არნოშტ ბარტი
არნოშტ ბარტი, ფსევდონიმი — ბრეზინჩანსკი ( ზემო სორბ. Arnošt Bart, Brězynčanski, დ. 29 აგვისტო, 1870, სოფელი ლიტენი, კუბშუტცის კომუნა, საქსონია, გერმანია — გ. 15 თებერვალი, 1956, სოფელი ბრიზინგი, საქსონია, გერმანია) — ლუჟიცელი პოლიტიკოსი და საზოგადო მოღვაწე. ლუჟიცის კულტურული და სოციალური საზოგადოება „დომოვინას“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი [1] [2] და პირველი თავმჯდომარე (1912-1927 წწ.).
| არნოშტ ბარტი | |
|---|---|
 არნოშტ ბარტი. 1925 წ. | |
| მშობლიური სახელი | Arnošt Bart |
| დაბადების თარიღი |
29 აგვისტო 1870 ლიტენი, გერმანია |
| გარდაცვალების თარიღი |
15 თებერვალი 1956 (85 წლის) ბრიზინგი, ნიდრგურიგი, ბაუტცენი, დრეზდენი, გდრ |
| მოქალაქეობა |
 გერმანია |
| საქმიანობა | პოლიტიკოსი |
ბიოგრაფია
რედაქტირებადაიბადა 1870 წლის 29 აგვისტოს სერბი გლეხის ოჯახში, ლუჟიცის სოფელ ლეტონში, კუბშუტცის კომუნა. 1885-1888 წლებში სწავლობდა ბაუტცენის პროფესიულ სასწავლებელში. შემდეგ იმოგზაურა ევროპაში, მოინახულა საფრანგეთი, რუსეთი და ავსტრია-უნგრეთი, სხვა ადგილებთან ერთად. 1890 წელს დაბრუნდა სამშობლოში და იმავე წელს შეუერთდა ლუჟიცურ საგანმანათლებლო ორგანიზაციას „მატიცა სრპსკა.“ მონაწილეობდა სერბი გლეხების კულტურულ და სოციალურ ღონისძიებებში და პარალელურად — პოლიტიკურ საქმიანობაში, მხარს უჭერდა საქსონი კონსერვატორების შეხედულებებს.
1912 წელს არნოშტ ბარტი გახდა ლუჟიცური საზოგადოებრივი ორგანიზაცია „დომოვინას“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი, ხოლო 1918 წელს საქსონიაში ნოემბრის რევოლუციის დროს — ეროვნული სერბოლუჟიცური კომიტეტის დამფუძნებელი. ამერიკის პრეზიდენტ ვუდრო ვილსონის სამშვიდობო პროექტ „თოთხმეტ პუნქტზე“ დაყრდნობით, მან მოწოდება გააკეთა ლუჟიცელებისთვის ეროვნული თვითგამორკვევისა და პოლიტიკური ავტონომიის მეტი უფლებების მინიჭებისკენ. გამოდიოდა ლუჟიცის ავტონომიის შექმნის იდეით გერმანიის იმპერიის ან ახლადშექმნილი ჩეხოსლოვაკიის რესპუბლიკის ფარგლებში. 1918 წლის დეკემბერში მან მოლაპარაკება აწარმოა ჩეხოსლოვაკიის მთავრობასთან ლუჟიცის ინტერესების მხარდასაჭერად. ლუჟიცის ავტონომიისთვის პოლიტიკურ ბრძოლაში მან მოახერხა სერბეთის ეროვნული კომიტეტის რამდენიმე წევრის თავის მხარეზე გადაბირება. იან ბრილთან ერთად მან ისაუბრა ვერსალში გამართულ სამშვიდობო კონფერენციაზე, სადაც გამოვიდა ლუჟიცისთვის დამოუკიდებლობის მინიჭების მოწოდებით. [3]
არნოშტ ბარტი 1919 წლის იანვარში პრაღის გავლით გაემგზავრა პარიზის სამშვიდობო კონფერენციაზე . პრაღაში ცდილობდა შსულიყო ჩეხოსლოვაკიის დელეგაციაში, მაგრამ ვერ მოახერხა, რის შემდეგაც 1920 წლის აპრილში დაბრუნდა გერმანიაში, სადაც დააპატიმრეს თავისი საქმიანობისთვის და ლაიფციგის უზენაესმა სასამართლომ მიუსაჯა სამი წლით თავისუფლების აღკვეთა. გათავისუფლების შემდეგ მონაწილეობდა ლუჟიცის სახალხო პარტიის საქმიანობაში.
1933 წელს, ნაცისტების ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, იგი გარკვეული ვადით დააპატიმრეს. 1935 წელს გააძევეს ზემო ლუჟიციდან. 1944 წლიდან 1945 წლამდე ციხეში იმყოფებოდა.
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ბარტმა მონაწილეობა მიიღო ლუჟიცური ორგანიზაციების აღდგენაში. როგორც კონსერვატიული შეხედულებების ერთგული, მონაწილეობდა ლუჟიცელთა პოლიტიკურ საქმიანობაში.
ომისშემდგომ წლებში ცხოვრობდა სოფელ ბრეზინკაში, საიდანაც აიღო ფსევდონიმი „ბრეზინჩანსკი“. გარდაიცვალა 1956 წლის 15 თებერვალს სოფელ ბრეზინკაში.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Hartmut Zwahr: Arnost Bart-Brězynčanski. Z dokumentaciju wo cesćenju. 2. Aufl. Bautzen 1981.
- Edmund Pech: Ernst Bart (1870—1956), Sächsische Biografie. Herausgegeben vom Institut für Sächsische Geschichte und Volkskunde, bearb. von Martina Schattkowsky.
- Hartmut Zwahr: Bart, Arnošt. W: Jan Šołta, Pětr Kunze, Franc Šěn (wud.): Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1984, s. 37ff.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 100 Jahre Domowina — Bund Lausitzer Sorben, von Dr. Peter Schurmann, Sorbisches Institut/Zweigstelle für niedersorbische Forschungen Cottbus. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-10-27. ციტირების თარიღი: 2018-10-26.
- ↑ Zur Geschichte der Domowina. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-10-26. ციტირების თარიღი: 2018-10-26.
- ↑ Bart (Bart-Brězynčanski, Barth), Arnošt (Ernst) დაარქივებული 2020-08-09 საიტზე Wayback Machine. , Sächsische Biografie