აიშე სულთანი (აჰმედ I-ის ქალიშვილი)

აიშე სულთანი (თურქ. Ayşe Sultan; დ. 1605, სტამბოლი, ოსმალეთის იმპერია — გ. 1657, სტამბოლი, ოსმალეთის იმპერია) — აჰმედ I-ისა და ქიოსემ სულთნის პირველი ქალიშვილი. მისი 3 ძმა იყო ოსმალეთის სულთანი:ოსმან II, მურად IV და სულთან იბრაჰიმი. აიშე ცნობილია 8 პოლიტიკური ქორწინებით. მისი ქმრებიდან ოთხი იმპერიის დიდი ვეზირი იყო.

აიშე სულთანი
მშობლიური სახელი Ayşe Sultan
დაბადების თარიღი 1605
სტამბოლი, ოსმალეთის იმპერია
გარდაცვალების თარიღი 1657
სტამბოლი, ოსმალეთის იმპერია
დაკრძალულია სულთან აჰმედის მეჩეთი
მეუღლე(ები) ნასუჰ-ფაშა
(1612 - 1614)
ქარაქაშ მეჰმედ-ფაშა
(1615-1621)
ჰაფიზ აჰმედ-ფაშა
(1627-1632)
მურთაზა-ფაშა
(1634-1635)
ჯელებ აჰმედ-ფაშა
(1638-1642)
ვოინუქ აჰმედ-ფაშა
(1642-1645)
იბშირ მუსტაფა-ფაშა
(1653-1655)
ერმენი სულეიმან-ფაშა
(1655-1657)
მშობლები მამა: აჰმედ I
დედა: ქიოსემ სულთანი

ბიოგრაფია

რედაქტირება

აიშე სულთანი დაიბადა 1605 წელს, სტამბოლში, აჰმედ I-ისა და მისი ფავორიტი ხარჭის, (მოგვიანებით კანონიერი ცოლის) ქიოსემ სულთნის ოჯახში. 1612 წელს, მშობლებმა 7 წლის ასაკში დააქორწინეს დიდ ვეზირ, ნასუჰ-ფაშაზე, თუმცა 2 წლის შემდეგ ფაშა აჰმედ I-მა სიკვდილით დასაჯა. 1615 წელს 10 წლის აიშე გაათხოვეს ბოსნიის ბეგლარბეგ, ქარაქაშ მეჰმედ-ფაშაზე, რომელთანაც ეყოლა 1 ვაჟი.

მუსტაფა I-ისა და ოსმან II-ის მმართველობის პერიოდში აიშე დედამისთან და უმცროს დებთან ერთად ძველ სასახლეში ცხოვრობდა. 1621 წელს ხოტინის ბრძოლაში დაიღუპა ქარაქაშ მეჰმედ-ფაშა.

2-ჯერ დაქვრივებული აიშე 1627 წელს ქიოსემ სულთანმა მესამედ გაათხოვა, ამჟამად უფრო ხანდაზმულ, მაგრამ ჭკვიან ვეზირ, ჰაფიზ აჰმედ-ფაშაზე. წყვილს 3 შვილი გაუჩნდა. 1632 წელს იანიჩარებმა აიღეს თოფქაფის სასახლე და მოკლეს ჰაფიზ აჰმედ-ფაშა.

აიშე მეოთხედ, უკვე თავისივე სურვილით და მისი ძმის, მურად IV-ის ნებით, 1634 წელს დაქორწინდა დიარბაქირის მმართველ, მურთაზა-ფაშაზე. მათი ქორწინება დიდი ზარ-ზეიმით აიღნიშნა იმპერიის დედაქალაქში. თუმცა მალევე 1635 წელს, სეფიანების მიერ ერევანის აღების დროს მურთაზა-ფაშა სასიკვდილოდ დაიჭრა და აიშეც მეოთხედ დაქვრივდა.

ამის შემდეგ აიშე სულთანი მცირე ხნით ქ. კონიაში ცხოვრობდა და 1638 წელს მეხუთედ გათხოვდა ჯელებ აჰმედ-ფაშაზე. 1639 წელს აჰმედ-ფაშა დაინიშნა ალეპოს მმართველად. მათ შეეძინათ 2 ქალიშვილი. 1642 წელს აიშე ფაშას გაშორდა და იმპერიის ახალი სულთნის, იბრაჰიმის ნებართვით იქორწინა ვოინუქ აჰმედ-ფაშაზე. წყვილი უშვილო აღმოჩნდა. მალევე ის დაუპირისპირდა მისი ძმის კანონიერ ცოლს, ჰიუმა შაჰ ჰასეკი სულთანს.

1651 წელს ქიოსემ სულთნის მკვლელობის შემდეგ აიშე გადაემტერა თურჰან ჰატიჯე სულთანს. ის პირადი ინტერესების გამო კიდევ 2-ჯერ გათხოვდა. 1653 წელს ცოლად გაჰყვა იბშირ მუსტაფა-ფაშას, რომელიც გახდა დიდი ვეზირი. 1655 წელს აიშე მერვედ და უკანასკნელად, 50 წლის ასაკში მისთხოვდა ასევე დიდ ვეზირ ერმენი სულეიმან-ფაშას.

აიშე სულთანი გარდაიცვალა 1657 წელს, სტამბოლში. ის მისმა ძმისშვილმა, მეჰმედ IV-მ დაკრძალა სულთან აჰმედის მეჩეთის მავზოლეუმში.

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
  • Ravzat ul-ebrar s. 565 de, Naima, c. II, s. 402 de, Fezleke s. 94 de
  • Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. s. 106–107. ISBN 978-0-195-086775.
  • I. Ahmed'in kizi. "Ayse Sultan". 19 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.