ხაბა

ხაბა — ძველი ეგვიპტის ფარაონი მესამე დინასტიიდან. იგი არ არის მოხსენიებული არცერთ მეფეთა სიაში.

არსებობს ხაბას მმართველობის 11 ძეგლი, რომელზეც შენარჩუნებულია მისი ჰორის სახელი.

1. ხელნაწერები ნაპოვნია ჯ. კუიბელის მიერ ძველი ქალაქის იერაკონპოლის რაიონში, რომელზეც დაწერილია სახელი ჰორ-ხაბა
2. წარწერა რომელიც დამზადებულია ალიბასტრისგან იპოვა ლ. ბორხადტმა, ფარაონ სახურას სამარხში, სადაც ეწერა სახელი ჰორ-ხაბა
3. წარწერა ნანახია კუნძულ ელეფანტინის აღმოსავლეთით მდებარე ქალაქში ვ. კაიზერის მიერ 1987 წელს.
4-8. კათხა, რომელიც არის მარმარილოს, პორფირის და კირქვის ნაპოვნია საფლავში რომელიც ახლა ინახება ბოსტონის სამხატვრო მუზეუმში და შეიცავს წარწერას ჰორ-ხაბა.
9. დიორიტის კათხა სახელად ჰორ-ხაბა მდებარეობს ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯში ის შეიძინეს 1922 წლის 26 ივლისს სოტბის აუქციონზე მაკ გრეგორის კოლექციიდან. წარმოშობა უცნობია.
10. დიორიტის კათხა იმყოფება კერძო კოლექციაში რომელზეც ამოჭრილილი და დაჩხვლეტილი წარწერაა გაკეთებული ჰორ-ხაბა. იგი ჩამოტანილია დახშურიდან.
11. წერითი მტკიცებულება რომელიც ინახება ლონდონში საუნივერსიტეტო კოლეჯში წარდგენილია ისტორიკოსი ფ. პუტრის მიერ და იქაც აღმოჩენილია წარწერა „ჰორ-ხაბა, ოქროს ღმერთი, რასაც იტყვის ყველაფერი კეთდება“.

ჰიპოთეზები

ხაბა ითვლება მრგვალი პირამიდის შემქმნელად რომელიც მდებარეობს საჰარის გზაზე გიზის მიმართულებით 4 კილომეტრის დაშორებით გიზის სამხრეთით. მრავალი პირამიდა წარმოადგენს დაუმთავრებელ ნაგებობას, რომელიც ერთი მეორეზე მიყოლებით იქმნებოდა უძველეს სამეფოში და ეს იყო ახალი სტილი. პირამიდის სიმაღლე 42-45 მ შეიძლება ყოფილიყო, ახლა 20 მეტრია, ხოლო მისი ფუძის ფართობი 83 X 83 მ.

ჩასასვენებელი ოთახი გამოკვეთლია კლდეში პირამიდასთან. კიბეს მივყავართ გალერეასთან რომელიც გადის ჩრდილო-აღმოსავლეთთ. პირამიდის გარეთ ჩრდილო-აღმოსავლეთით კლდეში გამოკვეთილია კორიდორი 32 საცავით. ახლა ამ პირამიდისაგან შემორჩენილია ერთ სვეტი რომლის სიმაღლე 20 მეტრია, იგი მთლიანად ქვიშსაგან არის დაფარული.

უნდა აღინიშნოს, რომ თითქმის არაფერია ცნობილი ხაბას მმართველობის შესახებ, მაგრამ აშკარად ცნობილია ჩვენთვის რომ იყო მესამე დინასტიის მმართველი. ტურინის სამეფო სია მიუთითებს „დაკარგულ“ მმართველებზე. ხაბა ნახსენებია როგორც დაკარგული მმართველი თუმცა ცნობილი მკვლევრები თვლიან, რომ მისი არსებობის დოკუმენტები იმიტომ არ არსებობს რომ დაკარგულია პაპირუსზე დაწერილი ჩანაწერები.

სახელი ხაბა იწერებოდა იეროგლიფებით, რაც ნიშნავდა ხა - მზეს და ბა - ჩიტს.

ლიტერატურა

Thomas Schneider: Lexikon der Pharaonen. Albatros, Düsseldorf 2002, ISBN 3-491-96053-3
Aidan Dodson: The Layer Pyramid of Zawiyet el-Aryan: Its Layout and Context. In: Journal of the American Research Center in Egypt (JARCE), No. 37 (2000). American Research Center (Hg.), Eisenbrauns, Winona Lake/Bristol 2000, ISSN 0065-9991
Nabil Swelim: Some Problems on the History of the Third Dynasty - Archaeological and Historical Studies, vol. 7. The Archaeological Society of Alexandria, Alexandria 1983