიმლის სხვების წაყვანა უბრძანა. იგი ხიდზე დარჩა და ებრძოდა ბალროგს, დურინის წყევლას, შემდეგ კი მასთან ერთად უფსკრულში ჩავარდა და დაიკარგა.
მორიის გარეთ გიმლიმ ფროდოს უჩვენა სარკისებრი ტბა, რომლის სიღრმეში ჩანდა დურინის გვირგვინის ვარსკვლავები. როდესაც საძმო ფროდოს ჭრილობებს მკურნალობდა, აღმოჩნდა, რომ მას ეცვა ბილბოს მითრილის პერანგი და გიმლი გაოგნებული იყო, ვინაიდან იგი ერთ-ერთ უძვირფასეს არტეფაქტს წარმოადგენდა.
ლოთლორიენთან მისულებმა, გიმლის რჩევით, თავი ხეებს შეაფარეს. მაგრამ ხეზე დახვდნენ ელფები, ლოთლორიენის გუშაგები. მათი მეთაური ჰალდირი ეწინააღმდეგებოდა ჯუჯის ტყეში გამოჩენას და თანახმა იყო მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გიმლის თვალებს აუხვებდნენ. გიმლი უარს ამბობდა. ლეგოლასს გიმლის ქედმოუხრელობა არ მოეწონა, მაგრამ ჯუჯა თქვა, რომ თვალებს მხოლოდ მაშინ აიხვევდა, როდესაც ელფიც აიხვევდა, რამაც ლეგოლასი გააღიზიანა.
საბოლოოდ არაგორნმა ყველა დაითანხმა და მთელი საძმო თვალახვეული გაემართა კერინ ამროთისკენ. იქ ჰალდირმა გიმლის თვალებზე შემოხვეული ნაჭერი ახსნა და პატიება ითხოვა, ვინაიდან გალადრიელმა და კელებორნმა აცნობეს, რომ საძმოს შეეძლო თავისუფლად სიარული.
საძმო ლოთლორიენის მმართველებთან მიიყვანეს. შეიტყო რა, რომ განდალფი დაიკარგა, კელებორნმა თქვა, რომ გიმლის და მის საძმოს არ მისცემდა ლორიენში შესვლის უფლებას, რომ სცოდნოდა, რომ ჯუჯებმა ბალროგი გააღვიძეს. მაგრამ გალადრიელი გიმლის თბილად ესაუბრებოდა და სიყვარულით და გაგებით მოეკიდა, რამაც გიმლიზე შთაბეჭდილება მოახდინა. მან ტყის ქალბატონი და მისი მშვენიერება აღიარა. კელებორნმა თავისი სიტყვებისთვის პატიება ითხოვა, განაცხადა რა, რომ საძმოსთვის ყველაფერს გააკეთებდნენ.
ლოთლორიენში სტუმრობისას ლეგოლასი და გიმლი ტყეში ერთად დადიოდნენ. მეგობრული ურთიერთობა მათ შორის განმტკიცდა, რაც მათი რაზმის სხვა წევრებისთვის მოულოდნელიც იყო. ლოთლორიენი 16 თებერვალს დატოვეს. წასვლის წინ, გალადრიელის მშვენიერებით აღტაცებულმა გიმლიმ დიდი ხნის ყოყმანის შემდეგ ქალბატონს სთხოვა მისი ოქროსფერი თმის კულული. გალადრიელმა სამი კულული მოიჭრა და უსაჩუქრა. საძმომ გზა განაგრძო და ლეგოლასი გიმლისთან ერთ ნავში ჩაჯდა.
