ვიკიპედია

აღმოსავლეთ ტიმორის დემოგრაფია

აღმოსავლეთ ტიმორის დემოგრაფია ასახავს ქვეყნის მოსახლეობის მახასიათებლებს, როგორიცაა მოსახლეობის სიმჭიდროვე, ეთნიკური შემადგენლობა, განათლების დონე, ჯანმრთელობა და ჯანდაცვა, ეკონომიკური მდგომარეობა, რელიგიური მიკუთვნებულობა და სხვა ასპექტები.

აღმოსავლეთ ტიმორის მოსახლეობის პირამიდა

სტატისტიკა რედაქტირება

გაერთიანებული ერების ორგანზიაციის მოსახლეობის განყოფილების მიერ აღმოსავლეთ ტიმორის მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული მონაცემები ქვემოთ მოცემულ ცხრილშია ასახული:[1]

შუა ასაკის მოსახლეობა (ათასი) შობადობის მაჩვენებელი (ათასი) გარდაცვალების მაჩვენებელი (ათასი) ბუნებრივი მოძრაობა (ათასი) შობადობის დონე (1000 ადამიანზე) მოკვდაობის დონე (1000 ადამიანზე) ბუნებრივი მოძრაობა (1000 ადამიანზე) შობადობის კოეფიციენტი ჩვილთა სიკვდილიანობა (1000 დაბადებულზე) სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა (წელი)
1950 415 18 15 3 43.4 35.9 7.5 6.61 274.2 29.05
1951 418 18 14 4 43.7 34.2 9.5 6.59 271.8 29.30
1952 423 19 14 4 43.9 33.4 10.5 6.56 268.5 29.62
1953 427 19 14 5 44.2 32.9 11.2 6.54 265.8 29.89
1954 432 19 14 5 44.4 32.5 11.9 6.51 262.8 30.20
1955 437 20 14 5 44.6 32.1 12.5 6.48 259.7 30.52
1956 443 20 14 6 44.8 31.8 13.0 6.45 256.7 30.83
1957 449 20 14 6 45.1 31.6 13.5 6.42 254.0 31.12
1958 455 21 14 6 45.3 31.3 14.0 6.39 251.3 31.40
1959 462 21 14 7 45.5 31.1 14.4 6.36 248.6 31.70
1960 469 21 14 7 45.7 30.6 15.1 6.32 244.3 32.20
1961 476 22 14 7 45.7 30.2 15.5 6.27 241.1 32.57
1962 483 22 14 8 45.7 29.9 15.9 6.22 237.9 32.95
1963 491 22 15 8 45.6 29.5 16.1 6.16 235.4 33.26
1964 499 23 15 8 45.5 29.2 16.3 6.08 232.5 33.60
1965 507 23 14 9 45.2 28.3 16.9 6.01 226.4 34.36
1966 516 23 14 9 44.9 27.6 17.2 5.93 221.2 35.00
1967 525 23 14 9 44.5 26.9 17.6 5.86 215.3 35.73
1968 535 24 14 9 44.1 26.3 17.7 5.79 211.5 36.23
1969 544 24 14 10 43.6 25.8 17.8 5.72 207.8 36.71
1970 554 24 14 10 43.1 25.3 17.8 5.66 204.3 37.17
1971 564 24 14 10 42.4 24.6 17.7 5.58 200.2 37.72
1972 574 24 14 10 41.6 24.0 17.6 5.49 195.8 38.32
1973 584 24 14 10 40.7 23.2 17.5 5.39 190.7 38.99
1974 592 24 15 9 39.8 25.0 14.8 5.29 200.8 36.88
1975 600 23 24 − 0 39.1 39.8 −0.7 5.19 241.2 24.83
1976 610 23 23 0 38.3 37.9 0.4 5.12 229.8 25.96
1977 619 23 24 −1 37.9 39.9 −2.0 5.09 242.6 24.43
1978 628 24 27 − 4 37.9 43.8 −5.9 5.09 266.9 21.84
1979 635 24 27 − 2 38.3 42.3 −3.9 5.14 258.8 22.53
1980 642 25 21 3 39.0 33.6 5.4 5.22 203.3 28.45
1981 649 27 21 6 41.3 32.5 8.8 5.53 193.5 29.57
1982 655 27 21 7 41.6 31.3 10.3 5.56 183.4 30.82
1983 662 28 20 7 41.9 30.6 11.3 5.59 177.0 31.64
1984 671 28 19 9 42.2 28.4 13.7 5.61 161.5 33.75
1985 682 29 19 9 42.4 28.5 13.9 5.65 161.4 33.80
1986 694 29 19 10 42.5 28.1 14.5 5.67 157.4 34.34
1987 708 30 19 11 42.5 26.7 15.7 5.68 148.7 35.64
1988 723 31 19 11 42.5 26.6 15.8 5.72 148.4 35.75
1989 740 31 14 17 42.3 19.1 23.3 5.76 144.4 44.55
1990 758 32 14 18 42.2 18.7 23.5 5.81 142.6 44.95
1991 773 32 14 18 41.8 18.4 23.3 5.84 140.8 44.99
1992 784 33 14 19 41.6 17.5 24.1 5.87 134.2 46.28
1993 795 33 13 20 41.2 16.8 24.4 5.88 128.5 47.25
1994 807 33 13 20 40.9 16.1 24.8 5.91 123.6 48.25
1995 819 33 13 20 40.6 16.3 24.3 5.94 123.5 48.02
1996 831 34 13 20 40.2 15.8 24.4 5.94 118.7 48.82
1997 843 34 13 21 39.9 15.4 24.5 5.96 114.2 49.52
1998 855 34 13 21 39.6 15.7 23.9 5.96 115.1 49.12
1999 867 34 16 19 39.4 18.0 21.4 5.97 118.0 45.70
2000 878 35 9 26 39.1 10.2 28.9 5.98 77.0 58.57
2001 893 35 9 26 39.1 9.9 29.2 6.01 73.3 59.36
2002 910 36 9 27 39.0 9.6 29.4 6.02 69.7 60.15
2003 927 36 9 27 38.3 9.3 29.0 5.95 66.5 60.87
2004 946 36 9 27 37.6 9.1 28.5 5.85 63.1 61.63
2005 969 35 9 27 36.5 8.8 27.7 5.71 59.8 62.33
2006 995 35 8 27 35.4 8.5 26.9 5.56 56.7 63.07
2007 1 019 35 8 26 34.2 8.3 25.9 5.40 53.9 63.72
2008 1 043 35 8 26 33.2 8.1 25.1 5.23 51.4 64.33
2009 1 066 35 9 26 32.3 8.0 24.3 5.04 49.2 64.85
2010 1 088 34 9 26 31.4 8.0 23.4 4.85 47.3 65.30
2011 1 113 34 9 25 30.7 7.9 22.8 4.66 45.7 65.70
2012 1 138 34 9 25 29.8 7.7 22.1 4.44 44.1 66.08
2013 1 162 34 9 25 29.1 7.6 21.5 4.27 42.6 66.44
2014 1 185 34 9 25 28.4 7.6 20.9 4.09 41.2 66.79
2015 1 206 33 9 24 27.7 7.5 20.2 3.90 39.8 67.14
2016 1 225 33 9 24 27.0 7.3 19.7 3.74 38.5 67.45
2017 1 243 33 9 24 26.5 7.2 19.3 3.60 37.3 67.75
2018 1 262 33 9 24 25.9 7.0 18.9 3.45 36.2 68.02
2019 1 280 33 9 24 25.5 6.9 18.6 3.34 35.2 68.27
2020 1 300 33 9 24 25.3 6.8 18.4 3.25 34.2 68.48
2021 1 321 33 10 23 24.9 7.2 17.7 3.15 33.4 67.74

