ჩეხური ლიტერატურა
ჩეხური ლიტერატურა მოიცავს სამი კატეგორიის ნაწარმოებებს:
- ჩეხური წარმოშობის ავტორის მიერ შექმნილი ლიტერატურა, არა აუცილებლად ჩეხურ ენაზე დაწერილი. მაგ. კოსმას დე პრაგის ჩეხების ქრონიკები, რომელიც ლათინურადაა დაწერილი, კარელ ჰინეკ მაშას გერმანულენოვანი ლექსები, მილან კუნდერას უცოდინრობა.
- ჩეხურ ენაზე დაწერილი ლიტერატურა, მიუხედავად იმისა, იქნება თუ არა ავტორი ჩეხური წარმოშობის (სლოვაკი იან კოლარის დიდების ქალიშვილი).
- ნებისმიერ ენაზე და ნებისმიერი წარმოშობის ავტორის მიერ ჩეხეთის ტერიტორიაზე შექმნილი ლიტერატურა(კაფკას კოშკი, რომელიც გერმანულადაა დაწერილი).
უფრო ხშირად პირველ ორ განსაზღვრებას იყენებენ, ჩეხური ლიტერატურის ზოგიერთი ანთოლოგია კი დასაშვებად მიიჩნევს მესამესაც, თუმცა ეს უკანასკნელი მაინც საკამათო რჩება.
ქრონოლოგია რედაქტირება
1. ძველი (რომაუნი) ხანა - იან ჰუსის ეპოქამდე (836 - 1310).
2. საშუალო ხანა - იან ჰუსიდან იოსეფ II-მდე
- გოთური ეპოქა (1310 - 1434)
- რენესანსი (1434 - 1620)
- ბაროკო (1620 - 1729)
- სიბნელის ეპოქა )1729 - 1773)
3. ახალი ხანა - იოსეფ II-ის მმართველობიდან დრემდე
- ეროვნული განახლება (1773 - 1848)
- თანამედროვე პერიოდი (1848 - 1938)
- ტოტალიტარული რეჟიმის ეპოქა (1938 - 1989)
- პოსტმოდერნიზმი (1989 წლიდან დღემდე)
ძველი (რომაული) ხანა (863 - 1310) რედაქტირება
ამ პერიოდში ლიტერატურა არ იწერებოდა ჩეხურ ენაზე, რადგან ეს ენა ჯერ არ არსებობდა. ტექსტები დაწერილი იყო ძველ სლავურ ენაზე, მაკედონიურ დიალექტზე, რომლის სლავური წარმოშობის ხალხისთვის საერთო სალაპარაკო ენა იყო. იყო ასევე ლათინური ტექსტებიც.
ყველაზე მნიშვნელოვანი ლიტერატურული ჟანრი იყო ლეგენდა. მათგან ყველაზე ძველია 967 წელს დაწერილი წმინდა ვენცესლას ლეგენდა, რომელიც არ არის შემორჩენილი. მნიშვნელოვანია ასევე Fuit in provincia Bohemorum (975), რომელიც წმინდა ლიუდმილას ეძღვნება.
ეთნიკური თვალსაზრისით პირველი ჩეხი მწერალია კრისტიანი, რომელსაც ეკუთვნის კრისტიანის ლეგენდა. კოსმას დე პრაგის Chronica Bohemorum (ჩეხების ქრონიკა) ჩეხურ ლიტერატურაში ერთ-ერთი პირველი ისტორიული ტექსტია. ამ ეპოქისტვის ყველაზე ჩამოყალიბებულ ნაწარმოებად ითვლება პეტრ ზიტავსკის Chronicon Aulae Regiae (1338), რომელიც ასევე ისტორიას განეკუთვნება.
ჩეხი პოეტები რედაქტირება
- კოლარი, იან
- ჩელაკოვსკი,ფრანტისეკ ვლადისლავ
- მაშა, კარელ ჰინეკი
- ბოროვსკი, კარელ ჰავლიჩეკი
- ერბენი, კარელ ჟარომირ
- ჰალეკი, ვიტესლავ
- ნერუდა, იან
- ჰეიდუკი, ადოლფ
- სლადეკი, იოსეფ
- ზეიერი, იულიუს
- სოვა, ანტონენ
- ბეზრუჩი, პეტრ
- დიკი, ვიკტორ
- ნეზვალი, ვიტეზლავ
- სეიფერი, იაროსლავ - ლიტერატურაში ნობელის პრემიის ლაურატი 1984 წელს.
თანამედროვე ჩეხი მწერლები რედაქტირება
- ჩაპეკი, კარელ
- ჰასეკი, იაროსლავ
- ჰოდროვა, დანიელა
- ჰრაბალი, ბოჰუმირ
- იამეკი, ვაკლავ
- კლიმა, ლადისლავ
- კუნდერა, მილან
- ნეზვალი, ვიტეზლავ
- ურედნიკი, პატრიკ
- პარალი, ვლადიმირ
- პატოჩკა, იან
- პუტიკი, იაროსლავ
- რეზნიჩეკი, პაველ
- სეიფერი, იაროსლავ
- სკვორეცკი, იოსეფ