ამონ ჰენზე, 26 თებერვალს, დადგა დრო მათი გეზის სწორად არჩევისას. გიმლიმ თქვა, რომ მინას ტირითისკენ წასვლას ემხრობოდა, მაგრამ ფროდოს არ დატოვებდა. არაგორნმა თქვა, რომ თუ ფროდო დაგეგმავდა მორდორისკენ წასვლას, გიმლი გაჰყვებოდა მას, სემთან ერთად, ხოლო სხვები მინას ტირითს მიაშურებდნენ. მოგვიანებით გამოჩნდა ბორომირი, რომელმაც საძმოს უამბო ფროდოსთან კამათის შესახებ, რასაც უკანასკნელის გაუჩინარება მოჰყვა. მოგზაურები ტყეში ორკებს შეხვდნენ და მათი დიდი ნაწილი დახოცეს. ორკებმა ბორომირი სასიკვდილოდ დაჭრეს, ხოლო მერიადოკ ბრენდიბაკი და პერეგრინ ტუკი გაიტაცეს. სემი ფროდოს გაჰყვა. არაგორნი, ლეგოლასი და გიმლი დაედევნენ ორკებს.
30 თებერვალს მათ შეხვდა ეომერი. მოითხოვა რა, წარედგინათ საკუთარი თავი და იყვნენ თუ არა გამოგზავნილები ოქროს ტევრის ქალბატონის მიერ, როგორც ჯადოქრები, გიმლი განაწყენდა ეომერის მიერ გაალდრიელის აუგად ხსენებაზე. მათ შორის ლეგოლასი ჩადგა. მოისმინა რა მათი ამბავი, ეომერმა პატიება ითხოვა ნათქვამის გამო და სამეულს შესთავაზა ცხენები. გიმლიმ მას უხსენა გალადრიელის მშვენიერება. ჯუჯა ლეგოლასის ცხენზე, აროდზე, იჯდა. ღამით მათ შეამჩნიეს თეთრი მოხუცი. გიმლიმ გამოთქვა ვარაუდი, რომ ეს სარუმანი იყო. მეორე დილით მათ ფანგორნში განდალფი შეხვდა.
უამბო რა თავისი ბალროგთან ბრძოლის ამბავი, განდალფმა მათ გადასცა გზავნილი გალადრიელისგან. გზად ედორასისკენ ჯუჯა იჯდა განდალფის ცხენზე, მუქფაფარაზე. ედორასში მან, სხვებთან ერთად, თავისი იარაღი დატოვა. მას შემდეგ, რაც განდალფმა დაარწმუნა მეფე თეოდენი სარუმანთან დაპირისპირებაში, გიმლიმ მიიღო ფარი როჰანის სიმბოლოთი, რომელიც თეოდენს ბავშვობისას ეკუთვნოდა. ეომერი და გიმლი საომრად ერთი ცხენით გაემგზავრნენ.
ჰელმის ხრამში გიმლი განსაკუთრებული შემართებით იბრძოდა და მოკლულ ორკებსაც ითვლიდა - ბრძოლის მიწურულს მას მოკლული ჰყავდა 42, ხოლო ლეგოლასს - 41. ამ ბრძოლის შემდეგ გიმლიმ უამბო ლეგოლასს, რომ ჰელმის ხრამის მიღმა კაშკაშა გამოქვაბულები იხილა და აღწერა მათი მშვენიერებაც. ლეგოლასი იმდენად დაინტერესდა, რომ ჯუჯას შეჰპირდა გამოქვაბულებში გაყოლას, თუ ეს უკანასკნელი მასთან ერთად ფანგორნს ეწვეოდა.
როდესაც იზენგარდში ჰობიტებმა მეგობრებს საკვები და საჩიბუხე მცენარე გაუნაწილეს, პიპინმა ჯუჯას შენახული ჩიბუხი უსაჩუქრა.
როდესაც არაგორნი გაემგზავრა მკვდრების ბილიკებით, გიმლი და ლეგოლასი მას გაჰყვნენ. თავდაპირველად, ბნელ კართან მისვლისას, გიმლის ოდნავ შეეშინდა, მაგრამ საბოლოოდ მოიკრიბა ძალა. გვირაბებში გავლისას იგი გრძნობდა სიკვდილს, მაგრამ არაგორნს მიჰყვებოდა. ისინი მინას ტირითთან, პელენორის მინდვრებზე, 15 მარტს გამოჩნდნენ და ბრძოლას შეუერთდნენ. გიმლი ბოლომდე იბრძოდა.