შობადობა რედაქტირება

ერთ ქალზე შობადობის ჯამური კოეფიციენტი და შობადობის მაჩვენებელი :[2]

წელი შობადობის დონე (ჯამი) შობადობის ჯამური კოეფიციენტი (ჯამი) შდ (ურბანული) შჯკ (ურბანული) შდ (სასოფლო) შჯკ (სასოფლო)
2003 52.1 7.8 50.5 7.4
2009–2010 33.2 5.7 (5.1) 33.1 4.9 (4.2) 33.2 6.0 (5.4)
2016 26.8 4.2 (3.5) 28.4 3.5 (3.0) 26.2 4.6 (3.8)

ასაკობრივი ჯგუფები რედაქტირება

მოსახლეობის რაოდენობა ასაკობრივი ჯგუფები 2015 წლის 11 ივლისის აღწერის მიხედვით.[3]

ასაკობრივი ჯგუფი კაცი ქალი ჯამი %
ჯამი 601 112 582 531 1 183 643 100
0-4 77 896 72 410 150 306 12.70
5-9 80 377 75 705 156 082 13.19
10-14 80 721 75 548 156 269 13.20
15-19 69 839 67 033 136 872 11.56
20-24 52 759 54 244 107 003 9.04
25-29 45 486 47 464 92 950 7.85
30-34 35 934 36 461 72 395 6.12
35-39 24 245 24 645 48 890 4.13
40-44 29 097 26 779 55 876 4.72
45-49 25 044 22 274 47 318 4.00
50-54 18 661 16 776 35 437 2.99
55-59 14 436 12 867 27 303 2.31
60-64 13 864 14 516 28 380 2.40
65-69 14 611 16 427 31 038 2.62
70-74 8 949 9 204 18 153 1.53
75-79 4 862 5 009 9 961 0.84
80-84 2 399 2 798 5 197 0.44
85+ 1 932 2 281 4 213 0.36
ასაკობრივი ჯგუფი კაცი ქალი ჯამი %
0-14 238 994 223 663 462 657 39.09
15-64 329 365 323 059 652 334 55.11
65+ 32 753 35 809 68 562 5.79

