ათეიზმი ალბანეთში
ურწმუნოება, ათეიზმი და აგნოსტიციზმი გავრცელებულია ალბანელებში დომინანტურ ისლამთან და ქრისტიანობასთან ერთად.[1] ალბანელთა უმეტესობა ეწევა საერო ცხოვრების წესს და უარყოფს რელიგიურ მცნებებს.[2]
ალბანეთში ურწმუნოება გავრცელდა ანტიკლერიკალიზმისა და სეკულარიზაციის იდეების განვითარების დროს, რაც დამახასიათებელი იყო ოსმალეთის პერიოდის ალბანური ნაციონალიზმისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ იმდროინდელი ლიდერები დროდადრო თავს რელიგიაზე თავდასხმის უფლებას აძლევდნენ, ყველანაირი რწმენის წინააღმდეგ საჯაროდ პირველად 1934 წელს ისმეთ ტოტო გამოვიდა, რომლის მაგალითსაც 1935 წელს მოჰყვა ანასტას პლასარი. [3] 1946 წლიდან, ალბანეთის კომუნისტური რეჟიმის პირობებში, რელიგიური საქმიანობა თავდაპირველად შეზღუდული იყო [4], ხოლო 1967 წელს,მას შემდეგ, რაც ენვერ ხოჯამ ალბანეთი ათეისტური სახელმწიფოდგამოაცხადა, ქვეყანაში რელიგიური საქმიანობა უკანონოდ გამოცხადდა. [5] თუმცა კერძო შემთხვევები შენარჩუნდა შემდგომი უფრო მკაცრი შეზღუდვების დაწესებამდე. ანტირელიგიური რეჟიმი პირველად 1985 წელს შესუსტდა, ხოლო 1990 წელს მთლიანად გაუქმდა [6] მისი მემკვიდრე რამიზ ალიას დროს. [7] UNDP-ის მიერ ჩატარებულმა გამოკითხვამ აჩვენა, რომ ალბანელთა დიდი უმრავლესობა ეთანხმება განცხადებას, რომ ნაციონალიზმმა, რელიგიურობის ნაკლებობამ და კომუნისტური რეჟიმის დროს ნებისმიერი რელიგიის აკრძალვამ ალბანეთში საფუძველი დაუდო თანამედროვე რელიგიურ შემწყნარებლობას. [8] .
თანამედროვე შეფასებების მიხედვით არარელიგიური მოსახლეობის რაოდენობა ძალიან განსხვავებულია. ალბანელების რიცხვი, რომლებმაც თავი ათეისტებად გამოაცხადეს, მერყეობს 2,5%-დან -დან 8%-მდე ანუ 9%-მდე, ხოლო სხვა შეფასების მიხედვით, არარელიგიური მოქალაქეების რაოდენობა შეადგენს 39%-ს, საიდანაც 9%-მა საკუთარ თავს "ათეისტს" უწოდებს. "."არარელიგიურს" — 30%, გამოკითხულთა 61% არ ეთანხმება, რომ რელიგია "მნიშვნელოვანია" მათი ცხოვრებისთვის, ხოლო 72% აღნიშნავს, რომ "არ მისდევენ" მას. ბევრი ალბანელი, რომელიც საკუთარ თავს მუსლიმს ან ქრისტიანს უწოდებს, საკუთარი რწმენის მხოლოდ ზოგიერთ რიტუალს ასრულებს ან საერთოდ არ ასრულებს. 2008, 2009 და 2015 წლებში ჩატარებული კვლევების მიხედვით, ალბანეთი, არარელიგიური მოსახლეობის 39%-ით, მე-20 ადგილზე იყო მსოფლიოში ყველაზე ნაკლებად რელიგიურ ქვეყნებს შორის [9] .
რელიგიური იდენტობა ალბანეთში ჩვეულებრივ განისაზღვრება ოჯახური წარმომავლობით და არა პირადი პრაქტიკული არჩევანით. [10] რელიგიური პრაქტიკის არარსებობის მიუხედავად, გამოკითხვებმა ასევე აჩვენა ზოგიერთი ალბანელის ნეგატიური დამოკიდებულება იმ ადამიანების მიმართ, რომლებიც ხმამაღლა გამოხატავენ თავიანთ ათეისტურ განწყობას.