მინას ტირითში გიმლიმ შეისწავლა ქვის დამუშავების სტილი და გადაწყვიტა, რომ მას შემდეგ, რაც არაგორნი მეფე გახდებოდა, ჯუჯების დახმარებას შესთავაზებდა. მოგვიანებით იგი შეუერთდა ლაშქრებს შავ კარიბჭესთან ბრძოლისას.
ბეჭედი განადგურდა და საურონის სამეფო დასრულდა, მაგრამ სწორედ გიმლიმ შეამჩნია პიპინი, რომელზეც დიდი ტროლი ეგდო. მან გამოათრია ჰობიტი და გახარებული იყო, აღმოაჩინა რა, რომ იგი ჯერ ცოცხალი იყო.
საძმომ მინას ტირითი არაგორნის მეფობის დასაბამის შემდეგ, 22 ივლისს დატოვა. ჰელმის ხრამში ლეგოლასი გიმლის გამოქვაბულებში გაჰყვა. იზენგარდთან ელფი და ჯუჯა დაემშვიდობნენ მეგობრებს და ფანგორნს ეწვივნენ. მარტოსული მთიდან გიმლიმ ჰელმის ხრამში მთელი კოლონია გადმოასახლა და გამოქვაბულები აითვისა. იგი გახდა გამოქვაბულების ბატონი. თავის ხალხთან ერთად მან აღადგინა მინას ტირითის კარი, რომელიც ამჯერად მითრილით იქნა მოპირკეთებული. ჯუჯებმა შექმნეს გონდორისა და როჰანის მრავალი სხვა დიდი არტეფაქტი. გიმლიმ მრავალი წელი გამოქვაბულებში მშვიდად იცხოვრა, ხოლო ლეგოლასი ითილიენში დასახლდა.
გიმლის მეგობრობა მერისთან და პიპინთან გრძელდებოდა. სწორედ გიმლიმ უამბო მათ ჯუჯების ისტორია, რაც მოგვიანებით თაინების წიგნში იქნა შეტანილი.
მეოთხე ეპოქის 210 წელს ლეგოლასმა გადაწყვიტა, ზღვა უკვდავი მიწებისკენ გადაეკვეთა. ვარაუდობენ, რომ გიმლი მას შეუერთდა, ვინაიდან ისინი გამორჩეულ მეგობრებად იქცნენ. ჯუჯას აგრეთვე სურდა გალადრიელის კიდევ ერთხელ ხილვა. შესაძლოა, სწორედ გალადრიელმა ითამაშა მთავარი როლი იმაში, რომ გიმლის ნება დართეს, დასავლეთში გადასულიყო. ამგვარად, გიმლი და ლეგოლასი იყვნენ შუახმელეთიდან წასული ბეჭდის საძმოს უკანასკნელი წევრები.
ეტიმოლოგია
რედაქტირება1978 წელს ჯიმ ალანმა, ტოლკინის ლინგვისტიკის მკვლევარმა, შეამჩნია, რომ სახელი გიმლი ჟღერს პოემა „ვოლუსპაში“ (ერთხელ) და „პროზაულ ედაში“ (სამჯერ). მან ივარაუდა, რომ გიმლი ნიშნავს გიმლელს/გიმილელს. პროზაულ ედაში ეს არის სიკვდილშემდგომი ცხოვრებისთვის განკუთვნილი დარბაზი, რომელშიც ნათელი ელფები ცხოვრობდნენ.
მაგრამ, 1981 წელს გამოცემულ ჯ.რ.რ. ტოლკინის წერილებში გამოქვეყნებულ 297-ე წერილში თავად ტოლკინს ნახსენები აქვს, რომ გიმლი მომდინარეობს ძველი სკანდინავიური სიტყვისგან gimm, რომელიც ნიშნავს ცეცხლს.
სახელი „გიმლი“ ტოლკინის მიერ ადრეულ ჩანაწერებში გამოყენებული იქნა, როგორც გნომის (ნოლდოლის) სახელი. ეს ხელნაწერი 1910-იანი წლების არის.
ადუნაიკზე გიმლი ნიშნავს „ვარსკვლავს“.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- გიმლი — საიტზე Tolkien Gateway