მედიანური ასაკი რედაქტირება

 
აღმოსავლეთ ტიმორის მოსახლეობის დინამიკა 1861-2011 წლებში

2015 წელს აღმოსავლეთ ტიმორის მოსახლეობის მედანური ასაკი 19.6 წელი იყო. სასოფლო ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობა უფრო ახალგაზრდაა (19 წელი) ვიდრე ურბანულ ტერიტორიებზე მცხოვრები მოსახლეობა (20.6 წელი). მედიანური ასაკის ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი (17.3 წელი) აინარუს ოლქს აქვს, ხოლო ყველაზე მაღალი (21.2 წელი) ― დილის ოლქს.[4]

დემოგრაფიული მონაცემები რედაქტირება

ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს მსოფლიოს ფაქტების წიგნის მიხედვით 2017 წელს აღმოსავლეთ ტიმორის მოსახლეობა 1 242 000 ადამიანს შეადგენს.[5] შობადობის მაჩვენებელი 1000 ადამიანზე 33.4-ს უდრის, ხოლო მოკვდაობის მაჩვენებელი 5.9-ის ტოლია. 2017 წელს მოსახლეობის ზრდის მაჩვენებელი მიახლოებით 2.36%-ს უდრის. მიგრაციის სალდო -3.9-ს უდრის. ბავშვთა სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 35.1-ის ტოლია.

2017 წლის მონაცემებით, მთელი მოსახლეობისთვის სიცოცხლის მოსალოდნელი ხანგრძლივობა 68.4 წელს უდრის: მამაკაცებისთვის 66.8 წელი, ხოლო ქალებისთვის ― 70.1 წელი. 2017 წელს დაბადებულთა რაოდენობა ერთ ქალზე 4.97-ს უდრიდა.

ეთნიკური ჯგუფები რედაქტირება

 
აღმოსავლეთ ტიმორელი მამაკაცი ტრადიციულ სამოსში

აღმოსავლეთ ტიმორის მოსახლეობას ავსტრონეზიელი ხალხები, პაპუასები და მცირე რაოდენობით ჩინელები და ევროპელები (მეტწილად პორტუგალიელების შთამომავლები) წარმოადგენენ.

რელიგია რედაქტირება

2015 წლის მონაცემებით მოსახლეობის 97.6%-ს რომის კათოლიკური ეკლესიის მიმდევრები შეადგენენ, 2%-ს ― ევანგელისტები, 0.2%-ს ― ისლამის მიმდევრები, ხოლო დარჩენილი 0.2% სხვა აღმსარებლობის მიმდევრები არიან.

ენები რედაქტირება

ოფიციალური ენების სტატუსი ტეტუმსა და პორტუგალიურს აქვთ. ინდონეზიური და ინგლისური ენა კონსტიტუციურად განსაზღვრულია როგორც „სამუშო ენები“. გარდა ტეტუმისა, აღმოსავლეთ ტიმორში ეროვნულ ენებად 15 ადგილობრივი ენაცაა აღიარებული. მოსახლეობის შედარებით დიდი წილი გალოლზე, მამბაესა და ქემაქზე საუბრობს. ტეტუმზე ნაწილობრივ გავლენა იქონია ევროპულმა ენება, განსაკუთრებით პორტუგალიურმა ენამ.

წერა-კითხვის დონე რედაქტირება

2015 წლის მონაცემებით 15 წელს გადაცილებული მოსახლეობის 67.5%-მა იცის წერა-კითხვა. აღნიშნული მაჩვენებელი განსხვავდება სქესის მიხედვით: მამაკაცებისთვის 71.5%-ს უტოლდება, ხოლო ქალებისთვის ― 63.4%-ს.

დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ აღმოსავლეთ ტიმორში წერა-კითხვის დონე მამაკაცებისთვის 46%-ს, ხოლო ქალებისთვის 55%-ს უდრიდა. მოსახლეობის თითქმის 18%-ს ჰქონდა უმაღლესი განათლება, ხოლო მათგან 1.4%-ს აკადემიური ხარისხი ან მასთან გათანაბრებული უმაღლესი განათლება. თითქმის ყველა მათგანი ურბანულ ტერიტორიებზე სახლობდა, მეტწილად დილში. განათლების სერვისების გაუმჯობესებას ხელს უშლის განათლებული და კვალიფიციური პედაგოგების ნაკლებობა. შობადობის მაღალი კოეფიციენტი მთავრობას საგანმანათლებლო ბიუჯეტის გაზრდას აიძულებს. ქვეყანას საგანმანათლებლო სისტემის გამართვაში, პედაგოგთა მომზადებასა და სკოლების რეაბილიტაციაში გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია უჭერს მხარს.

განათლება რედაქტირება

 
მოსახლეობა, შობადობის კოეფიციენტი და შობადობის დონე, გაეროს მიხედვით

2010 წელს აღმოსავლეთ ტიმორელთა ზრდასრული მოსახლეობის 58.3%-ს შეეზლო წერა-კითხვა. აღნიშნული მაჩვენებელი 2001 წელს 37.6%-ს უდრიდა.[6] პორტუგალიელთა მმართველობის დასასრულს წერა-კითხვის დონის მაჩვენებელი მხოლოდ 5%-ს შეადგენდა.[7] 2021 წლისთვის ზრდასრულდა 68%-მა იცის წერა-კითხვა, ხოლო 15-24 წლის ასაკობრივ ჯგუფში მოსახლეობის 84%-მა.[8]:27 სკოლაში უფრო მეტი გოგონა სწავლობს, ვიდრე ბიჭი. დაწყებითი სკოლები მთელი ქვეყნის მასშტაბით ფუნქციონირებს, თუმცა სასწავლო მასალისა და მასწავლებელთა მომზადების ხარისხი არც თუ ისე მაღალია.[8]:25 საშუალო სკოლების რაოდენობა შეზღუდულია და მეტწილად მუნიციპალურ დედაქალაქებში მდებარეობს. განათლებაზე სახელმწიფო ბიუჯეტის 10% მოდის.[8]:27

2016 წლისთვის 15-49 წლის ასაკობრივი ჯგუფის ქალთა 22%ს და ამავე ჯგუფის მამაკაცთა 19%-ს არ ჰქონდა განათლება მიღებული. ქალთა 15%-ს და მამაკაცთა 18%-ს დაწყებითი, ხოლო ქალთა 52%-ს და მამაკაცთა 51%-ს საშუალო, ქალების 11%-ს და მამაკაცთა 12%-ს უმაღლესი განათლება ჰქონდა მიღებული. წერა-კითხვის ცოდნის დონე ქალებისთვის 75%-ს, ხოლო მამაკაცებისთვის 82%-ს უდრიდა.[9]:2

ქვეყნის მთავარი უნივერსიტეტი აღმოსავლეთ ტიმორის ეროვნული უნივერსიტეტია. ფუნქციონირებს ოთხი კოლეჯი.[10]

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs Population Division (2022). "World Population Prospects 2022 Demographic indicators by region, subregion and country, annually for 1950-2100" (XLS (91MB)). United Nations Population Division. 27 (Online ed.). New York: United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. rows 8789:8860, cols M,X,AE,S,AH,S,AA,AV,AI. Archived from the original on 2022-08-09.
  2. ↑ MEASURE DHS: Demographic and Health Surveys.
  3. ↑ Population by Age & Sex. Statistics Timor-Leste. ციტირების თარიღი: 29 January 2020
  4. ↑ 2015 Timor-Leste Population and Housing Census – Data Sheet. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-07-09. ციტირების თარიღი: 2022-11-12.
  5. ↑ East & Southeast Asia :: TIMOR-LESTE. CIA The World Factbook.
  6. ↑ National adult literacy rates (15+), youth literacy rates (15–24) and elderly literacy rates (65+). UNESCO Institute for Statistics.
  7. ↑ Roslyn Appleby (30 August 2010). ELT, Gender and International Development: Myths of Progress in a Neocolonial World. Multilingual Matters, გვ. 92. ISBN 978-1-84769-303-7. 
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 Timor-Leste Country Report 2022. Bertelsmann Stiftung (2022). ციტირების თარიღი: 2 May 2022
  9. ↑ Timor-Leste 2016 Demographic and Health Survey Key Findings. General Directorate of Statistics (2018). ციტირების თარიღი: 30 May 2022
  10. ↑ Robinson, Geoffrey (2010). If You Leave Us Here, We Will Die: How Genocide Was Stopped in East Timor. Princeton: Princeton University Press, გვ. 72. 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=აღმოსავლეთ_ტიმორის_დემოგრაფია&oldid=4514120“-დან