ისტორია
რედაქტირება
ოსმალეთის ეპოქის დასასრულს, ალბანელებს შორის რელიგიური განხეთქილების დასაძლევად, რომლებიც რელიგიურად იყოფიან სუნიტ მუსლიმებად, მართლმადიდებელ ქრისტიანებად, ბექთაში მუსლიმებად და კათოლიკეებად, ალბანელი ნაციონალისტები გამოჩენისთანავე მოუწოდებდნენ ალბანელებს, უგულებელყოთ სხვაობა რელიგიებს შორის, ამტკიცებდნენ, რომ რელიგიური ფანატიზმი უცხოა ალბანური კულტურისთვის. ისინი მხარს უჭერდნენ იმას, რასაც ზოგიერთი ისტორიკოსი ალბანეთის „სამოქალაქო რელიგიას“ უწოდებს [11] . თავის ცნობილ ლექსში „ო, ჩემო ალბანეთო » (ალბ. O moj Shqypni ) ფაშკო ვასამ ალბანელებს მოუწოდა ფიცი დაედოთ, რომ ეკლესიას და მეჩეთს ყურადღებას არ მიაქცევდნენ, რადგან „ალბანელთა რწმენა ალბანიზმია“ (ალბ. feja e shqiptarit është shqiptaria ). [11]
მე-19 საუკუნეში ალბანური ეროვნული აღორძინების მოღვაწეები, როგორებიც იყვნენ ფაიკ კონიკა, იანი ვრეტო და ზეფ იუბანი, ხშირად გამოხატავდნენ ანტირელიგიურ აზრებს. მაგალითად, კონიკამ 1897 წელს განაცხადა, რომ "ნებისმიერი რელიგიური რწმენა მასში გულისრევას იწვევს" (ალბ. Më vjen për të vjellur nga çdo fe ). თუმცა თანამედროვე ალბანეთში ათეიზმის პირველ აპოლოგეტად ტრადიციულად ითვლება ისმეთ ტოტო —.პუბლიცისტი და რევოლუციონერი, რომლის 1934 წელს გამოცემული ანტირელიგიური პოლემიკური ნაშრომი "ჩხუბი სასულიერო პირებთან" (ალბ. Grindje me Klerin ) გახდა ერთ-ერთი პირველი ცნობილი ნაწარმოები ალბანურ ენაზე, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა რელიგიურ პრაქტიკას. ამას მოჰყვა 1935 წლის "რელიგიის ავადმყოფობა (ალბ. Sëmundja Fetare ები კერძოს), ანასტასის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ანტირელიგიური პოლემიკა . მიგენის ლექსი Blasfemi, რომელსაც ბევრი ათეისტად თვლიდა, ასევე კლასიფიცირებულია როგორც ანტირელიგიური. [12] [13] იმ დროის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფიგურა იყო პოლიტიკოსი და გიროკასტრის მერი, ჰიუსენ ხოჯა, ენვერ ხოჯას ბიძა, რომელსაც ჰქონდა "რადიკალური ათეისტისა და ანტიკოლონიალისტის" რეპუტაცია. მისმა ათეისტურმა შეხედულებებმა გავლენა მოახდინა მისი ძმისშვილის მსოფლმხედველობაზე .
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Albania and the European Union: The Tumultuous Journey Towards Integration and Accession. საარქივო ასლი საიტზე Wayback Machine
- ↑ Religious Tolerance in Albania. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-10-27. ციტირების თარიღი: 31 мая 2022
- ↑ Archived copy. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2017-07-28. ციტირების თარიღი: 31 мая 2022
- ↑ Albania – Hoxha's Antireligious Campaign. ციტირების თარიღი: 31 мая 2022
- ↑ To Albania, with Love. საარქივო ასლი საიტზე Wayback Machine
- ↑ Albania – The Revival of Religion. ციტირების თარიღი: 31 мая 2022
- ↑ MESS and RAMSES II. Vol. 7, Mediterranean Ethnological Summer School.
- ↑ Religious Tolerance in Albania. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-10-27. ციტირების თარიღი: 31 мая 2022
- ↑ „Mapped: The world's most (and least) religious countries“. The Telegraph (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-08-16. ციტირების თარიღი: 2022-05-31.
- ↑ De Rapper, Gilles. «Religion in Post-Communist Albania: Muslims, Christians, and the idea of 'culture' in Devoll, Southern Albania». Anthropological Notebooks 14, 2(2008) : Pages 31-45. Page 33: «Notwithstanding the level of religious practice and feelings (which of course varies from one individual to another), everyone is aware of belonging — at least by family origin — to a particular 'religion' (fe), Muslim or Christian. It thus possible to say that in Devoll, as elsewhere in Albania and the Balkans, one belongs to a religious community by attribution rather than by adherence. Belonging to a religious community, or 'religion', is not only a matter of faith. The social implications of religious attribution are visible at different levels of social life.»
- ↑ 11.0 11.1 Duijzings, Ger. «Religion and the Politics of 'Albanianism'». In Schwandler-Stevens and Jurgen, Albanian Identities: Myth and History. Pages 61-62. Page 62: «nationalist rhetoric declared it [religion/millet] to be unimportant (and that religious fanaticism to be alien to the Albanian soul)», page 61:"From the beginning, national ideologists propagated a kind of 'civil religion' of Albanianism, which was epitomized in Vaso Pasha’s famous and influential nationalist poem O moj Shqypni («O poor Albania»): «Awaken, Albanians, wake from your slumber. Let us all be brothers, swear an oath not to mind church or mosque. The faith of the Albanian is Albanianism!'»
- ↑ Pamfleti (2015-10-13). „Migjeni pa pasardhës, si i vetmi ekspresionist shqiptar/ -nga Moikom Zeqo- Pamfleti“. Pamfleti (ინგლისური). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-02-24. ციტირების თარიღი: 2022-05-31.
- ↑ „T'ja lëmë Zotit plakën | 27.al“. 27.al (ალბანური). 2016-04-13. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2021-03-01. ციტირების თარიღი: 2022-05-31.