ბულგარები
ბულგარები (ასევე ბოლგარები, ბულღარები, პროტო-ბულგარელები,[1] ჰუნო-ბულგარები[2]) — ნახევრად მომთაბარე ხალხი, რომლებიც VII საუკუნეში ცხოვრობდნენ ვოლგის ბულგარეთსა და პონტო-კასპიის სტეპებში.[3][4] ეთნიკურად ბულგარები მიიჩნევიან ოღურ თურქებად, სარმატული[5][6] და ალანური ელემენტებით.[7][8] სარმატული ელემენტები ბულგარების კულტურაში იწვევს კამათს იმის შესახებ, რომ ისინი იყვნენ გათურქებული სარმატები თუ პირიქით.[9] მათ დასავლეთით მიგრაციის განმავლობაში ასევე განიცადეს სხვა ეთნიკური ჯგუფების გავლენა.[10][11] მათ ეთნოგენეზისში სავარაუდოდ ირანული, ალტაური და ურალური ეთნიკური ჯგუფებიც მონაწილეობდნენ.[12]
ვოლგა-ურალის რეგიონიდან წარმოშობის მიხედვით მათი ფესვები ზოგიერთი მკვლევარის მიხედვით შეიძლება მიდიოდეს ცენტრალურ აზიაში.[13] მათ ერთ ადგილზე (პონტო-კასპიის სტეპებში) დამკვიდრება VII საუკუნეში დაიწყეს, სადაც 630 წელს შექმნეს სახანო დიდი ბულგარეთი. დიდი ბულგარეთი 668 წელს ხაზარებმა გაანადგურეს. 680 წელს ბულგარების ნაწილმა ასპარუხის მეთაურობით დაიპყრო ბიზანტიის იმპერიის პროვინციები და დააარსეს ბულგარეთის პირველი იმპერია. ბულგარების ამ სამეფომ X საუკუნისთვის განიცადა ძლიერი სლავიზაცია. მეორე ბულგარული სამეფო ვოლგის ბულგარეთი შეიქმნა 670 წელს. ვოლგის ბულგარებმა დამოუკიდებლობის შენარჩუნება მოახერხეს 1223 წელს მონღოლების პირველ შემოსევამდე. შედეგად ვოლგის ბულგარებმა მიიღეს კიპჩაკური ენა და ჩამოყალიბდნენ ვოლგის თათრებად.
ეტიმოლოგია რედაქტირება
არ არსებობს სიტყვა ბულგარის ცალსახა გაგება. უმეტესობის აზრით, რომ ის მომდინარეობს თურქული ზმნიდან: bulğa ("შერევა", "ფუსფუსი") და მისგან ნაწარმოები სიტყვიდან: bulgak ("აჯანყება", "არეულობა").[14][15] ნაწილი მეცნიერების მიიჩნევს, რომ ის მომდინარეობს სიტყვიდან: bel gur ("ხუთი კლანი").[16]
იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება
ლიტერატურა რედაქტირება
- (ბულგარული) Zlatarski, V. N. [Васил Н. Златарски]. 1970 [1918]. История на българската държава през средните векове. Sofia: 2nd edition (II изд.) 1970 by Nauka i Izkustvo; 1st edition (I изд.) 1918.
- (ინგლისური) Curta, Florin, ed., with the assistance of Roman Kovalev. 2008. The other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans. BRILL.
- (ინგლისური) Viktor Aleksandrovich Shnirelʹman, Who gets the past?: competition for ancestors among non-Russian intellectuals in Russia, Woodrow Wilson Center Press, 1996, ISBN 0-8018-5221-8, ISBN 978-0-8018-5221-3. (Chapter The Rivalry for the Bulgar Legacy at Google Books).
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Shea, John. The Bulgars, Christianity and Slavic text, გვ. 57.
- ↑ The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century, John Van Antwerp Fine, Publisher University of Michigan Press, 1991, ISBN 0-472-08149-7, p. 76.
- ↑ Random House Kernerman Webster's College Dictionary, © 2010 K Dictionaries Ltd. Copyright 2005, 1997, 1991 by Random House
- ↑ http://www.thefreedictionary.com/Bulgar
- ↑ Encyclopaedia Britannica Online
- ↑ Rasho Rashev, Die Protobulgaren im 5.-7. Jahrhundert, Orbel, Sofia, 2005. (in Bulgarian, German summary)
- ↑ Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente, East and west, Vol. 21, 1971, p.214
- ↑ David Marshall Lang, The Bulgarians: from pagan times to the Ottoman conquest, Westview Press, 1976, p.39
- ↑ Otto Maenchen-Helfen, The World of the Huns: Studies in Their History and Culture, University of California Press, 1973, p.443
- ↑ The New Cambridge medieval history, Volume 4, Part 2, Cambridge University Press, 1995, ISBN 0-521-36292-X, p. 229.
- ↑ http://www.kroraina.com/p_bulgar/p_bulg2a.htm
- ↑ Anthropologischer Anzeiger, vol. 57-58, E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung (E. Nägele), 1999, p.350
- ↑ The Huns, Rome and the Birth of Europe, Hyun Jin Kim, Cambridge University Press, 2013, ISBN 1107009065, pp. 137-155.
- ↑ Bowersock, Glen W. & al. Late Antiquity: a Guide to the Postclassical World, p. 354. Harvard University Press, 1999. ISBN 0-674-51173-5.
- ↑ Karaty,O. In search of the lost tribe: the origins and making of the Croatian nation, pp 24-26 [1]
- ↑ Karataty, Osman. In Search of the Lost Tribe: the Origins and Making of the Croatian Nation, p. 28.