ქარზამეთი
ქარზამეთი — XIII საუკუნის ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, ერთი უდიდესი ერთნავიანი ეკლესიათაგანი საქართველოში. მდებარეობს მესხეთში, ასპინძის მუნიციპალიტეტში, ნაგებია კარგად გათლილი ქვის კვადრების სწორი რიგებით. ადგილობრივი გადმოცემით იგი დაუმთავრებლადაა დარჩენილი. ეკლესიის სწორკუთხა სივრცე კედლის სვეტებით აფსიდა უჩვეულოდ ღრმაა. კედლებზე შემორჩენილია ლაპიდარული წარწერები. შესასვლელი სამხრეთით და დასავლეთით აქვს.
| ქარზამეთი | |
| |
ძირითადი ინფორმაცია
| |
|---|---|
| რელიგიური კუთვნილება | საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია |
| პროვინცია | სამცხე-ჯავახეთის მხარე |
| მუნიციპალიტეტი | ასპინძის მუნიციპალიტეტი |
| მემკვიდრეობითი ადგილმდებარეობა | ახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის ეპარქია |
ხუროთმოძღვრების აღწერა
| |
| ხუროთმოძღვრული სტილი | ერთნავიანი ეკლესია |
| თარიღდება | XIII საუკუნე |
დეტალები
| |
ეკლესიას 2006 წლის 7 ნოემბერს, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია[1].
ისტორიარედაქტირება
ვახუშტი ბატონიშვილს „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“-ში ქარზამეტსაც ახსენებს: „ამ ხევს ზეით მოერთვის მტკვარსვე ქარზამეთის ხევი. ამომდინარე მისვე მთასა და მომდინარე ეგრეთვე. ქარზამეთს არს მონასტერი გუნბათიანი , მდიდრად ნაშენი კეთილს ადგილს და აწ ცალიერი“. ცნობა აქ გუმბათიანი ტაძრის არსებობის შესახებ მცდარი უნდა იყოს, რადგან ჩვენს მიერ განხილული ეკლესია დარბაზულია, ხოლო მეორე ეკლესიის გადარჩენილი კვალი ასევე დარბაზული უნდა იყოს . „გიორგი ბოჭორიძის ცნობით, ქარზამეთის მეორე ეკლესია მდგარა სოფლის ქვედა ნაწილში. იგი ერთნავიანი შენობა ყოფილა 11,5 X 4.7 მ. შენახულია მარტო დუბაღი 0,5 მ. სიმაღლისა; ქვა სულ მოუცლიათ და აქვე მახლობლად, დასავლეთით სკოლა აუშენებიათ - 1928 წელს.“
დარბაზული ეკლესია დაუმთავრებელია, ორსაფეხურიანი ცოკოლის ზემოთ კედლების სიმაღლე დაახლოებით 2,1 - 2,2 მეტრია. ნაგებია ბაზალტის დიდი ზომის კარგად დამუშავებული ქვით. მშენებლობის შეწყვეტის მიზეზი უცნობია, როგორც ალექსანდრე ფრონელი აღნიშნავს „თლილი ქვის დიდებული ტაძარი დაუწვია მაწყვერელს (აწყურის ეპისკოპოსს), საჟენნახევარი აუტანია, მოსულან ოსმალნი და დარჩენილა ტაძარი დაუმთავრებელი .“ MAK-ის XII ტომში დაახლოებით იგივეს გვიდასტურებს ექვთიმე თაყაიშვილი.
ქარზამეთის ეკლესიის ასაგებად ზეძირკველის ზემოთ გათლილი ქვის მხოლოდ ორი რიგის ამოყვანა მოუსწრიათ (როგორც ზემოთ ვახსენეთ ტაძრის ასაგებად დიდი ზომის ქვები იყო დამუშავებული). დაუსრულებელი ტაძრის მხატვრულ მხარეზე მსჯელობა ძნელია. სამხრეთის ფასადზე ქვის სამი კრონშტეინია, სავარაუდოდ აქ კარიბჭის და ეკვდრის აგება იყო დაგეგმილი. შესრულების მხრივ საფასადო ქვები დიდი სიზუსტითა დამუშავებული და ზეძირკველის ზედა საფეხურში ამოკვეთილ ღარში ზუსტადაა მორგებული. სამხრეთის კარი დანარჩენ ორზე განიერია. გარედან მას ქვაზე კვეთილი და გრეხილი ლილვებით შემოკავებული ზოლი შემოყვებოდა, რომელიც ტიმპანის ნახევარწრიულ მოხაზულობასაც შემოწერს. ტიმპანზე შესრულებული წარწერის ხასიათი (დაგრძელებული ასომთავრული ასოები), დეკორის შესრულების ოსტატობა, ტაძრის აგებას XIII საუკუნის დასასრულზე ან XIV საუკუნის დასაწყისზე მიგვანიშნებს. ჩვენი აზრით თარიღი შესაძლოა რამდენამდე XIII საუკუნის დასასრულისკენაც გადაიწიოს.
ლიტერატურარედაქტირება
- ფრონელი ა., (ყიფშიძე), დიდებული მესხეთი თბ., 1991
- ბოჭორიძე გ., მოგზაურობა მესხეთ-ჯავახეთში, თბ., 1992
- ბერიძე ვ., სამცხის ხუროთმოძღვრება , თბ., 1995
- ახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის ეპარქია, თბ., 2013